Pokrovsk və Mirnoqrad döyüşü: Rusiya tam nəzarətə nə dərəcədə yaxın

Oktyabrın sonlarında Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Valeri Gerasimov Rusiya Prezidenti Vladimir Putinə Donbas vilayətində böyük şəhər aqlomerasiyası olan Pokrovsk və Mirnoqradın (Rusiya rəsmiləri bu şəhərlərin sovet adlarından – Krasnoarmeysk və Dimitrovdan istifadə edir) mühasirəyə alınması barədə məlumat vermişdi. Dekabrın 1-i axşamı Kreml Pokrovskun "ələ keçirildiyi"ni elan etdi. Kiyev bu iddiaları təkzib edərək, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin (USQ) bu yaşayış məntəqələrini öz nəzarətində saxlamaq üçün əks tədbirlər gördüyünü bəyan edir. Gerasimovun bəyanatına görə, hələ oktyabrın 26-da Rusiya qoşunları Pokrovsk və Mirnoqrad ətrafında "düşmənin mühasirəsini başa çatdırmış" və "Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin böyük bir qruplaşmasını blokadaya almışdı". İddia olunurdu ki, təxminən 5,5 min ukraynalı hərbçi "mühasirəyə" düşüb. Dekabrın 1-i axşamı Rusiya Müdafiə Nazirliyi Pokrovskun və Mirnoqradın cənub hissəsinin ələ keçirildiyini bildirdi. USQ komandanlığı, bu aqlomerasiyanı ələ keçirmək üçün Rusiyanın cəbhənin kiçik bir hissəsində (təxminən 40-50 km) 150 minə yaxın hərbçi cəmləşdirdiyini bildirir. Bu, Rusiyanın 2022-ci ilin fevralında Ukraynaya qarşı tammiqyaslı işğal üçün səfərbər etdiyi qüvvəyə bərabərdir. Ukrayna hərbi və siyasi rəhbərliyi Pokrovsk və Mirnoqradın mühasirəyə alınması faktını inkar edir. Üstəlik, hələ oktyabrda Ukrayna ordusu aqlomerasiyanı nəzarət altında saxlamaq üçün fəal tədbirlərə başlamışdı. İlk növbədə, bu istiqamətə əlavə qüvvə və vəsaitlərin cəlb edilməsindən söhbət gedir. Ukrayna ordusunun gördüyü tədbirlər Rusiya hərbçilərinin irəliləyişini əhəmiyyətli dərəcədə ləngitmişdir və dekabrın əvvəlinə qədər Rusiya qüvvələri elan edilmiş məqsədə – hər iki şəhəri ələ keçirməyə nail ola bilməmişdir. Bəs bundan sonra nə olacaq?

Pokrovskın hansı hissəsinə Rusiya hərbçiləri nəzarət edir?

