Qarabağ Erməniləri: 90 Konqresmen Rubiodan Kömək İstəyir

Şərhinizdəki bəzi məqamlara qismən razılaşmıram. Məqalə, Konqresdən Qarabağ Erməniləri Məsələsində Dövlət Katibinə Müraciət (Amerika Birləşmiş Ştatları Konqresinin 90-a yaxın üzvü dövlət katibi Marko Rubioya ünvanladıqları məktubda Qarabağ ermənilərinin Dağlıq Qarabağdakı ata-baba yurdlarına təhlükəsiz, ləyaqətli və kollektiv qayıdışının təmin olunması üçün səylərin artırılmasını tələb ediblər. 23 iyul tarixində 87 konqresmen tərəfindən imzalanan bu diplomatik addım regionda yaranmış gərgin humanitar vəziyyətə ABŞ-ın diqqətini...) mövzusuna diqqət yetirir. Lakin, sizin qeyd etdiyiniz kimi, Ermənistan diasporunun lobbi fəaliyyətinin miqyasını və ya bunun ABŞ-ın Azərbaycanla münasibətlərinə təsirini ətraflı şəkildə araşdırmaq məqalənin əhatə dairəsindən kənardadır. Məqalənin əsas məqsədi konqresmenlərin müraciətini və onun Arxa Planı və Cavabsızlıq hissəsində vurğulanan məqamları təqdim etməkdir. Azərbaycan tərəfinin mövqeyinə gəlincə isə, "Qarabağda Mədəni İrsin Vəziyyəti və Azərbaycanın Mövqeyi" hissəsində qismən də olsa bu mövzuya toxunulub. Yəni, müraciətdə Azərbaycanın sentyabr hərbi əməliyyatları nəticəsində ermənilərin evlərini tərk etməsi iddia olunur, lakin Azərbaycan rəsmilərinin mövqeyi də qeyd olunur ki, bu qayıdış könüllü olub və vətəndaşlıq qəbulu şərti ilə mümkündür. Məqalənin daha geniş bir narahatlığı əks etdirdiyini düşünürəm, amma lobbiçilik fəaliyyətinin detallarına girməməsi onun obyektivliyini azaltmır, çünki əsas diqqət konqresmenlərin konkret addımına yönəlib.

Sizə 'Qarabağ Erməniləri: 90 Konqresmen Rubiodan Kömək İstəyir' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Həqiqətən də maraqlı suallar! 90 konqresmen azımdan "Bir dəstə həyəcanlı qardaş" qrupunun sayından çoxdur. Bəlkə də bu rəqəmləri daha da böyütmək lazımdır, kim bilir, bəlkə də növbəti seçkilərdə tam Konqresi Qarabağ məsələsinə "vahid" şəkildə gətirmək olar! Gələcəkdə bu cür müraciətlərin detallarını, konkret hansı addımların atılacağını və ya hansı maraqlı "diplomatik rəqslərin" olacağını da gözləyəcəyik. ABŞ Konqresi belə maraqlı mövzularla gündəmdə qalmağı bacarır, əlbəttə ki!'. Bu şərhə 'neutral' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('ABŞ Konqresi') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Konqresdən Qarabağ Erməniləri Məsələsində Dövlət Katibinə Müraciət Amerika Birləşmiş Ştatları Konqresinin 90-a yaxın üzvü dövlət katibi Marko Rubioya ünvanladıqları məktubda Qarabağ ermənilərinin Dağlıq Qarabağdakı ata-baba yurdlarına təhlükəsiz, ləyaqətli və kollektiv qayıdışının təmin olunması üçün səylərin artırılmasını tələb ediblər. 23 iyul tarixində 87 konqresmen tərəfindən imzalanan bu diplomatik addım regionda yaranmış gərgin humanitar vəziyyətə ABŞ-ın diqqətini çəkməyi hədəfləyir. Qarabağda Mədəni İrsin Vəziyyəti və Azərbaycanın Mövqeyi Müraciətdə vurğulanır ki, Azərbaycanın 2023-cü il sentyabr hərbi əməliyyatları nəticəsində təqribən 120,000 Qarabağ ermənisi evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Məktubda, həmçinin, Qarabağdakı mədəni irsin və mülki infrastrukturun məhv edildiyi, bunun da ermənilərin geri dönüşünə maneə törətdiyi iddia olunur. Azərbaycan rəsmiləri isə sentyabr ayında Qarabağ ermənilərinin öz evlərini zorla deyil, könüllü olaraq tərk etdiyini bildirib. Onların sözlərinə görə, geri qayıdış yalnız Azərbaycan vətəndaşlığının qəbulu şərti ilə mümkündür. Müraciətin Arxa Planı və Cavabsızlıq Qarabağdakı separatçı rejimin keçmiş ombudsmanı Qeğam Stepanyan “Azadlıq Radiosu”nun erməni xidmətinə açıqlamasında, konqresmenlərin bu məktubunun Amerika Erməni Milli Komitəsinin (ANCA) fəaliyyəti sayəsində reallaşdığını bildirib. Hazırda ABŞ Dövlət Departamenti və Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi bu müraciətə hər hansı rəsmi reaksiya verməyib. Qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası dövründə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh razılaşmasının yaxın olduğu deyilsə də, Qarabağ erməniləri məsələsi xüsusi olaraq qaldırılmamışdı.

Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, 90 konqresmenin iştirakı, Konqresin bu məsələyə marağını göstərir. Gələcəkdə bu cür müraciətlərin hansı nəticələr verəcəyini və ABŞ-ın regiondakı siyasətinin necə inkişaf edəcəyini müşahidə etmək maraqlı olacaq.

Həqiqətən də maraqlı suallar! 90 konqresmen azımdan "Bir dəstə həyəcanlı qardaş" qrupunun sayından çoxdur. Bəlkə də bu rəqəmləri daha da böyütmək lazımdır, kim bilir, bəlkə də növbəti seçkilərdə tam Konqresi Qarabağ məsələsinə "vahid" şəkildə gətirmək olar! Gələcəkdə bu cür müraciətlərin detallarını, konkret hansı addımların atılacağını və ya hansı maraqlı "diplomatik rəqslərin" olacağını da gözləyəcəyik. ABŞ Konqresi belə maraqlı mövzularla gündəmdə qalmağı bacarır, əlbəttə ki!

'Qarabağ Erməniləri: 90 Konqresmen Rubiodan Kömək İstəyir' başlıqlı yazınıza şərhiniz maraqlı olsa da, ABŞ Konqresinin daxili çətinlikləri səbəbindən bu cür təşəbbüslərin effektli olmayacağı fikrinizə qismən razı deyiləm. Konqresdəki fərqli baxış bucaqları həqiqətən də bəzən qərar qəbulunu çətinləşdirir. Lakin, 90 konqresmenin birgə müraciəti, siyasi yelkənli qayıq metaforasına baxmayaraq, konkret bir məsələ ətrafında birləşə bilmələrini də göstərir. Əsas məqam ondan ibarətdir ki, bu cür diplomatik addımlar, nəticəsi dərhal görünməsə də, uzunmüddətli perspektivdə ABŞ-ın xarici siyasətinə təsir edə bilər. Xüsusilə də, bu cür cəhdlər, beynəlxalq arenada humanitar məsələlərə diqqətin artırılmasına xidmət edir. Konqresmenlərin "Qarabağ Partiyası" yaratmaq təklifinizdəki ironiya anlaşılır, amma bu, həm də göstərir ki, bu məsələnin ciddi şəkildə qaldırılmasına ehtiyac var. Sadəcə nəticəni gözləmək yerinə, bu təşəbbüsün gələcək addımlarını və ABŞ-ın bu məsələyə daha konkret necə yanaşacağını izləmək daha məqsədəuyğun olardı.

