Putin: ABŞ-ın Ukrayna planı – müqavilə yox, suallar toplusu

Rusiya prezidenti Vladimir Putin Qərb mediasının müharibənin sonuna dair ABŞ planı adlandırdığı sülh planı ilə bağlı danışıqların gedişatını şərh edib. Onun sözlərinə görə, hələlik təqdim edilən hərbi münaqişəni yekunlaşdırmaq üçün müqavilə layihəsi deyil, yalnız müzakirə edilməsi təklif olunan “suallar toplusu”dur. Rusiya prezidenti sülh planı, döyüş əməliyyatlarının dayandırılması şərtləri və cəbhə xəttindəki vəziyyətlə bağlı daha nə dedi? Qırğızıstana səfərindən sonra Vladimir Putin mətbuat konfransı keçirib və burada, digər məsələlərlə yanaşı, Qərb mediasının Ukrayna müharibəsinin bitirilməsi üçün Vaşinqtonun planı adlandırdığı sənəd ətrafında danışıqların gedişi ilə bağlı sualları cavablandırıb. Sənədin ilkin versiyası 28 bənddən ibarət idi və Kiyevin əhəmiyyətli ərazi güzəştləri etməsini, habelə Ukraynanın NATO-ya üzvlükdən imtina etməsini nəzərdə tuturdu. Mətbuat konfransında Vladimir Putin “müqavilə layihələri olmadığını”, “müzakirə edilməsi və yekunlaşdırılması təklif olunan suallar toplusu” olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, Rusiya və ABŞ bu məsələni hələ Ankoric sammitindən əvvəl müzakirə ediblər. Rusiya prezidenti əlavə edib ki, “bundan sonra bu 28 bənddən ibarət mümkün razılaşmalar siyahısı yarandı” və Moskva bu sənədi “müəyyən kanallar” vasitəsilə alıb. Putinin dediyinə görə, bundan sonra ABŞ və Ukrayna Cenevrədə danışıqlar aparıblar. Rusiya prezidenti deyib: “Mənə elə gəlir ki, onlar aralarında bütün bu 28 bəndin dörd ayrı tərkib hissəyə bölünməsinə qərar veriblər. Və bu, bizə çatdırıldı.” O, Moskvaya bu məlumatı kimin və hansı kanallar vasitəsilə ötürdüyünü dəqiqləşdirməyib. Lakin Qərb mediası Cenevrədəki danışıqlardan sonra planın məzmununun dəyişdirildiyini bildirib. Sənəd açıqlanmayıb, lakin bir çox nəşrlər indi Kiyevin maraqlarının daha çox nəzərə alındığını və ən çətin məsələlərin ABŞ və Ukrayna prezidentlərinin müzakirəsinə buraxıldığını iddia edir. Putin ABŞ-dan alınan sənəddəki müddəaların “gələcək razılaşmaların əsasını təşkil edə biləcəyini” ehtimal edib. Lakin dərhal əlavə edib: “Amma indi hər hansı yekun variantlardan danışmaq mənim tərəfimdən nəzakətsizlik olardı, çünki onlar yoxdur.” Rusiya prezidenti vurğulayıb ki, bu sənəd “diplomatik dilə çevrilməlidir”, çünki hazırda bəzi müddəaları gülməli səslənir: “Çünki Rusiyanın Avropaya hücum etmək niyyətində olmadığını ümumiyyətlə demək başqa, bu, bizim üçün gülməli səslənir, elə deyilmi? Biz heç vaxt da niyyət etməmişik. Amma əgər onlar bizdən bunu eşitmək istəyirlərsə, gəlin bunu qeyd edək, heç bir problem yoxdur.” Putin “Amerika tərəfinin Alyaskadan əvvəl və Alyaskadan sonra müzakirə olunan mövqeyimizi müəyyən dərəcədə nəzərə aldığını” etiraf edib. Bir neçə media orqanı tərəfindən yayımlanan sənədin ilkin versiyası Ukrayna üçün qəbuledilməz bir neçə müddəa ehtiva edirdi və ümumiyyətlə Rusiyanın tələblərinə daha çox uyğun gəlirdi.

