Parisdəki İlk Təmaslar və Məqsəd
Parisdə həyata keçirilən
diplomatik danışıqlar çərçivəsində
Suriya nümayəndə heyətinin tərkibində Xarici İşlər Nazirliyi və Baş Kəşfiyyat Təşkilatının təmsilçiləri yer alıb. Bu görüşlərin əsas məqsədi ötən ilin dekabr ayının əvvəlindən etibarən regionda müşahidə olunan artan hərbi və siyasi gərginliyi azaltmaq, eləcə də uzun müddətdir bağlı qalan kommunikasiya kanallarını yenidən açmaq olub. Qeyd edək ki, aparılan müzakirələr hər hansı yekun razılaşma ilə nəticələnməyib. Lakin bildirilir ki, gərginliyi azaltmağa yönəlmiş ilkin məsləhətləşmələr açıq və birbaşa şəkildə davam etdiriləcək.
İsrailə Çağırış və Regiondakı Vəziyyət
Məlumatlara görə,
Suriya tərəfi İsrail qüvvələrinin son dövrdə irəlilədiyi nöqtələrdən dərhal geri çəkilməsini qətiyyətlə tələb edib. Eyni zamanda,
Suriya ərazisində mövcud olan qanunsuz xarici qüvvələrin varlığı kəskin şəkildə rədd edilib. Diplomatik dairələr dekabrın 8-dən sonrakı hadisələrə diqqət çəkərək, regionda artan hərbi fəallığa görə İsraili məsuliyyətli hesab edir. Vurğulanıb ki, bu cür təcavüzkar addımlar təkcə Suriyanın deyil, bütövlükdə regionun təhlükəsizliyini ciddi şəkildə təhdid edir.
Paralel Strukturlara Qarşı Mövqe və Gələcək Addımlar
Danışıqlar zamanı Suriya cəmiyyətinin bəzi hissələrinin xarici aktorlar tərəfindən ölkəni parçalamaq və ya dövlətə paralel strukturlar qurmaq cəhdlərinin qəbuledilməz olduğu xüsusi olaraq vurğulanıb. Görüşün sonunda tərəflər gələcəkdə yeni toplantılar keçirilməsi və bu təmasların regionda sabitliyin təmin edilməsi istiqamətində addımların qiymətləndirilməsi məqsədi ilə davam etdirilməsi barədə razılığa gəliblər. Bütün bu prosesin Suriyanın
suverenliyi, birliyi və siyasi müstəqilliyinə tam hörmət çərçivəsində aparılacağı qeyd edilib.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Bundan əlavə, məqalədə Suriya nümayəndə heyətinin tərkibinin Xarici İşlər Nazirliyi və Baş Kəşfiyyat Təşkilatını əhatə etməsi qeyd olunur. Bu, danışıqların nə dərəcədə ciddi olduğunu və Suriya hökumətinin bu prosesə verdiyi əhəmiyyəti göstərir. Lakin, bu strukturun daxili siyasi mübarizələr və qarşıdurmalardan necə təsirlənəcəyini, yaxud danışıqlarda mümkün müqavimət qüvvələrinin mövcudluğunu da nəzərə almaq vacibdir.
Regionun iqtisadi vəziyyəti də danışıqların gedişatına təsir edə bilər. Uzun sürən müharibənin Suriya iqtisadiyyatına vurduğu zərərin bərpası üçün beynəlxalq əməkdaşlığın əhəmiyyəti nəzərə alınsa, danışıqların gələcək iqtisadi əlaqələrə necə təsir göstərəcəyini proqnozlaşdırmaq maraqlıdır.
Oxuculara sual: Bu danışıqların nəticələrinin regiondakı digər maraqlı tərəflərin, xüsusən də regional güclərin mövqeyinə necə təsir edəcəyi və bu təsirin uzunmüddətli nəticələri nələr ola bilər?
Eyni zamanda, bu görüşlərin iqtisadi nəticələrini də nəzərə almaq lazımdır. Sülh müqaviləsi regionda ticarətin və investisiyaların artmasına səbəb ola bilər, ancaq əgər danışıqlar uğursuz olarsa, regionda qeyri-müəyyənlik davam edəcək və bu da iqtisadi böhranı dərinləşdirə bilər. Digər tərəfdən, regionda enerji resurslarının paylanması da danışıqların gedişatına və nəticələrinə təsir göstərə biləcək mühüm bir amildir.
