Qəzzada Vəziyyət Gərginləşir, Atəşkəs Danışıqları Çətinliklərlə Üzləşir
Qəzzada yeni atəşkəs danışıqları Dohada irəliləyiş əldə edə bilmir, eyni zamanda ərazidə hər gün onlarla insan həyatını itirir, çünki İsrail ordusu ərazinin böyük hissəsində nəzarətini möhkəmləndirir.
Son danışıqlardan ümidlər yüksək olsa da, günlərdir davam edən müzakirələrdən sonra tərəflər bir-birini razılaşmanı əngəlləməkdə ittiham edib. Mart ayında əvvəlki atəşkəs rejiminin pozulmasından bəri İsrailin hərbi əməliyyatlarında isə heç bir azalma müşahidə olunmur.
Fələstin Səhiyyə Nazirliyi bazar günü bildirib ki, son 24 saat ərzində Qəzza xəstəxanalarına 139 cəsəd gətirilib, qurbanların bir hissəsi isə hələ də dağıntılar altında qalıb. Bu rəqəm, iyulun 2-dən bəri qeydə alınan ən yüksək göstəricidir. Nazirliyin məlumatına görə, 7 oktyabr 2023-cü ildən bu yana həyatını itirənlərin ümumi sayı 58,026 nəfərə çatıb.
Humanitar Fəlakət və Hücumlar
Şənbə günü baş verən bir insidentdə Nazirlik qeyd edib ki, cənubi Rəfah yaxınlığındakı ABŞ-ın dəstəklədiyi Qəzza Humanitar Fondunun (GHF) idarə etdiyi yardım paylama məntəqəsindən yardım almağa çalışan insanlara İsrail əsgərləri tərəfindən atəş açılması nəticəsində 27 nəfər həlak olub, daha çox insan isə yaralanıb. GHF bu iddiaları rədd edərək, şənbə günü "öz məntəqələrimizdə və ya onların yaxınlığında heç bir insident olmadığını" bildirib.
İsrail ordusu da əraziyə yaxınlıqda heç kimin öz qoşunlarının atəşindən xəsarət almadığını inkar edib, lakin hesabatları nəzərdən keçirməyə davam etdiyini bildirib. Bazar günü CNN-ə açıqlama verən ordu, əlavə şərh etməyəcəyini qeyd edib. Lakin Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (BQXK) bildirib ki, hadisə yerinin yaxınlığındakı səhra xəstəxanası silahla əlaqəli xəsarətlər alan 132 xəstə qəbul edib. BQXK-nın məlumatına görə, 25 nəfər hadisə yerinə çatanda ölü elan edilib, daha 6 nəfər isə qəbul edildikdən sonra dünyasını dəyişib – bu, xəstəxananın 2024-cü ilin mayında fəaliyyətə başlamasından bəri ən yüksək ölüm hallarının sayı olub.
"Bu vəziyyət qəbuledilməzdir. Bu kütləvi tələfat hadisələrinin narahatedici tezliyi və miqyası Qəzzada mülki əhalinin dözmək məcburiyyətində qaldığı dəhşətli şəraiti vurğulayır," BQXK əlavə edib. BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarı Ofisinin (OHCHR) məlumatına görə, mayın sonu ilə iyulun 7-si arasında, GHF-nin fəaliyyətə başlamasından bəri, Qəzzada humanitar yardıma çatmağa çalışan təxminən 800 fələstinli həlak olub.
Qəzzada başqa bir yerdə, ərazinin şimalında, Qəzza şəhəri yaxınlığındakı Əl-Şati qaçqın düşərgəsində şənbə günü həyata keçirilən hava zərbələri nəticəsində 13 nəfər həlak olub. Əl-Şifa Xəstəxanasının direktoru Məhəmməd Əbu Salmiya CNN-ə bildirib ki, 40 yaralı xəstəxanaya yerləşdirilib. Geolokasiya edilmiş videoda qurbanlar arasında ən azı bir uşağın olduğu görünüb.
Bazar günü səhər, mərkəzi Qəzzadakı Nuseyratda su paylama məntəqəsinin yaxınlığında həyata keçirilən hava zərbəsində altı uşaq daxil olmaqla on nəfər həlak olub. Əl-Avdə Xəstəxanası 16 yaralı qəbul etdiyini bildirib. Həmçinin mərkəzi Qəzzada, Mülki Müdafiə rəsmilərinin məlumatına görə, İsrailin hava zərbəsi mərkəzi Qəzza şəhərində sıx yığılmış bir qovşağı hədəf alaraq 11 nəfərin ölümünə, 50-dən çox insanın isə yaralanmasına səbəb olub.