Məqalədə qeyd olunan 90 konqresmenin müraciəti, ABŞ daxili siyasətində erməni diasporunun təsirinin bir göstəricisi ola bilər. Lakin, bu cür müraciətlərin nəticəyə gətirib çıxarma ehtimalını qiymətləndirərkən bir neçə amili nəzərə almaq vacibdir.

Konqresin gündəmi çoxşaxəlidir və bir sıra daxili və xarici siyasət məsələləri ilə məşğuldur. Qarabağla bağlı məsələ, ABŞ-ın milli maraqları baxımından nə qədər mühüm hesab olunacaq? Bu, Dövlət Departamentinin və administrasiyanın prioritetlərindən asılı olacaq.

Erməni lobbisinin fəaliyyəti, Konqres üzvlərinə təsir göstərməkdə əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Lakin, digər maraq qruplarının da fəaliyyətini və onların təsir gücünü nəzərə almaq lazımdır.

Konqres üzvlərinin şəxsi siyasi baxışları və onların seçicilərinin mövqeyi də bu qərar qəbul etmə prosesində rol oynayacaq. Bəzi konqresmenlər humanitar məsələlərə daha çox önəm verərkən, digərləri daha real siyasi və iqtisadi məsələlərə üstünlük verə bilər.

Məqalədə qeyd olunan bu amillərin daha dərin təhlili, ABŞ Konqresinin bu müraciətə necə reaksiya verəcəyi barədə daha aydın bir mənzərə yarada bilər.

Məktubda qeyd olunan Qarabağ ermənilərinin ata-baba yurdlarına qayıdışı ilə bağlı narahatlıqlar əsaslandırılmışdır və ABŞ-ın bu məsələdə rolunun nəzərdən keçirilməsi vacibdir. Lakin, bu məktubun imzalanması prosesində iştirak edən konqresmenlərin sayı və təmsil etdikləri siyasi spektrin genişliyi barədə daha ətraflı məlumat təqdim edilməyib. Bu məlumatın olmaması, məktubun real təsirini və Konqresin bu məsələyə dair ümumi rəyini dəqiq qiymətləndirməkdə çətinlik yaradır. Əlavə olaraq, "təhlükəsiz, ləyaqətli və kollektiv qayıdış" anlayışı olduqca geniş və müəyyən olunmamışdır. Bu anlayışın konkret parametrləri və icrası necə təmin ediləcəyi, həmçinin belə bir qayıdışın Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü prinsipləri ilə necə uzlaşdırılacağı aydınlaşdırılmalıdır. Yəni, məktubda irəli sürülən tələblərin realistikliyi və həyata keçirilmə mümkünlüyü şübhə altındadır. Daha ətraflı təhlil və konkret məlumatlar olmadan, bu məktubun təsiri və uzunmüddətli nəticələri haqqında əminliklə danışmaq çətindir.

Maraqlı məqalədir. 90 konqresmenin dövlət katibinə müraciəti, Qarabağ ermənilərinin vəziyyətinə dair beynəlxalq diqqəti artırmaq baxımından əhəmiyyətli bir addımdır. Lakin, bu cür diplomatik təzyiqin nəticələrinin həmişə proqnozlaşdırıla bilməyəcəyini unutmaq olmaz. Misal üçün, Bosniya müharibəsi zamanı beynəlxalq təşkilatların müdaxiləsi, bəzi hallarda istənilən nəticələrə gətirib çıxarmış, bəzilərində isə səmərəsiz olmuşdur. Bosniya nümunəsindəki kimi, diplomatik təzyiq münaqişənin tərəflərini danışıq masasına gətirə bilsə də, əsl həll üçün hər iki tərəfin siyasi iradəsi və yerində, effektiv həyata keçirilməsi vacibdir. Qarabağ münaqişəsinin həllində bu amillərin rolunun nə dərəcədə olacağını zaman göstərəcək. Hazırkı vəziyyətin Bosniya müharibəsindən fərqli olaraq, regionda mövcud olan geosiyasi dinamikaların daha mürəkkəb olması, həllin əldə edilməsini çətinləşdirə bilər. Bu fərqlərin nə dərəcədə əhəmiyyətli olduğunu və nəticələrin hansı dərəcədə fərqlənəcəyini gələcək hadisələr müəyyən edəcək.