Beləliklə, Parisdəki danışıqların həqiqi nəticəsi daha çox regional və beynəlxalq oyunçuların istəkləri və onların qarşılıqlı münasibətlərindən asılı olacaqdır. Sual budur: bu danışıqlar əvvəlki uğursuz cəhdlərdən fərqlənirmi və davamlı sülhə aparacaq real nəticələr verə bilərmi?
Bu vəziyyətin Oslo prosesindən əsas fərqi nə olacaq? Paris görüşlərinin iştirakçıları, xüsusilə də Suriya tərəfinin hərbi-kəşfiyyat təmsilçilərinin iştirakı bu dəfə prosesin daha realistik nəticələr verməsinə kömək edə bilərmi? Yoxsa keçmişdəki səhvlərin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün hansı konkret tədbirlər planlaşdırılır? Məqalədə bu suallara cavab tapmaq çətindir. Daha dərin araşdırma və analiz bu təşəbbüsün nəticəsinin necə olacağını daha aydın görməyə imkan verəcəkdir.
Paris danışıqlarının müvəffəqiyyəti üçün əsas şərtlər arasında hər iki tərəfin siyasi iradəsinin mövcudluğu, açıq və səmimi dialoq, qarşılıqlı etimadın qurulması və münaqişənin həlli üçün əsaslı və qarşılıqlı səylər göstərilməsi dayanır. Oslo prosesindən alınan dərs göstərir ki, yalnız danışıqlar aparmaq kifayət deyil; tərəflər arasında uzunmüddətli sülhün təmin olunması üçün konkret, real və hər iki tərəf üçün qəbul edilə bilən bir yol xəritəsi çəkilməlidir. Bununla belə, Parisdəki danışıqların mahiyyəti və iştirakçıların səlahiyyətlərinin səviyyəsi haqqında məlumat məhdud olduğundan bu danışıqların Oslo prosesindən nə dərəcədə fərqlənəcəyi hələlik aydın deyil. Xüsusən də, Suriyanın daxili vəziyyətinin və regiondakı regional güc balansının Oslo prosesindən fərqliliyi, bu cəhdlərin nəticələrinin müqayisəsini çətinləşdirə bilər.
Daha səmərəli bir yanaşma, regional güclərin, o cümlədən regional beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə daha genişmiqyaslı bir danışıqlar platforması yaradılması ola bilər. Bu platformanın məqsədi yalnız iki ölkə arasındakı dərhal problemləri deyil, həm də regionda davam edən münaqişələrin köklərini araşdırmaq olmalıdır. Məsələn, Suriya daxilindəki daxili münaqişənin və regional geosiyasi rəqabətin İsrail-Suriya münasibətlərinə təsiri dəqiq şəkildə araşdırılmalı və həll edilməlidir. Bu cür hərtərəfli bir yanaşma, davamlı sülhə aparan daha möhkəm bir əsas yarada bilər.
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Suriya nümayəndə heyətinin tərkibində Xarici İşlər Nazirliyi və Baş Kəşfiyyat Təşkilatının təmsilçilərinin olması, danışıqların nə dərəcədə səmərəli olacağı və əldə ediləcək razılaşmaların həqiqətən yerinə yetiriləcəyi ilə bağlı ciddi şübhələr yaradır. Əgər hər iki tərəfin əsas məqsədi uzunmüddətli sülh və əməkdaşlıqdırsa, görüşlərdə daha geniş dairədə nümayəndəlik (məsələn, müxtəlif siyasi qrupların və cəmiyyət təmsilçilərinin iştirakı) daha etibarlı və davamlı nəticələrə gətirib çıxarmazmıydı? Bundan əlavə, danışıqların gizlilik dərəcəsi və açıqlanan məlumatların həqiqi əhatəsi haqqında şübhələr mövcuddur. Daha çox məlumat olmadan, bu görüşlərin bölgədəki gərginliyi azaltmaqdan daha çox, yeni bir siyasi oyunun hissəsi olub-olmadığını müəyyən etmək çətindir.
Şərh Yaz