Məşhur Müğənninin Yeni Evliliyi Qısa Çəkdi
Xalq musiqisi müğənnisi Berdan Mardini (45) şəxsi həyatı ilə yenidən gündəmə gəlib. O, 2010-cu ildə ailə qurduğu, uşaqları Ezmira və Miranın anası Fatoş Yellilerdən 2021-ci ildə boşanmışdı. Müğənni 2023-cü ildə özündən 13 yaş kiçik ingilis dili müəllimi Dilara Talay ilə münasibətə başlamışdı.
Sosial Mediada Gözlənilməz Addımlar
Berdan Mardini və Dilara Talay ötən aprel ayında münasibətlərini rəsmiləşdirərək İstanbulun Başakşehir Nikah Şöbəsində evlənmişdilər. Lakin cütlüyün sosial media hesablarında bir-birini izləməyi dayandırması və birlikdə çəkilmiş fotoşəkillərini silmələri diqqət çəkib. Nikahdan sonra sosial media hesabında soyadını 'Mardini' olaraq dəyişdirən Dilara Talay, hazırda soyadını yenidən 'Talay' olaraq güncəlləyib. Bu addımlar cütlük arasında yaranmış problemlərin göstəricisi kimi şərh olunur.
Oxucu Şərhləri
Məsələn, keçmiş illərdə, xüsusilə də iqtisadi durumun çətin olduğu dövrlərdə, evliliklər daha çox iqtisadi sabitlik və sosial təhlükəsizlik məqsədilə qurulardı. Ailə qurmaq həm də bir növ sosial təzyiqin nəticəsi idi və boşanma halları çox azalırdı. Müqayisə üçün, bəzi Avropa ölkələrində uzun illərdir ki, evlilik müddəti qısadır və boşanma halları yüksəkdir. Bunun səbəbləri arasında fərdlərin sosial və iqtisadi müstəqilliyi, şəxsi həyatlarına verdikləri önəm və cəmiyyətin bu məsələyə daha tolerant yanaşması göstərilə bilər.
Bəs, bizim cəmiyyətimizdə bu cür "qısaömürlü" evliliklərin artmasının səbəbləri təkcə fərdlərin şəxsi seçimləri iləmi bağlıdır, yoxsa daha dərin sosial-iqtisadi faktorlar da rol oynayır?
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Belə ictimai fiqurların şəxsi həyatlarının bu dərəcədə geniş şəkildə ictimaiyyətə təqdim edilməsi, xüsusilə də "izlər silindi" kimi ifadələrlə xarakterizə edilməsi, bu şəxslərin özləri üçün hansı sosial və psixoloji nəticələrə səbəb ola bilər? Məgər daim ictimai nəzarət altında olan bir fərdin şəxsi həyatındakı çətinliklərin ictimai müzakirəyə çıxarılması, onların gələcək münasibətlərinə və ya cəmiyyətlə olan əlaqələrinə mənfi təsir göstərməzmi? Bəlkə də, bu cür vəziyyətlərdə ictimaiyyətin marağının təmin edilməsi ilə fərdlərin şəxsi həyatlarının müdafiəsi arasında daha incə bir balans qurmaq lazımdır.
Qlobal səviyyədə də bir çox ölkədə, xüsusilə Qərb cəmiyyətlərində, ilk evlilik yaşı yüksəlmiş və boşanma nisbətləri artmışdır. Məsələn, Avropa İttifaqı ölkələrində boşanma nisbətləri fərqli olsa da, ümumi tendensiya evliliyin daha uzun müddətə davam etmədiyi istiqamətindədir. Bu durumun səbəbləri arasında fərdi azadlıqlara verilən önəm, iqtisadi müstəqillik, karyera planları və dəyişən sosial normalar göstərilir. Türkiyədə isə, mədəni və dini dəyərlərin təsiri ilə evliliyə yanaşma bir qədər fərqli olsa da, qlobal tendensiyalar özünü göstərməkdədir. Gənc nəslin evlilikdən gözləntilərinin dəyişməsi, daha çox romantik və emosional bağlara önəm verməsi, lakin eyni zamanda bu münasibətlərin sınaqlara davamlılığının aşağı olması da müşahidə olunur.