Ərazilər və döyüş əməliyyatlarının sonu

Ukrayna müharibəsinin başa çatdırılmasına dair ilkin planın variantı, bütün tərəflər tərəfindən imzalandıqdan sonra döyüş əməliyyatlarının dayandırılmasını nəzərdə tuturdu. Putin bildirib ki, döyüş əməliyyatları yalnız Ukrayna Silahlı Qüvvələri işğal etdikləri mövqelərdən geri çəkilsə, dayandırılacaq. Rusiya prezidenti deyib: “Ukrayna qoşunları işğal etdikləri ərazilərdən çıxacaqlar – o zaman döyüş əməliyyatları dayandırılacaq. Çıxmasalar – biz buna silahlı yolla nail olacağıq.” Vaşinqton planının ilkin redaksiyası Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Moskvanın hələ işğal etmədiyi Donetsk vilayətinin bir hissəsindən çıxmasını nəzərdə tuturdu. Ukrayna bu tələbi, eləcə də Avropalı müttəfiqləri qəti şəkildə rədd edir. Bildirildiyi kimi, Cenevrədəki danışıqlardan sonra ərazi məsələsinin sənəddən çıxarılması və ABŞ prezidenti Donald Tramp və Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin şəxsi görüşündə müzakirəyə buraxılması qərara alınıb. Putinin sözlərinə görə, Rusiya ilə ABŞ arasında danışıqların (nümayəndə heyəti gələn həftə Moskvaya gələcək) “əsas məqamlarından biri” ilhaq edilmiş Krım və Donbasın Rusiyaya aidiyyətinin hüquqi cəhətdən tanınması olacaq. Bundan əlavə, Rusiya prezidenti vurğulayıb ki, Ukrayna müharibəsində münaqişənin həlli ilə bağlı yekun qərarların (bu, əlbəttə ki, ərazi məsələsini əhatə edəcək) “əsas beynəlxalq oyunçular” tərəfindən tanınması onun üçün vacibdir. O, bunu Ukrayna hakimiyyətinin, onun fikrincə, qeyri-leqitim olması ilə izah edib (Putin bunu dəfələrlə bəyan etsə də, Qərb ölkələri bununla razılaşmır).

