Qlobal Səhmlərdə Misli Görünməmiş Yüksəliş
2025-ci ilin ilk yarısında, ABŞ prezidenti Donald Trampın tətbiq etdiyi tariflərin dünya miqyasında təsirinə baxmayaraq, qlobal səhmlər misli görünməmiş səviyyələrə yüksəlib. İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan bazarlardakı 2500-dən çox səhmin fəaliyyətini ölçən MSCI All Country World İndeksi, ilin əvvəlindən iyulun 4-dək təxminən 10% artaraq rekord həddə çatıb. Bu dövrdə, ABŞ səhmləri Trampın qeyri-sabit siyasəti səbəbindən Amerika aktivlərinə inamın azalması fonunda nisbətən daha aşağı yüksəliş göstərib. Bleakley Financial Group-un baş investisiya direktoru Piter Bukvar bildirib ki, ABŞ-ın başlatdığı qlobal ticarət müharibəsi, ABŞ-dan kənar bazarların bu üstün performansının əsas katalizatoru olub və olmaqda davam edəcək.
Avrozonanın Bazarlarının Parlaq Performansı
2025-ci ildə Avrozonanın bazarları sürpriz ulduzlara çevrilib. Yunanıstan, Polşa, Çex Respublikası və İspaniya ilin əvvəlindən indiyədək ən yüksək qazancları nümayiş etdirərək dünya liderləri olublar. Yunanıstan ilin əvvəlindən təxminən 60% qazancla ən yaxşı performans göstərən səhm bazarı olaraq diqqət çəkib. Mütəxəssislər bildirirlər ki, iqtisadiyyatın bərpası, bank sektorundakı islahatlar və güclü turizm Yunanıstandakı artımı dəstəkləyir. Hökumətin fiskal artıqlıqlara sadiqliyi və xilas krediti borclarının erkən ödənilməsi də investor inamını artırıb. Polşa və Çex Respublikası müvafiq olaraq 56% və 52% artımla ikinci və üçüncü ən yaxşı performans göstəricilərinə sahib olublar. İlk onluğa daxil olan səkkiz ölkə Avropa bazarlarından olub ki, bunlara İspaniya, İtaliya və Almaniya da daxildir. Avropanın bu yüksəlişi iqtisadi artımın bərpası, dəyərinin altında qiymətləndirilmə və ilin əvvəlində Amerika aktivlərinə inamın azaldığı bir vaxtda kapitalın ABŞ səhmlərindən çıxarılması ilə əlaqələndirilir. Şvab Maliyyə Araşdırma Mərkəzindən Mişel Qibli Almaniyanın sərt qənaət siyasətindən uzaqlaşmasını Avropanın inkişafının bir hissəsi hesab edir. Bundan əlavə, Trampın tarifləri Avropa artımı üçün şərait yaratmağa davam edəcək. Avropa müdafiə səhmləri və bank sektorları ticarət müharibələrindən daha az təsirləndiyi üçün regionun bazar performansında əsas rol oynayır.