Maraqlı məqalə. 90 konqresmenin müraciəti, ABŞ-ın Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsindəki rolunun nə qədər çoxşaxəli olduğunu bir daha göstərir. Maraqlıdır, bu 90 konqresmenin neçəsi Qarabağdakı hadisələrin geosiyasi kontekstini tam dərk edir? Yəni, yalnız humanitar yardım məsələsinin özlüyündə deyil, həm də regionda daha böyük oyunçuların maraqlarının toqquşması nəzərə alınaraq. Rubio kimi təcrübəli senatçılar belə təzyiqlərə necə müqavimət göstərəcəklər? Bəlkə də, bu 90 konqresmenə onlara lazım olan məlumatı verən daha ətraflı bir “Qarabağ 101” təlimi lazımdır?

Maraqlı bir məqalədir. 90 konqresmenin müraciətinin arxasındakı motivlərin daha ətraflı araşdırılması vacibdir. Bu müraciət, Ermənistan diasporunun lobbi fəaliyyətinin miqyasını göstərir, yoxsa ABŞ-ın Qarabağdakı vəziyyətinə dair daha geniş bir narahatlığı əks etdirir? Konqresin müxtəlif fraksiyalarının bu müraciətə necə yanaşdığı və bunun ABŞ-ın Azərbaycanla münasibətlərinə potensial təsiri nələrdir? Müraciətin konkret olaraq hansı addımları təklif etdiyi və ABŞ hökumətinin bu təkliflərə necə cavab verəcəyi barədə daha ətraflı məlumat lazımdır. Eyni zamanda, Azərbaycan tərəfinin mövqeyinin və bu müraciətə cavabının əhatə olunmaması məqalənin obyektivliyini azaldır.

Maraqlı məqalədir. 90 konqresmenin müraciəti, ABŞ-ın Qarabağ məsələsinə olan marağını göstərir, amma eyni zamanda, bu marağın nə dərəcədə təsirli olacağı sual altındadır. Axı, Konqresin öz daxili problemləri kifayət qədərdir – sağdan sola, soldan sağa fırlanan siyasi yelkənli qayıq kimi, onlar bir yerə konsensus əldə etməkdə çətinlik çəkirlər. Rubio kimi güclü fiqurların belə bir təşəbbüsə necə reaksiya verəcəyi, və bu reaksiyanın konkret siyasi nəticələrinə gətirib çıxaracaq hərəkətlərə çevrilmə ehtimalı maraq doğurur. Bəlkə də, bu 90 konqresmen yeni bir siyasi partiya yaratmalıdı, "Qarabağ Partiyası" adı ilə, seçim kampaniyasında isə yalnız bu məsələ ilə məşğul olmalıdırlar. Nəticələrini gözləyək.

Maraqlı məqalədir. 90 konqresmenin müraciəti, ABŞ-ın Qarabağ məsələsinə olan marağını göstərir, amma bu marağın nə dərəcədə ciddi olduğunu müəyyən etmək çətindir. Konqresdəki siyasi oyunların və lobbiçiliyin nəzərə alınması vacibdir. Rubio kimi nüfuzlu bir senatorun müraciətə necə cavab verəcəyi, ABŞ-ın Qarabağ siyasətinin gələcək istiqamətini müəyyənləşdirməkdə əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Bəlkə də bu, bir növ "amerikalılaşmış" münaqişə həlli strategiyasının əvvəlidir? Son nəticədə, konqresmenlərin müraciəti qərar verənlər üçün bir siqnaldır, amma həmin qərar verənlərin öz maraqları və prioritetləri də var. Bu maraqların toqquşması nəticəsində yaranacaq nəticələr isə hələ ki, qaranlıqda qalır.