Məşhur simaların şəxsi həyatlarının belə qısa müddətdə başa çatması, geniş ictimaiyyətdə "sevgi varmı?" və ya "evlilik xoşbəxtlik gətirirmi?" kimi sualları yenidən aktuallaşdırır. Bu kontekstdə, sosial media platformalarının məşhurların həyatına təsirini də nəzərə almaq lazımdır. Sosial mediada sərgilənən "mükəmməl" həyat tərzinin reallıqdan nə qədər uzaq olduğu və bunun insanların münasibətlərinə necə təsir etdiyi də diqqətəlayiqdir. Belə ki, sosial media təzyiqi altında qurulan münasibətlərin uzunömürlü olub-olmadığı sual doğurur.
Bu cür halların artması fonunda, cəmiyyətin evlilik institutuna və münasibətlərə olan yanaşmasını dəyişməsi və ya yeni normallar qəbul etməsi ehtimalı nə qədər realdır?
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Bəs bu cür xəbərlərin ard-arda yayımlanması, heç olmasa müəyyən dərəcədə, tamaşaçıların şəxsi həyatlara olan marağının özünün bir göstəricisi deyilmi? Yəni, ictimaiyyət bu cür məzmunu tələb etməsəydi, media orqanları bu mövzulara bu qədər vaxt və resurs sərf edərmiydi? Bu qədər xırda detallara diqqət yetirmək, bəlkə də, cəmiyyətin daha böyük, sistemik problemlərindən yayınma mexanizmi kimi də başa düşülə bilər. Müğənninin özü, bu məlumatları sosial mediada paylaşmaqla, faktiki olaraq bu marağa cavab verir. Bu, tənqidi bir dairə yaradır: cəmiyyət maraq göstərir, media bu marağı təmin edir, şəxsiyyətlər isə öz həyatlarını bu maraqla bölüşürlər. Bu dövrədə kimin "günahkar" olduğu sualı daha da çətinləşir.
Bu kontekstdə, hazırkı vəziyyətin keçmişlə müqayisəsində maraqlı bir məqam diqqət çəkir: sosial medianın həlledici rolü. Keçmişdə məşhur şəxslərin şəxsi həyatları daha çox qapalı qalırdı və bu cür sürətli dəyişikliklər ictimaiyyətə bu qədər asanlıqla çatmırdı. Bu gün isə sosial media, məşhur şəxslərin münasibətlərini, evliliklərini və boşanmalarını bir teatr səhnəsi kimi hamının gözü önünə sərir. Bu da həm məşhurların özləri üçün, həm də ictimaiyyət üçün müəyyən təzyiq və ya gözləntilər yaradır.
Keçmişdəki oxşar hadisələrdən çıxarıla biləcək dərslərdən biri də, real həyatın sosial mediada təqdim olunan idealizmdən fərqli olmasıdır. Məşhur şəxslərin yeni münasibətlərini elan etməsi və ya evlənməsi tez-tez böyük maraq doğursa da, bu, evliliyin uzunömürlü olacağının zəmanəti deyil. Bəlkə də ictimaiyyətin bu cür "sürətli evliliklərə" qarşı daha tənqidi yanaşması və məşhurların şəxsi həyatlarına dair daha az və ya daha az təzyiqlə yanaşması, hər iki tərəf üçün daha sağlam bir mühit yarada bilər.
Digər tərəfdən, Bərdan Mardini məsələsində 13 yaş fərqinin olması da diqqətəlayiqdir. Yaş fərqinin münasibətlərə təsiri həmişə mübahisə mövzusu olub. Keçmişdə bu cür münasibətlərə qarşı cəmiyyətdə daha çox tənqidi baxışlar mövcud idisə də, bu gün bu məsələyə daha tolerant yanaşıldığı müşahidə olunur. Ancaq, yaş fərqi, həyat təcrübəsi və maraq dairələrindəki fərqliliklər münasibətlərin dinamikasını necə formalaşdırır, bu da araşdırılmalı bir məqamdır.