Asiyada Fərqli Performanslar
Asiya bazarları arasında qarışıq performans fonunda, Cənubi Koreya 2025-ci ildə təsirli bir yüksəliş nümayiş etdirərək ilin əvvəlindən 30%-dən çox artımla regional lider mövqeyinə yüksəlib. Ölkədaxili siyasi çətinliklərə və ABŞ-a ixracata tətbiq edilən 25%-lik vergiyə baxmayaraq, bazarın gələcəyi “olduqca yaxşı görünür”. Yuanta Securities-in qlobal strateqi Daniel Yuq qeyd edib ki, bu tarif dərəcəsi artıq qiymətlərə daxil edilib və avqustun 1-də qüvvəyə minəcək tariflər üçün danışıqlar davam edərsə, daha aşağı dərəcənin tətbiqi ehtimalı var. Bazarlar həmçinin hesab edir ki, Koreyalı ixracatçılar bu vergilərə daha yaxşı tab gətirə bilərlər, çünki qiymət artımının böyük hissəsi ABŞ istehlakçıları tərəfindən ödənilə bilər. İlin əvvəlində müxalifətdən yeni prezidentin seçilməsi investor əhval-ruhiyyəsini yüksəldib və uzun müddətdir gözlənilən korporativ idarəetmə islahatlarına ümidləri artırıb. Çin, ilin böyük hissəsində Tramp administrasiyasının hədəfində olmasına baxmayaraq, ilin əvvəlindən 17%-dən çox yüksəlib. HSBC, yuanın potensial bahalaşması, qazancda yaxşılaşma və siyasət dəstəyinin ilin ikinci yarısı üçün katalizator olacağını proqnozlaşdırır. Lakin bankın araşdırma rəhbəri Stiven San bildirib ki, böyük həcmdə stimullaşdırıcı tədbirlər gözlənilmədiyi üçün ölkənin ümumi iqtisadi artımı təzyiqlərlə üzləşə bilər.
Geridə Qalanlar: Tailand və Türkiyə
Siyahının ən sonuncu pilləsində Tailand yer alır. Cənub-Şərqi Asiya ölkəsinin səhm bazarı ilin əvvəlindən bəri 13%-dən çox geriləyib. Bu geriləmə siyasi çaxnaşmalar, korrupsiya qalmaqalları, iqtisadi çətinliklər və ABŞ-ın avto tariflərinin ölkənin kritik avto ehtiyat hissələri ixracat sektoruna təsiri ilə əlaqələndirilir. Ölkənin baş naziri Paetonqtan Şinavatra, keçmiş Kamboca lideri Hun Sen ilə sızan telefon danışığı səbəbindən konstitusiya məhkəməsi tərəfindən vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb ki, bu da 36 senatorun onu dürüst olmamaqda və etik standartları pozmaqda ittiham edən petisiyasına səbəb olub. Səhm bazarları performansına görə sondan ikinci olan Türkiyədə iqtisadi çətinliklər də eyni dərəcədə qabarıqdır. Siyasi repressiya və sürətli inflyasiya investorları qorxudur. Ölkənin valyutasının, türk lirasının, ilin əvvəlindən bəri ABŞ dollarına qarşı təxminən 13% dəyər itirməsi də investor inamının azalmasına və kapitalın ölkədən qaçmasına səbəb olub.
Ümumi Baxış
Bütün bu amillərə baxmayaraq, 2025-ci il səhmlər üçün olduqca müsbət bir il olub, ilin əvvəlindən yalnız beş səhm bazarı zərərlə yekunlaşıb. Fideity İnternational-dan Corc Efstatiopoulos, Trampın geniş tarif siyasətinə verdiyi "Azadlıq günü" adını nəzərə alaraq, "ən pis mənfi şok sürprizlərinin arxada qala biləcəyini" bildirib. Qeyri-müəyyənlik hələ də yüksək olsa da, Çin kimi əsas bir bazarın iqtisadiyyatını stimullaşdırdığını və Federal Ehtiyat Sisteminin yavaş da olsa, yumşaldıcı siyasət yolunda olduğunu qeyd edib. OCBC-nin investisiya strategiyasının idarəedici direktoru Vasu Menon bildirib ki, ilin ilk yarısında bir sıra çətinliklərə baxmayaraq, investisiya bazarları yaxşı performans göstərib və dayanıqlılıq nümayiş etdirib. O əlavə edib ki, qlobal qeyri-müəyyənliklər qaldığı üçün ilin ikinci yarısında volatilliyin davam edəcəyini gözləyir. "Lakin, ticarət, tariflər və inflyasiya ilə bağlı narahatlıqlar yaxın aylarda azalarsa, investisiya bazarlarının çətinlikləri aradan qaldırmağa və ikinci yarıda da yaxşı performans göstərməyə davam etməsinə təəccüblənməyin," o vurğulayıb.