İsrail ordusu əl-Məvasi, Deyr əl-Balah və Qəzza şəhərində saat 10:00-dan 20:00-a qədər “humanitar məqsədlər” üçün əməliyyatlarını dayandırır.
Qəzzada Humanitar Vəziyyətə görə Taktiki Fasilə
İsrail hərbçiləri Fələstin anklavında pisləşən humanitar vəziyyəti yaxşılaşdırmaq məqsədilə Qəzzanın üç ərazisində atışmalara “taktiki fasilə” verildiyini elan edib. Hərbi birləşmə tərəfindən verilən məlumata görə, əl-Məvasi, Deyr əl-Balah və Qəzza şəhərində bazar günündən etibarən hər gün səhər saat 10:00-dan (GMT 07:00) axşam saat 20:00-a qədər “humanitar məqsədlər üçün hərbi əməliyyatların taktiki dayandırılması” tətbiq olunacaq. İsrail ordusu bu ərazilərdə fəaliyyət göstərmədiyini iddia etsə də, son həftələrdə bu bölgələrin hər birində döyüşlər və hücumlar qeydə alınıb.
Həmçinin, İsrail ordusu yardım agentliklərinin Qəzza əhalisinə ərzaq və digər ləvazimatları çatdırmasına kömək etmək üçün təhlükəsiz marşrutlar müəyyən edəcəyini bildirib. Lakin İsrail hökuməti mühasirəyə alınmış anklavda aclığın mövcudluğunu inkar edir. Bazar günü İsrail ordusu Qəzzaya hava yolu ilə yardım endirilməsini həyata keçirərək, artan aclığın qarşısını almaq üçün un, şəkər və konservləşdirilmiş qidalar daxil olmaqla yardım paketləri atıb.
İsrailin hava bombardmanını və quru hücumlarını dayandırması ilə bağlı elanı, İsrailin mart ayında əraziyə bütün təchizatları kəsməsindən, may ayında isə yeni məhdudiyyətlərlə bərpa etməsindən sonra Qəzza üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən yardımları məhdudlaşdırmasına dair aylarla davam edən xəbərdarlıqlardan sonra baş verib. İsrailin yaxın müttəfiqləri tərəfindən belə qlobal tənqidlər artmaqdadır, çünki son həftələrdə İsrail və ABŞ tərəfindən dəstəklənən bir qrupun idarə etdiyi ərzaq paylama məntəqələrinə çatmağa çalışarkən yüzlərlə fələstinli həlak olub.
Bu arada, Azadlıq Donanması Koalisiyası bazar günü bildirib ki, İsrail ordusu Fələstin ərazisinə tətbiq edilən blokadanı yarmağa çalışan Qəzza istiqamətli “Handala” yardım gəmisini dayandırıb, 21 beynəlxalq fəal və jurnalisti saxlayıb, uşaq qidası, ərzaq və dərmanlar daxil olmaqla bütün yükləri müsadirə edib. Gəmini idarə edən koalisiya şənbə gecəsi yarım gecədən bir qədər əvvəl İsrail ordusunun beynəlxalq sularda Qəzza zolağından təxminən 40 dəniz mili (74 km) aralıda gəmini “zorla dayandırdığını”, kameraları və rabitəni kəsdiyini bildirib.
Qəzzada Aclıq İddiaları və İsrailin Mövqeyi
Humanitar yardım təşkilatları keçən həftə bildirmişdilər ki, Qəzzada 2,2 milyon insan arasında kütləvi aclıq yaşanır, çünki İsrail mart ayında əraziyə bütün təchizatları dayandırmış, yalnız may ayında yeni məhdudiyyətlərlə bərpa etmişdi. Qəzza Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, son bir neçə həftədə onlarla fələstinli qida çatışmazlığından ölüb. Nazirlik müharibənin başlanğıcından bəri qida çatışmazlığı səbəbindən 85-i uşaq olmaqla, ümumilikdə 127 nəfərin həlak olduğunu qeyd edib. Təkcə şənbə günü ən azı beş fələstinli aclıqdan ölüb.