Moskvanın Pokrovsk-Mirnoqradda USQ-nin mühasirəyə alınması ilə bağlı bəyanatlarından dərhal sonra, Ukraynanın ictimai xadimləri, o cümlədən ordu nümayəndələri tərəfindən, mümkün olduğu qədər ukraynalı qarnizonun bu şəhərlərdən çıxarılması tələbləri səsləndirilməyə başlamışdı. Lakin Ukrayna Baş Qərargahı başqa qərar qəbul etdi. Birbaşa şəhər aqlomerasiyasındakı Müdafiə Qüvvələri qruplaşması hücum və desant-hücum birləşmələrindən ibarət "təcili yardım komandası" ilə gücləndirildi. Bu, Pokrovsk uğrunda döyüşlərdə qarşıdurmanın yorucu şəhər döyüşləri formatında cərəyan etməsinə səbəb oldu. Hərbi analitik Konstantin Maşovets bu vəziyyəti belə xarakterizə edir: "Döyüşlər dayanmır, Pokrovsk və Mirnoqradın məhəllələri, habelə onların ətrafındakı bir sıra qəsəbələr, eləcə də ayrı-ayrı mövqelər və sədlər daim əldən-ələ keçir. Nəticədə, bir çox sahələrdə tərəflərin taktiki zonadakı döyüş nizamları qarışmışdır və hər iki tərəfdən kiçik piyada qrupları əsas qüvvələrdən təcrid olunmuş şəkildə 'mühasirədə' döyüş əməliyyatları aparmaq məcburiyyətində qalır." Rusların birbaşa şəhər ərazisindəki irəliləyişini dayandırmaqla yanaşı, USQ cinahlarda da onların irəliləyişini bir qədər ləngidə bildi və Pokrovsk ilə Mirnoqrad arasındakı əsas mövqeləri təchizatla, o cümlədən hava və quru robot sistemlərindən istifadə edərək təmin etdi. Dekabrın əvvəlinə olan vəziyyətə görə, əksər hərbi analitiklər Rusiyanın Pokrovsk ərazisinin təxminən yarısına – şəhərin dəmir yolundan cənubda yerləşən hissəsinə "əminliklə nəzarət" etdiyini bildirir. Şəhəri qərbdən şərqə iki yerə bölən dəmiryol bəndi şərti "bölünmə xətti"dir. Dekabrın 1-də Pokrovskun "ələ keçirilməsi"ni bəyan edən Rusiya Müdafiə Nazirliyi, Rusiya hərbçilərinin Müstəqillik Meydanında (2024-cü ilə qədər Şibankov Meydanı) Taras Şevçenko heykəlinin yanında rahatca gəzərək Rusiya bayrağını qaldırdığı kadrları nümayiş etdirdi. Lakin bu ərazi dəmir yolundan xeyli cənubda yerləşir və bu video yalnız Rusiya hərbçilərinin şəhərin cənub hissəsinə nəzarət etdiyini göstərir. Ekspertlərin qiymətləndirmələrinə görə, Pokrovskın şimal hissəsi davamlı bir "boz zona"ya çevrilmişdir ki, burada hər hansı hərəkət qeydə alınır və hər iki ordunun döyüşçüləri düşmən dronları üçün birinci dərəcəli hədəfdir. Rusiya hərbçiləri hazırda dəmiryol bəndindən cənubda qüvvə toplayır və dövri olaraq şəhərin şimal rayonlarına kiçik hücum qrupları göndərərək, arxa cəbhəyə mümkün qədər dərinə daxil olmağa, Ukrayna mövqelərinə və logistika infrastrukturuna hücum etməyə, sonra isə ərazidə möhkəmlənməyə çalışırlar. Oxşar əməliyyatlar bəzən Ukrayna Müdafiə Qüvvələri tərəfindən də cənubdakı Rusiya hərbi mövqelərinə hücum edərək həyata keçirilməyə çalışılır. Desant-hücum qoşunlarının komandanı Oleq Apostol noyabrın 29-da bildirib: "Pokrovskda bizim bölmələrimiz var... Biz bayraqları asmayacağıq, lakin bəzi rayonlar artıq nəzarətimiz altındadır. Bəli, bəzi çətin logistika məqamları var, çünki düşmən də qarşı çıxır, heç kim orada hər şeyin sadə olduğunu demir." Cəbhənin bu hissəsinə cavabdeh olan Desant-Hücum Qoşunlarının 7-ci Korpusunun məlumatında qeyd olunur ki, dekabrın 1-nə olan vəziyyətə görə, Ukrayna qoşunları Pokrovsk aqlomerasiyasında "mövqeləri müdafiə etməyə" davam edir və qış dövründə tapşırıqların yerinə yetirilməsinə hazırlaşır. Xülasədə qeyd olunur: "Bunun əvəzinə işğalçılar itkilər verməyə davam edir, şəhər döyüşlərində ilişib qalıblar..." Həmçinin, xülasədə Pokrovskda ötən ay 519 Rusiya hərbçisinin həlak olduğu və daha 131-nin yaralandığı iddia edilir. Qeyd olunur ki, bu qədər itki bütöv bir batalyonun sayına bərabərdir. BBC Ukrayna xidməti tərəflərin itkiləri ilə bağlı məlumatları müstəqil mənbələrdən təsdiq edə bilmir.