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: mediasız bir həyatda belə bir evliliyin nəticəsi bu qədər tez və geniş şəkildə müzakirə olunardımı? Məşhur bir şəxsiyyət olmaq, şəxsi həyatın ictimaiyyət üçün maraq obyektinə çevrilməsinə səbəb olur və bu, bəzən təqdim olunan məlumatların daha "dramatik" və ya "qəribə" göstərilməsinə gətirib çıxara bilər. Beləliklə, "qısa ömürlü evlilik" qənaətinə gəlmədən əvvəl, cəmiyyətin məşhurlara olan marağının və medianın bu marağı necə istifadə etdiyinin rolunu da anlamaq vacibdir.
Əslində, bu cür hallarda "izlərin silinməsi" deyil, daha çox "izlərin məqsədyönlü yaradılması" və ya "izlərin yaradılarkən gələcəyin düşünülməməsi" məsələsi önə çıxır. Sosial media platformalarında paylaşılan hər bir məlumat, gələcəkdə həm şəxsi, həm də ictimai həyatda nəticələrə səbəb ola bilər. Bu nöqteyi-nəzərdən, cütlüklərin münasibətlərini sosial mediada paylaşmadan əvvəl, qarşı tərəflə razılaşmaları, bu məlumatların gələcəkdə hansı məqsədlərlə istifadə oluna biləcəyi barədə düşünmələri daha əhəmiyyətlidir. Bəlkə də, sosial mediada paylaşım üçün ümumi bir "protokol" yaratmaq, münasibətin müstəqilliyini və gələcəkdə hər hansı bir tənqidə açıq olub-olmamasını təmin etmək üçün daha konstruktiv bir yanaşma olardı.
Yenə də bu cür "qısa ömürlü" evliliklərin səbəblərini yalnız məşhurluğa və ya tərəflərin şəxsi seçimlərinə bağlamaqla, daha dərin cəmiyyətşünaslıq və psixoloji analizlərdən kənarda qalırıq. Məqalə, həyat yoldaşının peşəsinin müğənniliklə əlaqəli olmamasının (ingilis dili müəllimi) bu vəziyyətə necə təsir etdiyini də araşdıra bilərdi. Belə bir müqayisə, bəlkə də, məşhurların özləri ilə qeyri-məşhur şəxslərin münasibətlərində fərqli dinamikaların olduğunu göstərərdi.
İqtisadi nöqteyi-nəzərdən, bu cür tez-tez dəyişən ailə münasibətlərinin uzunmüddətli maliyyə planlaması üzərində də təsiri olur. Boşanma prosesləri, əmlak bölgüsü, uşaqların maddi təminatı kimi məsələlər, yalnız fərdlər üçün deyil, cəmiyyətin ümumi iqtisadi sabitliyi üçün də önəmli bir yüktür. Gənc nəsillər arasında evliliyə yanaşma tərzi necə formalaşır və bu tendensiya gələcəkdə sosial strukturlarımızı necə dəyişəcək?
Müqayisə üçün qeyd etmək lazımdır ki, bir çox Qərb ölkələrində, məsələn, İsveç və ya Danimarka kimi sosial rifah dövlətlərində, evlilikdən əvvəl birlikdə yaşama (cohabitation) halları daha yayğındır və bu, evlilikdən daha az öhdəlik götürmə kimi qəbul edilir. Nəticədə, evlilik institutunun özü müqayisəli olaraq daha az prioritetə sahibdir. Türkiyədə isə, ənənəvi dəyərlərin hələ də güclü olduğu bir cəmiyyətdə, evlilik hələ də çox əhəmiyyətli bir sosial addım hesab olunur. Buna baxmayaraq, boşanma hallarının artması, bu institutun da modernləşən dünyada yeni məna və funksiyalar axtardığını göstərir.
Gənc yaşda başlayan və ya yaş fərqi olan münasibətlərin uğur nisbəti ilə bağlı aparılan statistik araşdırmalar da çox zaman qarışıq nəticələr verir. Bəziləri yaş fərqinin, həyat təcrübəsi və gözləntilərdəki fərqlilik səbəbindən çətinliklər yarada biləcəyini iddia edir. Lakin digər tərəfdən, sevgi və anlayışın bu cür fərqlilikləri aradan qaldıra biləcəyi də qeyd edilir. Bəs, Berdan Mardini kimi ictimaiyyət tərəfindən tanınan bir şəxsin şəxsi həyatındakı bu cür hadisələr, ümumilikdə evlilik institutuna və cəmiyyətin bu mövzuya yanaşmasına necə təsir edir?
Şərh Yaz