Cəbhə xəttindəki vəziyyət

Mətbuat konfransı zamanı Vladimir Putin cəbhə xəttindəki vəziyyəti də şərh edib. Rusiya prezidenti iddia edir ki, Donetsk vilayətində Pokrovsk və Mirnohrad “tamamilə mühasirəyə alınıb”. Putin deyib: “Dimitrov şəhərinin cənubunda (Rusiya hakimiyyəti və təbliğatçıları Mirnohradı belə adlandırır) düşmənin qruplaşması kəsilib. Şəhər boyu kəsik-kəsikdir. Və qoşunlarımız onun planlı şəkildə məhv edilməsinə keçir.” Onun sözlərinə görə, Rusiya hərbçiləri Severskə də yaxınlaşıblar – “şərqdən, cənubdan və şimaldan”. Rusiya prezidenti əmin edib: “Orada hər şey nəyə doğru gedir? Ukrayna tərəfi, Ukrayna Silahlı Qüvvələri üçün məsələ çox çətindir.” Putin iddia edir ki, Xarkov vilayətində Volçansk şəhəri demək olar ki, “tamamilə Rusiya hərbçilərinin əlindədir”. Rusiya prezidenti bildirib ki, Zaporojye istiqamətində Rusiya ordusunun hücum tempini artır, vilayətin şimalında “zərbə tempilə irəliləyir”, artıq Qulyaypoleyə çatıb və “daha da irəliləyəcək”. Keçən həftə Putinin “Qərb” qruplaşmasının komanda məntəqəsini ziyarət etməsi zamanı Ukrayna Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının rəisi Valeri Gerasimov ona Kupyanskın tam, Volçanskın 80%-nin ələ keçirilməsi, həmçinin Severskin bloklanması barədə məlumat vermişdi. Bundan sonra Ukrayna Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahı bunun həqiqətə uyğun olmadığını bəyan etdi. BBC Rus Xidmətinin hərbi şərhçisi Pavel Aksenov cəbhə xəttindəki faktiki vəziyyəti belə şərh edir: Vladimir Putinin təqdim etdiyi cəbhə xətti xəbərlərinin ən diqqət çəkən hissəsi Komosmolsk şəhərindəki döyüşlərin təsviri idi. Lakin əslində, cəbhə xəttinin keçdiyi Ukrayna vilayətlərinin heç birində belə bir şəhər yoxdur. Putin, Rusiyadakı bir çox insan kimi, Ukrayna şəhərlərinin dəyişdirilmiş köhnə adlarını vurğulayaraq istifadə edir. Ağır döyüşlərin getdiyi Pokrovsk şəhərini Krasnoarmeysk, qonşu və şiddətli şəhər döyüşlərinin mərkəzinə çevrilmiş Mirnohradı isə Dimitrov adlandırır. Əvvəllər Komsomolsk adlandırılan ən yaxın Ukrayna şəhəri Poltava vilayətindəki Qorişnı Plavnıdır. Oradan cəbhə xəttinə qədər 300 kilometrdən çox məsafə var. Putin deyib: “Komsomolskda şəhər daxilində döyüş əməliyyatları gedir, binaların əhəmiyyətli hissəsi qoşunlarımız tərəfindən azad edilib və irəliləyiş davam edir.” Lakin reportajlarda, o cümlədən Rusiya mənbələrində də görünür ki, binaları “dağıdılmış” və ya “məhv edilmiş” adlandırmaq daha doğru olardı. Rusiya prezidentinin “Komsomolsk” adı altında hansı şəhəri nəzərdə tutduğunu demək çətindir. Bəlkə də, bu, bir dəqiqə əvvəl danışdığı Pokrovskdur. Digər versiya, Rusiya qoşunlarının irəlilədiyi Konstantinovka şəhəridir. Lakin Konstantinovka heç vaxt Komsomolsk adlandırılmayıb – hətta sovet dövründə belə, və döyüşlər yalnız onun yaxınlığında gedir. Pokrovsk və Mirnohrad həqiqətən də praktik olaraq mühasirədədir – Rusiya ordusunun bu şəhərləri aldığı qısqaclar demək olar ki, bağlanıb, yalnız dar bir keçid buraxıb. Şərhçilərin sözlərinə görə, həmin keçid artıq atıcı silahlarla atəşə tutulur. Bununla belə, hər iki şəhərdə döyüşlər davam edir və Ukrayna ordusu onların müəyyən hissəsinə nəzarət edir. Putin bildirib ki, Rusiya qoşunları Donetsk vilayətinin digər şəhəri – Severskə şərqdən, cənubdan və şimaldan yaxınlaşıblar. Rusiya prezidentinin sözlərinə görə, “orada aktiv döyüş əməliyyatları gedir, məncə, 8 min binadan 1700-ü bizim əlimizdədir.” O əlavə edib: “Və siz başa düşürsünüz ki, əgər şimaldan, cənubdan, şərqdən yaxınlaşıblarsa, orada hər şey nəyə doğru gedir? Ukrayna tərəfi, Ukrayna Silahlı Qüvvələri üçün məsələ çox çətindir.” Seversk şəhəri həqiqətən də Rusiya mövqelərinə doğru uzanan rayonun ortasında yerləşir. Rusiya mövqeləri şəhər kənarlarından şimalda və cənubda bir neçə kilometr məsafədədir. Şərqdən Rusiya qoşunları onun kənarlarına soxulub və məlumatlara görə, döyüşlər onun ətrafında gedir. Putinin danışdığı şəhərin 20%-nə nəzarət cəbhə xəttindən gələn məlumatlara uyğun gəlmir, şimalda və cənubda isə vəziyyət hələ də proqnozlaşdırıla bilməz – Rusiya hərbçilərini Seversk kənarlarından ayıran bir neçə kilometri keçmək aylarla davam edə bilər. Putinin sözlərinə görə, demək olar ki, tamamilə Rusiyanın nəzarətində olan Volçansk, gərgin döyüşlərin yeri olaraq qalır, lakin onun tamamilə ələ keçirilməsindən danışmaq olmaz – orada şəhər döyüşləri davam edir və interaktiv onlayn xəritələrə görə, şəhərin yarıdan çoxu tutulsa da, Ukrayna Silahlı Qüvvələri orada müdafiəni saxlayır. Qulyaypole, Putinin dediyinə görə, Rusiya ordusunun yaxınlaşdığı yerdir və həmçinin Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin müdafiəsində çox vacib bir dayaq nöqtəsidir. Şəhərə yaxınlaşmalarda vəziyyət gərgindir, Rusiya ordusu onu şimaldan keçməyə çalışır və şərq kənarlarında ağır döyüşlər gedir. Nəhayət, Putin Kupyansk şəhərinin Rusiya ordusunun nəzarətində olduğunu bildirib. Keçən həftənin sonunda Baş Qərargah rəisi Valeri Gerasimov ona bu barədə məlumat vermişdi. O zaman onun sözlərini hətta Rusiya hərbi bloqerləri də təkzib etmişdilər. İndi Putinin bəyanatı da Ukrayna kanallarının şəhər daxilində gərgin döyüşlər barədə məlumatlarına uyğun gəlmir. Rusiya prezidentinin çıxışında təsvir etdiyi cəbhə xəttindəki vəziyyət həqiqətən də gərgin olaraq qalır. Ukrayna Silahlı Qüvvələri bəzi istiqamətlərdə geri çəkilir, çünki onlara kadr çatışmazlığı ciddi şəkildə təsir edir. Lakin Putinin qeyd etdiyi istiqamətlərin hər birində Rusiyanın irəliləmə tempi çox aşağıdır – praktiki olaraq hər bir yaşayış məntəqəsi Rusiya ordusu tərəfindən bir neçə ay ərzində şturm edilir. Məsələn, Qulyaypole bölgəsindəki vəziyyət Rusiya prezidentinin xarakterizə etdiyi kimi “cəbhənin çöküşü”nə heç yaxın deyil.

24 saat