Mirnoqradda mühasirə riski

Mirnoqraddakı vəziyyət Pokrovskdan daha mürəkkəbdir. Burada Rusiya qoşunları şəhər döyüşlərinə girməməyi, əksinə, Ukrayna desantçı və dəniz piyadaları qruplaşmasını "qazana" – yəni tam mühasirəyə almaq qərarına gəliblər. Üstəlik, onlar bu cəhdləri cəbhənin eyni anda iki hissəsində edirlər. "Kiçik mühasirə" üçün ruslara Rove və Svetloye – Mirnoqrad ilə Pokrovsk arasında yerləşən iki kiçik kəndi ələ keçirmək lazımdır. Əslində, Rusiya hərbçiləri artıq dəfələrlə bu kəndlərdə peyda olsalar da, bütün hallarda bunlar yalnız ayrı-ayrı diversiya-kəşfiyyat qrupları idi. Rusiyanın bu "torbanın boğazı" üzərində tam nəzarətindən hələ söhbət getmir. Lakin Rusiya ordusu bu istiqamətdə fəal səylər göstərir. Bununla paralel olaraq, Rusiya aviasiyası hər gün Mirnoqradın yaşayış məhəllələrini ağır aviabombalarla vuraraq, USQ tərəfindən istifadə oluna biləcək çoxmərtəbəli binaları tamamilə dağıtmağa çalışır. Rusiya ordusu, Rodınske, Krasnıy Lıman və Qrışıne kəndi yaxınlığındakı T-şəkilli yol kəsişməsi ətrafında halqanı qapatsa, "böyük mühasirə" təşkil edə bilər. Hərbi icmalçı Konstantin Maşovets Rusiya ordusunun artıq bu nöqtəyə çatdığını qeyd edir. O, noyabrın 30-da yazıb: "Aydındır ki, düşmən Rodınskedən cənubda yerləşən T-şəkilli yol kəsişməsinə çatıb və indi orada möhkəmlənməyə çalışır (faktiki olaraq bu o deməkdir ki, Mirnoqradda hələ də müdafiə olunan bölmələrimiz mühasirəyə alınıb)." Lakin OSINT layihələri DeepState və Müharibə Tədqiqatları İnstitutunun (ISW) xəritələrində göstərilir ki, Rodınske yaxınlığındakı bu kəsişmə "boz zona"dadır, yəni Rusiya ordusu hələ orada möhkəmlənməyib və müvafiq olaraq "halqanı" qapatmayıb. Amma DeepState analitikləri, döyüşçülərə istinadən iddia edirlər ki, Mirnoqradda logistika yalnız dronlar vasitəsilə mümkündür, hərbçilərin fiziki hərəkəti isə "düşmən pusqusuna düşməyin və onunla atışmağa girməyin demək olar ki, 100 faiz ehtimalıdır." Ukrayna komandanlığı mühasirənin olmadığını və çətinliklərə baxmayaraq, Mirnoqradda Ukrayna qüvvələrinin rotasiyası və təchizatının hələ də təmin edildiyini əmin edir. DSHU-nun 7-ci Korpusunun bəyanatında deyilir: "Bölmələrimizin rotasiya üçün həm əsas, həm də alternativ marşrutları var. Xüsusilə, bu günlərdə Ukrayna hərbçiləri şəxsi heyətin dəyişdirilməsini həyata keçirirdilər." Lakin Ukrayna qoşunlarının Pokrovsk-Mirnoqrad bölgəsindəki belə bir mövqeyi, yəni cinahlarda sıxılmış və yalnız bir logistika dəhlizi ilə təchiz edilmiş uzadılmış "torba", son dərəcə etibarsızdır. Əgər Rusiya qoşunları Qrışıne – Rodınske istiqamətindəki yolu kəssə və ya Mirnoqrad daxilindəki USQ qruplaşmasını blokadaya ala bilsə, Ukrayna Baş Qərargahı çətin bir dilemma ilə qarşılaşacaq: "qazanı" blokadadan çıxarmaq üçün əlavə qüvvələri döyüşə atmaq, yoxsa döyüşçüləri düşmən atəşi altında mühasirədən çıxarmağa çalışmaq.

