Qəzzalı Abdullah Türkiyədə vəfat etdi: Müalicə gecikdi

Adana Şəhər Tədris və Araşdırma Xəstəxanasının lüminessent işıqları Həmid Əbu Zərqanın cılız üzünə sərt kölgələr salır. O, altı aylıq qızının xəstəxana çarpayısının yanında dayanır. 34 yaşlı Həmidin yorulmuş əlləri Həbibənin yorğanını düzəldərkən əsir. Onun dörd yaş yarımında olan oğlu Abdullah çərşənbə axşamı səhər eyni otaqda vəfat edib. Kiçik bədəni İsrailin Qəzzaya tətbiq etdiyi mühasirə zamanı onu aylardır yavaş-yavaş məhv edən malnutrisiyaya nəhayət ki, təslim olmuşdu. Aylar əvvəl Abdullahın aclıqdan qışqırıb yemək istədiyi, anasının isə çarəsizcə ağladığı video yayılıb. Bu video ailəni İsrailin 2.1 milyonluq Qəzza əhalisinə tətbiq etdiyi aclığın simvoluna çevirdi. Onların hekayəsi beynəlxalq diqqəti cəlb etdi və onları Türkiyəyə gətirən tibbi təxliyəyə səbəb oldu. Bu, xilas kimi görünürdü, lakin Abdullah üçün gec idi. 30 yaşlı Bəsmə Əbu Zərqa bir küncdə oğlunun paltarlarından ibarət kiçik bir dəstəni tutub oturub. Az danışır, səssizcə ağlayır. “Biz övladımızı itirdik. Dəhşətli bir ağrı yaşayırıq”, – Həmid səsi qırıla-qırıla deyir. Həmid övladlarının gücsüzcə əriyib getdiyini seyr etməyin ağrısını acı-acı təsvir edir. Səsi Qəzzada tək bir pomidor tapmağın belə qeyri-mümkün bir xəyala çevrildiyi son həftələri xatırlayarkən titrəyir. “Orada təmiz içməli su da yoxdur. Bombalar yağır; hər yerdə aclıq və ölüm hökm sürür.” “Abdullah və Həbibəyə təcili müalicə lazım idi”, – Həmid gözlərini qızına zilləyərək davam edir. “Hər gün daha da kiçilir, daha da zəifləyirdilər.” Ailənin Türkiyəyə təxliyəsi Xarici İşlər Nazirliyinin humanitar proqramı çərçivəsində, türk rəsmilərinin diplomatik kanallar vasitəsilə keçidin təmin edilməsi ilə mümkün olub. Lakin bu proses həftələr çəkdi – Abdullahın zəifləyən bədəni üçün bu müddət çox idi. “Türk rəsmiləri bizimlə əlaqə saxladı və bura gələnə qədər yanımızda oldular”, – Həmid izah edir. “Bizə kömək edən hər kəsə təşəkkür edirik. Amma bura gələndə artıq özlərinin kölgəsinə çevrilmiş uşaqları gətirmişdik.” Adanaya uçuş hər iki uşağın Qəzzanı ilk dəfə tərk etməsi idi. Malnutrisiyadan huşu başından getmiş Abdullah, yəqin ki, səfərdən xəbərsiz idi. Daha kiçik və bir qədər daha dözümlü olan Həbibə, təyyarə qalxarkən zəif-zəif ağladı.

Vaxta qarşı tibbi mübarizə

Adana xəstəxanasında tibb personalı uşaqların vəziyyətinin ağırlığını dərhal anladı. Abdullah xəstəxanaya uzun sürən malnutrisiyadan yaranan ağır fəsadlarla gətirilmişdi: orqan çatışmazlığı, immun sisteminin dağılması və aylarla davam edən qeyri-kafi qidalanmanın göstəricisi olan inkişaf ləngimələri. Xəstəxananın uşaq reanimasiya şöbəsinin rəisi Dr. Mehmet Yılmaz münaqişə zonalarından təxliyə edilmiş çox sayda uşağı müalicə etmişdi, lakin Əbu Zərqa bacı-qardaşlarının vəziyyəti təcrübəli tibb personalını belə şoka saldı. “Bu uşaqlar tez-tez aylarla yığılıb qalmış zədələrlə gəlirlər,” – o izah edir. 10 gün ərzində tibbi qruplar Abdullahı xilas etmək üçün gecə-gündüz çalışdı, xüsusi qidalanma terapiyası tətbiq etdi, ağır susuzluğu müalicə etdi və həyati orqanlarının fəaliyyətini nəzarətdə saxladı. Lakin oğlanın aylarla davam edən aclıqdan tükənmiş bədəni müalicəyə cavab vermədi. “O, o qədər kiçik idi ki,” – Abdullahın son günlərində ona qulluq edən tibb bacısı Ayşə Dəmir xatırlayır. “Bütün avadanlıqlarımıza, bütün dərmanlarımıza baxmayaraq, aylarla davam edən aclığın onun kiçik bədəninə vurduğu zərəri aradan qaldıra bilmədik.” Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Qəzza əhalisinin 90 faizindən çoxunun ciddi ərzaq təhlükəsizliyi ilə üzləşdiyini, uşaqların isə malnutrisiya ilə bağlı fəsadlara xüsusilə həssas olduğunu təxmin edir.