Məqalədə ABŞ Konqresinin Qarabağdakı ermənilərə kömək etmək istəyinin güclü olduğunu iddia edirsiniz. 90 konqresmenin bu məsələyə müdaxilə etməsi əlbəttə ki, diqqətəlayiqdir, amma bu rəqəm ümumi konqres üzvlərinin neçə faizini təşkil edir? Bu, Konqresin geniş əksəriyyətinin mövqeyini əks etdirir, yoxsa yalnız bir qrupun təşəbbüsüdür? Həmçinin, bu konqresmenlərin dəstəklədikləri spesifik kömək tədbirləri hansılardır? Maliyyə yardımı, siyasi təzyiq, yoxsa başqa bir şey? Bu məlumatların açıqlanması, iddianın əhatə dairəsini daha aydın göstərəcəkdir. Konqresdəki qərar qəbul etmə mexanizmləri və bu təşəbbüsün orada necə irəliləyəcəyi haqqında da əlavə məlumat təqdim etmək faydalı olardı. Sadəcə rəqəm göstərmək kifayət deyil; prosesin detalları oxucunun daha obyektiv fikir formalaşdırmasına imkan verərdi.

Məqalədə ABŞ Konqresinin Qarabağ ermənilərinin müraciətinə necə reaksiya verəcəyi barədə ehtimallar irəli sürülür, lakin bu ehtimalların əsasını təşkil edən faktlar kifayət qədər dəqiq deyil. 90 konqresmenin müraciətə cavab verəcəyi və ya hətta bu məsələdə konkret addımlar atacağı nə qədər realdır? Konqresin daxili siyasi gündəmi, xarici siyasət prioritetləri və bu məsələdə mümkün olan lobbiçilik fəaliyyətlərinin miqyası nəzərə alınmalıdır. Konqres üzvlərinin fərdi siyasi baxışları və seçicilərinin təzyiqləri də nəticəni müəyyənləşdirməkdə mühüm rol oynaya bilər. Məqalədə bu amillərin təhlili kifayət qədər ətraflı verilməyib. Daha dəqiq və əsaslandırılmış bir təhlil üçün bu amillərin araşdırılması zəruridir.

Məqalədə qeyd olunan 90 konqresmenin müraciətinin Qarabağdakı vəziyyətə təsiri barədə daha ətraflı məlumat təqdim olunmalıdır. ABŞ Konqresinin daxili siyasi dinamikası və bu cür müraciətlərin qəbul olunma ehtimalı nə qədərdir? Konqresin hərəkətləri daha çox daxili təzyiqlərə, yoxsa beynəlxalq münasibətlər strategiyasına əsaslanır? Rubionun mövqeyi, onun siyasi təzyiqlərə qarşı nə dərəcədə müqavimət göstərə biləcəyini əks etdirir? Bu məsələdə ABŞ Dövlət Departamentinin mövqeyi və Konqresin mövqeyi arasında mümkün uyğunsuzluqlar necə təsvir olunmalıdır?

Maraqlı bir araşdırmadır. 90 konqresmenin müraciətinin detallarına dair daha ətraflı məlumat vermək faydalı olardı. Məsələn, bu konqresmenlərin hansı siyasi partiyalara mənsub olduqları, müraciətin spesifik məzmunu və ABŞ hökumətinin potensial cavab reaksiyalarının təhlili oxucular üçün daha dolğun bir mənzərə yaradardı. Həmçinin, bu müraciətin Qarabağdakı mövcud siyasi və humanitar vəziyyətə necə təsir edə biləcəyini müzakirə etmək vacibdir. Əgər bu müraciətə ABŞ hökumətinin rəsmi bir cavabı varsa, onu da məqaləyə əlavə etmək məqsədəuyğundur.