Bundan sonra nə olacaq?

Kiyevin Pokrovsk və Mirnoqrad üzərindəki Rusiya hücumunu dayandırmaq, qoşunları çıxarmamaq qərarı Ukrayna cəmiyyətində birmənalı qarşılanmasa da, ukraynalı tarixçi və hərbi analitik Mixail Jiroxov hesab edir ki, bu qərar doğru idi. Onun sözlərinə görə, yorucu şəhər döyüşləri Rusiyanın irəliləyişini əhəmiyyətli dərəcədə ləngitməyə və düşmənin xeyli qüvvəsini "əritməyə" imkan verib. Bundan əlavə, yaşayış məntəqələrində hazırlanmış mövqeləri saxlamaq, Pokrovsk-Mirnoqradın dərhal arxasında başlayan açıq ərazilərdəki qarşıdurmadan xeyli asandır. Həqiqətən, bu dövrdə hava şəraiti ruslara üstünlük verdi. Artıq bir neçə həftədir Donbasda dronların əsas zərbə silahı olan effektivliyini əhəmiyyətli dərəcədə azaldan duman və yağışlar müşahidə olunur. Rusiya qoşunları bu vaxtı Pokrovskda müdafiəni yarmaq üçün deyil, güclü irəliləyiş üçün qüvvə toplamaq məqsədilə istifadə etdi. Ekspert hesab edir: "Donbasda uzun müddətdir dumanlar var. Bu, Ukrayna ordusu üçün pis haldır, çünki əvvəllər rusların logistikanı təmin edə bilmədiyi yerlərdə indi evlərində gəzirlər... Yaxın vaxtlarda ruslar orada irəliləyəcək və təəssüf ki, Ukrayna müdafiəsinin orada tab gətirməyəcəyini düşünürəm." Onun sözlərinə görə, Ukrayna komandanlığı hadisələrin belə bir inkişafını nəzərə almış və Pokrovsk-Mirnoqraddan qoşunların tədricən çıxarılması üçün ikinci müdafiə xətti hazırlamışdır. Üstəlik, bu prosesin artıq başladığını göstərən əlamətlər var, ekspert qeyd edir. Həqiqətən də, rusların aqlomerasiyanı tamamilə nə vaxt ələ keçirəcəyini söyləmək çətindir, Jiroxov bildirir. Ekspert hesab edir ki, Ukraynanın düşməni bu şəhərlərdən tamamilə uzaqlaşdırmaq üçün qüvvəsi yoxdur. Onun fikrincə, burada çox şey, ehtimal ki, ruslara bu "son irəliləyişi" etməyə imkan verəcək hava şəraitindən asılıdır. Hərbi analitik Konstantin Maşovets hesab edir ki, USQ qüvvələrinin, o cümlədən Mirnoqrad bölgəsindən nisbətən ağrısız çıxarılması üçün vaxt artıq əldən verilmişdir. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, düşmən şimalda, Krasnıy Lıman kəndi yaxınlığında möhkəmlənib və çıxış yollarına nəzarət edir. Ekspert yekunlaşdırır: "Çıxış yoluna alternativ – tam mühasirədə döyüşməkdir, bütün nəticələri ilə birlikdə... Vəziyyəti həm də o çətinləşdirir ki, USQ hələ də Rodınskedən cənuba və Qrışıne istiqamətində düşmənin hücumunu dayandırmaq qabiliyyətində deyil." DeepState qeyd edir ki, Pokrovsk və Mirnoqraddakı vəziyyət Ukrayna ordusu üçün "kritik olaraq qalır".

24 saat