İsraildə və işğal olunmuş İordan çayının qərb sahilində fəaliyyəti qadağan olunduğu üçün İordaniyadan məlumat verən Əl-Cəzirə müxbiri Həmdah Salhut bildirib ki, İsrail Qəzza xalqını ac buraxdığını davamlı olaraq inkar edir. O qeyd edib ki, “İsrail hərbçiləri verdikləri açıqlamada hələ də ‘Qəzzada aclıq yoxdur’ vurğulayır və bu iddiaları təkzib etməyə çalışır, baxmayaraq ki, indi humanitar vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün yeni tədbirlər seriyası tətbiq edəcəklər.” Salhutun sözlərinə görə, İsrail Birləşmiş Millətlər Təşkilatını humanitar yardım maşınlarını paylamamaqda günahlandırır, BMT isə İsrailin buna icazə vermədiyini bildirir.
Salhut, hücumlara fasilə verilməsi ilə bağlı İsrailin elanının, İsrailin baş nazirinin təhlükəsizlik kabinetindəki müzakirələrdən sonra İsrail siyasi rəhbərliyinin hərbçilərə bu istiqamətdə göstəriş verməsindən sonra baş verdiyini əlavə edib. İsrail qüvvələri şənbə günü 71 nəfər, o cümlədən 42 yardım axtaran şəxs öldürdükdən sonra, bazar gününün ilk saatlarından etibarən Qəzzada ən azı 15 fələstinlini öldürüb.
Oxucu Şərhləri
“Taktiki fasilə”nin müddəti – 10:00-dan 20:00-a qədər – Qəzzadakı əhalinin ehtiyaclarını tam ödəməyə yetərlimi? Bu fasilə ərzində həqiqətən nə qədər humanitar yardım çatdırıla bilir və bu yardımın effektivliyi nə qədərdir? Məsələn, əgər həyati əhəmiyyətli tibbi yardımın çatdırılması bu 10 saatlıq fasilədə həyata keçirilmirsə, taktiki fasilənin səmərəliliyi sual altındadır.
Bundan əlavə, əgər İsrail ordusu həqiqətən humanitar vəziyyəti yaxşılaşdırmaq istəyirsə, niyə bu fasilə yalnız üç müəyyən bölgə ilə məhdudlaşır? Qəzzanın digər bölgələrində yaşayan insanların humanitar ehtiyacları nəzərə alınmayıbmı? Bu seçimin arxasında siyasi və ya hərbi məqsədlər ola bilməzmi?
Nəhayət, bu "taktiki fasilə"nin əslində İsrailin özünün hərbi əməliyyatlarına hazırlaşmaq üçün istifadə olunan bir taktika olub-olmadığını nəzərə almaq vacibdir. Yəni, bu fasilənin humanitar niyyətindən daha çox, hərbi üstünlük əldə etmək üçün bir vasitə olub-olmadığı araşdırılmalıdır.
2014-cü il Qəzza müharibəsini xatırlatmaq istərdim. O zaman da İsrail ordusu humanitar yardımların çatdırılması üçün atəşkəslər elan etmişdi. Lakin, bu atəşkəslər tez-tez qısa müddətli olur və əslində, hərbi əməliyyatlar üçün hazırlıq və ya əhalini daha çox təzyiqə məruz qoymaq üçün istifadə olunurdu. Beləliklə, bu "taktiki fasilə"lərin gerçək nəticələri və nə qədər səmərəli olacağı barədə şübhələrim var.
Bu dəfəki vəziyyətin fərqlənməsinin əsas səbəbi, aclıq fonunda baş verməsidir. Bu faktor, "taktiki fasilələrin" nəticələrinə daha ciddi təsir edə bilər. Əgər aclıq əhalinin həyatını həyati təhlükəyə atırsa, bu "fasilələrin" insanları müvəqqəti olaraq yüngülləşdirməkdən başqa heç nə etməməsi mümkündür. Qəzzadakı humanitar böhranın həlli üçün "taktiki fasilələr"in kifayət qədər təsirli bir həll olub-olmaması haqqında ciddi şübhələrim var və bu vəziyyətin daha uzunmüddətli və daha hərtərəfli bir həll tələb etdiyini düşünürəm.
