Hindistanın xam neft idxalı xərcləri Rusiyadan idxalın dayanması halında 9-12 milyard dollar arta bilər. "State Bank of India" (SBI) tərəfindən hazırlanan hesabatda bu risklər öz əksini tapıb.
Rusiya neftindən imtina qlobal qiymətləri necə dəyişəcək?Hesabatda qeyd olunur ki, əgər Hindistan 2026-cı maliyyə ilinin sonuna qədər Rusiyadan neft idxalını dayandırsa, artan qlobal qiymətlər səbəbindən yanacaq xərcləri 2026-cı ildə 9 milyard dollar, 2027-ci ildə isə 11.7 milyard dollar arta bilər.
SBI-nın analitikləri bildirir ki, "Hindistan 2026-cı maliyyə ilinin qalan hissəsində Rusiyadan neft idxalını dayandırsa, ölkənin yanacaq xərcləri yalnız 9 milyard dollar arta bilər". Rusiya hazırda qlobal xam neft tədarükünün 10 faizini təşkil edir. Bütün ölkələr Rusiyadan neft alqısını dayandırsa, digər ölkələr istehsalı artırmadığı təqdirdə, xam neft qiymətləri təxminən 10 faiz arta bilər.
Rusiya nefti: Hindistan üçün əvəzedilməz mənbə?2022-ci ildən bəri Hindistan Rusiya neftini əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. Bu, Qərb ölkələrinin Moskvaya sanksiyalar tətbiq etməsindən və Ukraynaya müdaxilədən sonra tədarüklərdən yayınmasından sonra enerji təhlükəsizliyini təmin etmək üçün atılan addım idi. Rusiya nefti barelə görə 60 dollar həddində satılırdı.
Nəticədə, Rusiyanın Hindistanın ümumi neft idxalındakı payı 2020-ci maliyyə ilindəki 1.7 faizdən 2025-ci ildə 35.1 faizə yüksəlib və Rusiya Hindistanın ən böyük neft tədarükçüsünə çevrilib. Həcm baxımından Hindistan 2025-ci maliyyə ilində Rusiyadan 88 milyon ton xam neft idxal edib. Ölkənin ümumi neft idxalı isə 245 milyon ton təşkil edib.
Sələfi müharibədən əvvəl İraq Hindistanın ən böyük xam neft tədarükçüsü idi, ardınca Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) gəlirdi.
Alternativ tədarük yollarıHindistan neft emalı zavodları əsasən Yaxın Şərq istehsalçılarından illik müqavilələr vasitəsilə neft tədarük edir. Bu müqavilələr hər ay əlavə tədarük tələb etmək üçün çeviklik imkanı yaradır. Rusiyaya qarşı sanksiyaların tətbiqindən sonra neft emalı zavodları ABŞ, Qərbi Afrika və Azərbaycanda da xam neft tədarükçülərinə üz tutublar.
Hindistan neft mənbələrini daha da şaxələndirərək təxminən 40 ölkədən idxal həyata keçirir. Qayana, Braziliya və Kanadadan yeni tədarük imkanları yaranıb ki, bu da ölkənin enerji təhlükəsizliyini artırır.
Rusiya tədarükləri kəsilsə, Hindistan mövcud illik müqavilələr çərçivəsində ənənəvi Yaxın Şərq tədarükçülərinə qayıda bilər. Bu, idxal ehtiyaclarını ödəmək üçün çeviklik təmin edəcək.
Nəticə: Çətinliklər və imkanlarSBI hesabatında vurğulanır ki, idxal xərclərində potensial artım əhəmiyyətli olsa da, Hindistanın şaxələndirilmiş tədarük şəbəkəsi və digər neft istehsal edən ölkələrlə qurulmuş müqavilələr təsiri azaltmağa kömək edə bilər. Bununla belə, Rusiya ixracının azalması səbəbindən qlobal xam neft qiymətlərində artım xərclərə təzyiq göstərəcək.
Oxucu Şərhləri
Əvvəlki illərdə, digər bəzi inkişaf etmiş ölkələr kimi Hindistan da enerji ehtiyacının böyük bir hissəsini qlobal bazardan, o cümlədən Rusiya kimi böyük istehsalçılardan təmin edirdi. Rusiya-Ukrayna müharibəsi sonrası qlobal enerji bazarlarındakı dalğalanmalar, digər ölkələri də oxşar şoklarla üz-üzə qoyub. Məsələn, Avropa ölkələri də Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaq üçün alternativ mənbələrə yönəlib və bu da enerji qiymətlərinin artmasına səbəb olub. Hindistanın hər hansı bir ölkədən idxalatın dayandırılması ilə qarşılaşdığı ilk situasiya olmasa da, bu halda Rusiyadan idxal olunan neftin həcmi və nisbətən ucuz olması səbəbindən təsirin daha güclü olacağı gözlənilir.