Həbibə üçün mübarizə

Altı aylıq Həbibə qardaşının vuruşduğu və itirdiyi eyni mübarizəni aparır. Onun zərif bədəni uzun müddət davam edən aclığın eyni hekayəsini danışır – budaq kimi qollar, şəffaf dərinin altından görünən qabırğalar, üzü üçün çox böyük görünən gözlər. Tibb personalı onun sağalma perspektivləri barədə ehtiyatla nikbindir, çünki onun daha gənc yaşı bəzi ağır fəsadlardan qorumuş ola bilər. Valideynləri ümidlə kədəri birləşdirən bir gözətçilik edir, çarpayısının yanında stullarda yatır, Qəzzadakı evlərindəki ailə şam yeməklərini xatırlayaraq xəstəxana yeməklərini yeyirlər. Cütlük növbəti addımın nə olacağını bilmir. Onların Qəzzaya qayıtması Həbibənin sağalmasından və vətənlərindəki vəziyyətdən asılıdır. Bu müddətdə, onlar itkilərini geniş ailədən, mədəni rituallardan və adətən yas zamanı təsəlli verən tanış mühitdən uzaqda yaşamalıdırlar. Abdullah Adananın Gülbahçəsi məhəllə qəbiristanlığında dəfn edildi; bu sakit mərasimdə uşağı heç vaxt görməyən, lakin valideyn itkisinin universal dilini anlayan yerli sakinlər iştirak etdi. İmam Mehmet Taşçı ərəbcə dualar oxudu, türk qonşular isə kədərli ailənin yanında hörmətlə dayanırdı. “Biz oğlumuzu yad torpaqda dəfn etdik,” – Həmid səsi tamamilə qırıla-qırıla deyir. “O, Qəzza küçələrində qaçmalı, məhəllə uşaqları ilə oynamalı, nənəsindən dualar öyrənməli idi. Bunun əvəzinə, onun qəbri böyüdüyünü görməli olan hər kəsdən minlərlə kilometr uzaqlıqdadır.” Yerli məscid rəhbərləri və məhəllədəki Türkiyəli ailələr Fələstinli ailəyə davamlı dəstək təşkil edərək, onların uzunmüddətli xəstəxana qalma müddətində yemək və emosional yardım göstərirlər.

Sağ qalmağın bədəli

“İnsanlar nə vaxt evə qayıdacağımızı soruşurlar,” – Həmid izah edir. “Amma övladlarınızın əriyib getdiyini seyr etdiyiniz bir yerə necə qayıda bilərsiniz? Oğlunuzun təmin edə bilmədiyiniz yemək üçün ağladığı otaqlara necə dönə bilərsiniz?” Türkiyə Qəzza xəstələri üçün tibbi təxliyələr təmin etməkdə ən fəal ölkələrdən biri olmuşdur, münaqişə başlayandan bəri yüzlərlə Fələstinli türk xəstəxanalarında müalicə olunub. Lakin Dünya Səhiyyə Təşkilatı bildirir ki, Qəzzadan tibbi təxliyəyə ehtiyacı olanların yalnız kiçik bir hissəsi oranı tərk edə bilib. Abdullah Əbu Zərqa dörd il yarım yaşadı, ömrünün əksər hissəsi müharibə dövrünə təsadüf etdi. Bu gün onun valideynləri qalan övladlarını xilas etmək üçün mübarizə apararkən onun itkisinin yasını tutur.

24 saat