İsrail Müdafiə Qüvvələri bazar günü bildirib ki, şimali Qəzzada Həmas tərəfindən istifadə edilən silahları və tunelləri məhv edib, hava qüvvələri isə Qəzza zolağı boyunca 150-dən çox hədəfə, o cümlədən "tələli binalara, silah anbarlarına, tank əleyhinə raket və snayper mövqelərinə" zərbələr endirib.
Atəşkəs Danışıqlarında Fikir Ayrılıqları
Qəzzada tələfat sayının artması yeni atəşkəs razılaşması və girovlarla bağlı Dohada davam edən danışıqlar fonunda baş verir. Tez bir zamanda razılaşma əldə ediləcəyinə dair optimizm isə azalmaqdadır. ABŞ prezidenti Donald Trampın xüsusi elçisi Stiv Vitkof çərşənbə axşamı bildirib ki, həftənin sonuna qədər razılaşmanın əldə olunacağına ümid edir. Vitkof qeyd edib: "Düz iki günlük dolayı danışıqlardan sonra dörd məsələmiz var idi, indi isə cəmi bir məsələ qalıb."
Həmin gün ABŞ prezidenti Tramp və İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu Ağ Evdə Qəzza mövzusunu geniş müzakirə ediblər. Tramp deyib: "Biz bunu həll etməliyik." Lakin İsrail və Həmas arasında Dohada günlərdir davam edən dolayı danışıqlara baxmayaraq, müharibə edən tərəflər arasında hələ də əhəmiyyətli fikir ayrılıqları mövcuddur.
Məsələ ilə tanış olan İsrail mənbəsi keçən həftə bildirib ki, həll edilməmiş məsələ atəşkəs qüvvəyə mindikdən sonra İsrail ordusunun Qəzzada haraya yenidən yerləşdiriləcəyidir. Son təklifə əsasən, ordu atəşkəsin ilk günü şimali Qəzzanın, yeddinci günü isə cənubi Qəzzanın bəzi hissələrindən geri çəkilməlidir. Ətraflı xəritələrin İsrail və Həmas arasında danışıqlara buraxıldığı və bunun əsas mübahisə mövzusu olduğu görünür.
Həmasın yüksək rütbəli rəsmisi şənbə günü CNN-ə bildirib ki, danışıqlar "dayanıb", o iddia edib ki, İsrail yeni şərtlər əlavə edib, "bunların ən yenisi İsrail ordusunun Qəzza zolağında mövcudluğu üçün yeni yerləşdirmə xəritələridir." Lakin İsrail siyasi mənbəsi şənbə günü CNN-ə bildirib ki, "İsrail danışıqlarda çeviklik nümayiş etdirib" və "Həmas isə inadkardır, vasitəçilərin razılaşmaya nail olmasına mane olan mövqelərə sadiq qalır."
Daxili Təzyiqlər və İctimai Rəy
Məsələ ilə tanış olan mənbənin bildirdiyinə görə, Netanyahu bazar günü Milli Təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir ilə danışıqları müzakirə etmək üçün görüşəcək. Netanyahu hökumətinin ifrat sağçı üzvləri olan Ben-Qvir və maliyyə naziri Betsalel Smotriç, Həmasla hər hansı bir razılaşmanın açıq tənqidçiləri olublar. Onlar əvəzinə İsraildən Qəzzaya yardımı kəsməyi və hərbi qruplaşma məhv edilənə qədər müharibəni gücləndirməyi tələb edirlər.
İsraildə son ictimai rəy sorğuları müharibəyə son qoyacaq və bütün girovları, istər sağ, istər də ölü olsun, geri qaytaracaq bir razılaşmaya böyük dəstək olduğunu göstərir. İsrailin Kanal 12 üçün cümə günü keçirilən sorğuya görə, əhalinin 74%-i İsrailin bütün girovların bir addımda geri qaytarılması müqabilində Qəzzadakı müharibəni dayandırması lazım olduğuna inanır, hökumətin təbliğ etməyə çalışdığı mərhələli razılaşmanı isə cəmi 8% dəstəkləyir.
Netanyahu hazırda müzakirə olunan 60 günlük atəşkəs başa çatdıqdan sonra İsrailin döyüşlərə qayıtmaq hüququna malik olduğunu israr edib. Həmas isə hərbi əməliyyatların qeyri-müəyyən müddətə dayandırılmasını və İsrail qüvvələrinin Qəzzadan tamamilə çıxarılmasını tələb edir.