Hesabatda vurğulanan 2026-cı maliyyə ilinə qədər olan dövr, Hindistanın qlobal enerji strategiyaları və alternativ idxal mənbələrini gücləndirmək üçün nə qədər vaxtı olduğunu göstərir. Ancaq, bu müddətdə yaranacaq qiymət artımı təhlükəsi, həm istehlakçıların, həm də sənayenin maliyyə vəziyyətinə təsir edə bilər. Hindistanın Rusiyadan neft idxalını dayandırması ilə yaranacaq 12 milyard dollarlıq potensial əlavə xərclə, ölkənin ümumi ixrac gəlirləri arasında müqayisə apararkən, ticarət balansına təsirini necə dəyərləndirə bilərik?
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: qlobal neft bazarının dinamikası və Hindistanın idxal strategiyaları bu təxminləri necə dəyişə bilər? Rusiya neftindən imtina qlobal qiymətləri yüksəltsə də, Hindistanın idxal həcmini və ya mənbələrini diversifikasiya etmək qabiliyyəti bu xərcləri yumşalda bilərmi? Məsələn, daha sərfəli digər mənbələrdən neft tapmaq və ya idxal həcmini artırmaq üçün fərqli müqavilə şərtləri ilə razılaşmaq mümkündürmü? Hesabatda bu cür kompensasiya mexanizmlərinin ehtimalı nəzərdən keçirilibmi?
Maraqlı bir paralel həm də o idi ki, o dövrdə də bəzi ölkələr enerji təchizatını diversifikasiya etmək üçün müxtəlif mənbələrə müraciət etməli olmuşdular. Bu gün Hindistanın Rusiya neftindən asılılığının azaldılması səyləri də oxşar bir diversifikasiya cəhdi kimi görünür.
O dövrdəki hadisələrdən əsas dərs, idxal olunan əmtəələrdən, xüsusilə enerji daşıyıcılarından asılılığın qlobal iqtisadi təsirlərə qarşı həssaslığı artırmasıdır. Gələcək qeyri-müəyyənliklərə qarşı dayanıqlılığı təmin etmək üçün təchizat zəncirlərinin sabitliyi və diversifikasiyası kritik əhəmiyyət kəsb edir. Bu gün Hindistanın qarşılaşdığı vəziyyətin əsas fərqi isə cari qlobal geopolitik mənzərənin 1990-cı illərdəkindən daha mürəkkəb olmasıdır. Enerji bazarlarındakı hər hansı bir qeyri-sabitlik daha geniş qlobal təsirlərə səbəb ola bilər.
Hazırkı Hindistan və Rusiya arasındakı vəziyyət, bir neçə cəhətdən 1970-ci illərin böhranı ilə müqayisə oluna bilər. Hər iki halda, idxalçı bir ölkənin əsas tədarükçüsündən asılılığı, idxalın dayandırılması riski və bunun nəticəsində yaranan qiymət artımı təhdidi ön plandadır. 1970-ci illərdəki böhranın bir dərsi, enerji təhlükəsizliyinin təkcə tədarük mənbələrinin diversifikasiyası deyil, həm də strateji ehtiyatların yaradılması və alternativ enerji mənbələrinə sərmayə qoyulması ilə təmin olunduğudur.
Lakin, Hindistanın hazırkı vəziyyəti bəzi fərqliliklərə də malikdir. O dövrdə Qərb ölkələri neft istehlakında daha çox idxala bağlı idi və qiymət şoklarına qarşı daha həssas idi. Hindistan isə, son illərdə neft hasilatını artırmış, idxal həcmini optimallaşdırmağa çalışmış və bərpa olunan enerji mənbələrinə sərmayə qoymuşdur. Bu addımlar, Rusiya neftinin itkisindən yaranacaq zərəri yumşaltmağa kömək edə bilər. Həmçinin, 1970-ci illərdə neft kartellərinin təsiri daha güclü idi. Hazırda isə beynəlxalq enerji bazarı daha mürəkkəb və qlobal qüvvələrin təsirinə daha açıqdır. Hindistanın Rusiyadan asılılığının azalması, enerji idxalı üçün yeni tərəfdaşlıqlar axtarmağa və enerji siyasətini daha da möhkəmləndirməyə təşviq edə bilər.
Şərh Yaz