Qan damarlarındakı qocalmış hüceyrələr diabet müalicəsinə açar ola bilər

Qan damarlarındakı "zombiləşmiş" hüceyrələrin yaşla əlaqədar metabolik xəstəliklərin, məsələn, şəkərli diabetin inkişafında əsas rol oynaya biləcəyi yeni bir araşdırma ilə müəyyən edilib. Bu zombi hüceyrələrin məhv edilməsi gələcək müalicələr üçün ümidverici bir yanaşma ola bilər. Hüceyrələr adətən stressə cavab olaraq senesent vəziyyətə keçirlər – bu, onların bölünməyi dayandırması, lakin bədəndə qalması deməkdir. Bu senesent hüceyrələr bəzi faydalı funksiyalara malik ola bilər; məsələn, bəziləri yara sağalmasında mühüm rol oynayır. Lakin yaş keçdikcə bədəndə daha çox toplandıqları üçün senesent hüceyrələr yaşla bağlı xəstəliklərə də töhfə verdiyi bilinir. Daha əvvəl siçanlar üzərində aparılan araşdırmalarda alimlər senesent hüceyrələrə dərmanlarla təsir etməyin müxtəlif yaşlanma əlamətlərini yüngülləşdirə və heyvanların sağlam ömrünü uzada biləcəyini aşkar ediblər. "Cell Metabolism" jurnalında dərc olunan yeni araşdırmada isə qan damarlarını döşəyən endotel hüceyrələrə diqqət yetirilib və senesensiyanın metabolizmə zərərli ola biləcəyi xüsusi bir hal müəyyən edilib. Tədqiqat, yaşla bağlı metabolik problemlər ilə yanaşı, yaşlanmanın bir çox aspektini müalicə etmək üçün də bir strategiya işarə edir. Harvard Tibb Məktəbinin tibb üzrə dosenti, araşdırmada iştirak etməyən Dr. Christina Aguayo-Mazzucato qan damarları kimi vahid bir hədəf tapmaqla yaşlanmanın müxtəlif aspektlərini eyni anda hədəfləmək imkanının yarandığını bildirib.

Zərərli Senesent Hüceyrələrin Müəyyən Edilməsi

Senesent hüceyrələr yaşla əlaqədar metabolik xəstəliklərin inkişafına töhfə verənlər kimi getdikcə daha çox tanınır. Lakin tədqiqatçılar hələ də senesensiyanın faydalı deyil, zərərli olduğu xüsusi hüceyrələri müəyyən etməyə çalışırlar. Bu araşdırmada tədqiqatçılar əksər orqanların fəaliyyəti üçün kritik olan və bir çox toxumalarda metabolizmə nəzarət etdiyi göstərilən qan damarı hüceyrələrinə diqqət yetirməyi seçdilər. Bu hüceyrələrin metabolik pozğunluqların əsas sürücüləri olub olmadığını müəyyən etmək üçün tədqiqatçılar bir qrup laboratoriya siçanını yüksək yağlı pəhrizlə bəsləyərək bədən çəkilərini artırdılar və hüceyrələrində senesensiyanı induksiya etdilər; daha sonra onların senesent endotel hüceyrələrini əlavə tədqiqat üçün çıxardılar. Bundan əlavə, komanda fərqli bir endotel hüceyrə qrupunu senesensiyanı induksiya etmək üçün radiasiyaya məruz qoydu və sonra həmin hüceyrələri normal metabolizmə malik arıq laboratoriya siçanlarına transplantasiya etdi. Obez siçanlardan senesent endotel hüceyrələrinin çıxarılması yağ kütləsinin azalması, qan şəkərinin yaxşılaşması və metabolik disfunksiyanın ümumi azalması ilə əlaqəli idi. Əksinə, senesent hüceyrələrin arıq siçanlara transplantasiyası daha yüksək qan şəkəri səviyyələri və insulin müqaviməti ilə əlaqəli idi. Tədqiqatçı Dr. Nicolas Musi deyib: "Bu hüceyrələr senesensiya adlanan bu yuxu vəziyyətinə keçdikdə, Senesensiya ilə Əlaqəli Sekresiya Fenotipi (SASP) adlanan iltihablı maddələr istehsal etməyə başlayırlar." Bu mexanizm senesent hüceyrələrin çıxarılmasının metabolik dərəcənin yaxşılaşması ilə niyə əlaqəli olduğunu izah etməyə kömək edir. Hüceyrələr adətən qan dövranından qida maddələrini, məsələn, yağ və qlükozanı funksiya üçün lazım olan enerjini yaratmaq üçün istifadə edirlər. Lakin SASP hüceyrələrindən gələn iltihablı molekulların hücumu ilə qarşılaşdıqda, bu proses pozulur.

"Senolitiklər" Gələcək Müalicə İmkanlarıdır

Araşdırmanın ikinci mərhələsində tədqiqatçılar hər iki siçan qrupunu komandanın daha əvvəl senesent hüceyrələri aradan qaldıra biləcəyini aşkar etdiyi fisetin adlı dərmanla müalicə etdilər. Bu tip dərman senolitik olaraq bilinir. Hər iki qrupda fisetinlə müalicə daha az senesent qan damarı hüceyrələri və yaxşılaşmış qlükoza tolerantlığı ilə əlaqəli idi. Tədqiqatçılar həmçinin 40-50 yaşlarında olan altı obez yetkin insanın toxuma nümunələri üzərində dərmanı sınaqdan keçirdilər. Müalicə edilmiş toxumada senesent qan damarı hüceyrələrində oxşar bir azalma müşahidə edildi. Aguayo-Mazzucato bu araşdırmanın ürək-damar sistemindəki senesent hüceyrələrə yönəlmiş yeni müalicələr üçün yol aça biləcəyini düşünür. O, "Metabolik disfunksiya bütün bədənin problemidir. Bir çox toxumada qida maddələrinin istifadəsi dəyişiklikləri var" deyib. Senesent damar hüceyrələri bütün bədəndə mövcud olduğundan, onları müxtəlif orqanlarda hədəf almaq həkimlərə bir sıra xəstəlikləri müalicə etməyə kömək edə bilər. Aguayo-Mazzucato əlavə edib: "Xərçəngi və ya şəkərli diabeti, Altsheymer və ya Parkinson xəstəliyini müəyyən edilmiş vahidlər kimi müalicə edəcəyimizi demək əvəzinə, fikir odur ki, onların hamısı yaşla əlaqəlidir və bütün yaşla əlaqəli xəstəliklər üçün ümumi yollar var." Tədqiqat rəhbəri Dr. Mayasoshi Suda deyib ki, gələcək araşdırmalar senesensiyanın insan qan damarlarında laboratoriya siçanlarında müşahidə edilən eyni təsirlərə malik olub-olmadığını araşdıran klinik tədqiqatları əhatə etməlidir.

24 saat