Digər münaqişə zonalarında humanitar yardımın çatdırılmasının daha effektiv üsullarının olduğunu da nəzərə almaq lazımdır. Bəlkə də beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə daha qurulmuş bir humanitar dəhlizin yaradılması daha uzunmüddətli və effektiv bir həll ola bilərdi. Bu fasilənin uzunmüddətli təsiri və əhalinin ehtiyaclarını ödəməkdəki effektivliyi haqqında statistik məlumatların təqdim edilməsi vacibdir.
Eyni zamanda, "taktiki fasilə" termininin özündə də müəyyən bir problem var. Bu termin hərbi əməliyyatların "dayandırılması" deyil, sadəcə "azaldılması" fikrini yaradır. Hərbi əməliyyatların tamamilə dayandırılması humanitar problemlərin həllinə daha böyük imkan yaradacaqdır.
Beləliklə, sual olunmalıdır: "Taktiki fasilələr"in əslində Qəzzadakı humanitar böhranı həll etməkdə effektivliyi nə qədərdir, yoxsa bu, daha çox siyasi bir alət kimi istifadə olunur?
Oxşar humanitar böhranlar başqa yerlərdə də müşahidə olunub, lakin bu böhranların həlli üzrə tətbiq olunan üsulların müqayisəsi və effektivliyi müzakirə olunmalıdır. Məsələn, Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı humanitar yardımların çatdırılmasının çətinlikləri və bu prosesdəki maneələr bu vəziyyətin xüsusiyyətlərini daha yaxşı başa düşməyə kömək edə bilər. Eyni zamanda, digər münaqişələrdə tətbiq olunan beynəlxalq təzyiq mexanizmləri və onların effektivliyi ilə bağlı araşdırmalar faydalı ola bilər.
Bütün bunları nəzərə alaraq, belə bir sual meydana çıxır: "Taktiki fasilə"nin əsl məqsədi humanitar yardımın təminatıdırsa, niyə bu fasilələr daha uzun müddətli və daha geniş ərazini əhatə etmir, əlavə olaraq blokada tam olaraq qaldırılmır?
Daha konstruktiv bir yanaşma, münaqişənin həqiqi səbəblərinə yönəlməyi və uzunmüddətli bir həll tapmaq üçün beynəlxalq bir səylərə əsaslanmalıdır. Bu, Qəzzaya humanitar yardımların maneəsiz çatdırılmasının təmin edilməsi, blokada qaldırılması və Fələstinlilər ilə İsrail arasında davamlı sülh danışıqlarına başlamaqla mümkün ola bilər. "Taktiki fasilələr" qısamüddətli tədbirlərdir və əslində problemin həll edilməsinə heç bir töhfə vermir. Uzunmüddətli, davamlı və ədalətli bir həllə ehtiyac var.
Digər uzunmüddətli münaqişələrdəki humanitar fasilələrin təcrübəsini nəzərə alaraq, belə fasilələrin əslində daha çox hərbi əməliyyatların davamlılığını təmin etmək üçün istifadə olunduğu hallar az deyil. Belə bir situasiyada, "humanitar məqsəd" bəhanəsi altında həyata keçirilən taktiki fasilənin əslində uzunmüddətli və davamlı bir həll olmadığını söyləmək olar. Qəzzanın uzunmüddətli iqtisadi və sosial problemləri, hərbi əməliyyatlar ətrafında qurulmuş qısamüddətli fasilələrdən çox, dayanıqlı bir sülh və iqtisadi inkişafa ehtiyac duyur.
Bu "taktiki fasilələr"in uzunmüddətli həll olmaması ilə bağlı olaraq, Qəzzanın humanitar vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün beynəlxalq cəmiyyətin rolunu nə qədər gücləndirmək olar ki, bu cür fasilələrə ehtiyac qalmasın?
Şərh Yaz