Məhəmməd Salah UEFA-nı Fələstinli Futbolçunun Ölümü ilə Bağlı Sükuta Görə Tənqid Edir
“Liverpul”un hücumçusu Mohamed Salah “Fələstinli Pele” ləqəbi ilə tanınan mərhum Suleyman Əl-Obeidin vəfatından sonra Avropa Futbol Federasiyaları Birliyinin (UEFA) verdiyi başsağlığına sərt reaksiya göstərib. Avropanın futbol üzrə idarəetmə orqanının futbolçunun ölümünün şəraiti barədə susması tənqidə səbəb olub.
Fələstinli Futbolçunun Həlak Olması və İctimaiyyətin Sualları
Fələstin Futbol Assosiasiyasının məlumatına görə, 41 yaşlı keçmiş beynəlxalq futbolçu çərşənbə günü Qəzza zolağının cənubunda humanitar yardım gözləyən mülki şəxslərə qarşı həyata keçirilən İsrail hücumu nəticəsində həlak olub. UEFA “X” sosial media platformasında etdiyi qısa paylaşımda mərhum idmançını “ən qaranlıq zamanlarda belə saysız-hesabsız uşaqlara ümid bəxş edən bir istedad” kimi təqdim edib.
Lakin misirli ulduz bu paylaşıma cavab olaraq açıq şəkildə “Bizə onun necə, harada və niyə öldüyünü deyə bilərsinizmi?” sualını ünvanlayıb. Reuters xəbər agentliyinin sorğusuna baxmayaraq, UEFA dərhal şərh verməyib.
Salahın Humanitar Dəstəyi və Qəzzada Ağır Vəziyyət
Premyer Liqanın ən tanınmış simalarından biri olan 33 yaşlı Mohamed Salah təxminən iki ildir davam edən müharibə boyunca Qəzzaya humanitar yardımın çatdırılmasına icazə verilməsi üçün dəfələrlə çağırışlar edib. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı bildirir ki, may ayının sonlarında ABŞ və İsrail dəstəkli yardım paylama sistemi olan GHF-nin işə salınmasından bəri Qəzzada yardım paylama məntəqələri və yardım konvoyları yaxınlığında 1000-dən çox insan həlak olub.
Oxucu Şərhləri
Əvvəlki illərdə, digər münaqişələr və ya ictimai hadisələr zamanı UEFA və ya digər beynəlxalq idman qurumlarının daha fəal və ya daha həssas mövqe tutduqları halları xatırlamaq mümkündür. Məsələn, bəzi hallarda siyasi məhbuslar üçün çağırışlar və ya insan haqları pozuntularına etirazlar idman tədbirləri çərçivəsində öz əksini tapmışdı. Bu baxımdan, UEFA-nın Fələstinli futbolçu ilə bağlı mövqeyinin digər hallarla müqayisədə niyə daha ehtiyatlı olduğu, bunun siyasi təzyiqlərlə, yoxsa sadəcə təşkilatın daxili siyasəti ilə bağlı olduğu maraq doğurur. Futbolun qlobal təsiri nəzərə alındıqda, bu cür hadisələrdə idman təşkilatlarının neytral qalmaq cəhdi nə qədər adekvatdır?
Bu paralel bizə iki mühüm dərsin birgə çıxarılmasına imkan verir. Birincisi, böyük idman təşkilatlarının bu cür həssas məqamlarda daha proaktiv və açıq mövqe tutmalı olduqları vurğulanır. İkincisi isə, futbolun yalnız bir idman növü deyil, həm də ictimai məsələləri gündəmə gətirə bilən bir platforma olduğu bir daha ortaya qoyulur. Salahın bu cür tənqidi, əslində, futbol ictimaiyyətinin bu məsələlərdə daha çox vicdanlı və həssas olmasını tələb etmək cəhdi kimi dəyərləndirilə bilər. Hazırkı vəziyyətin fərqli yanı isə, Fələstin məsələsinin özündə mövcud olan uzunmüddətli tarixi və siyasi kontekstidir. Bu məsələnin digər münaqişələrdən daha mürəkkəb və həssas olması, UEFA-nın mövqeyinin daha da diqqətlə araşdırılmasını tələb edir.
Məsələni daha geniş iqtisadi və sosial çərçivədə dəyərləndirmək olar. Beynəlxalq idman təşkilatlarının belə həssas məqamlarda takındığı mövqe, onların sponsorluq əlaqələrinə, televiziya hüquqlarına və ümumən qlobal imicinə də təsir edə bilər. Digər ölkələrdə və ya bölgələrdə analoji vəziyyətlər yarananda, idman təşkilatlarının verdiyi reaksiyalarla müqayisə etdikdə, burada hansısa bir "standart" tətbiq olunub-olunmadığını və ya bu qərarların siyasi təsirlərdən kənar olub-olmadığını anlamaq çətinləşir. Belə bir vəziyyətdə, UEFA-nın gələcəkdə oxşar hallar qarşısında hansısa bir siyasət müəyyənləşdirəcəyini və ya hər bir hadisəyə müstəqil olaraq yanaşacağını düşünmək mümkündürmü?
Tarixə nəzər saldıqda, idman təşkilatlarının bəzən siyasi və sosial məsələlərdə nisbətən passiv qaldığına şahidlik edirik. Məsələn, keçmişdə bəzi ölkələrdə baş verən insan haqları pozuntuları və ya sosial narazılıqlar zamanı, beynəlxalq idman federasiyaları adətən "idman siyasətdən kənardır" prinsipini bəhanə gətirərək hadisələrə laqeyd yanaşıblar. Bu yanaşma, idmançılar və fəallar tərəfindən daim tənqid olunub, çünki bu, idmanın sosial məsuliyyətini yerinə yetirməməsi kimi qəbul edilir.
Digər tərəfdən, bəzi hallarda, xüsusən də böyük idman tədbirləri zamanı, təşkilatçılar və ya federasiyalar, ictimai rəyin güclü təsiri altında müəyyən məsələlərə münasibət bildirməli olurlar. Bu, həm də o deməkdir ki, idman təşkilatlarının bu cür məsələlərdə "səsinin çıxması" tez-tez məsələnin özünün aktuallığı və ya ona göstərilən ictimai maraqla birbaşa əlaqədardır. Salahın bu məsələyə toxunması, Fələstinli futbolçunun ölümü ilə bağlı məlumatların yayılmasından və ya bu mövzuda yaranan ictimai reaksiyadan qaynaqlana bilər.
Əgər UEFA-nın gecikmiş və ya müəyyən dərəcədə "məcburi" başsağlığı, idman təşkilatlarının yalnız ictimai təzyiq altında hərəkət etdiyini göstərirsə, bəs bu, idmanın xeyriyyəçilik və humanitar fəaliyyətlərdə daha proaktiv rol oynaması üçün bir çağırış olaraq qəbul edilə bilərmi?
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: UEFA kimi beynəlxalq idman təşkilatları, siyasətdən uzaq durmaq və bütün üzv dövlətlərinə qarşı neytral mövqe saxlamaq məcburiyyətindədir. Fələstin-İsrail münaqişəsi kimi həssas və siyasi olaraq yüklü məsələlərdə açıq şəkildə tərəf tutmaq, UEFA-nın nüfuzuna və bütün üzvləri ilə olan münasibətlərinə mənfi təsir göstərə bilər. UEFA-nın başsağlığı mesajı ümumi bir formada verməsi, onların üzləşdiyi bu cür siyasi təzyiq və balanslaşdırma çabalarının nəticəsi ola bilər. Bu, UEFA-nın Fələstinlilərin vəziyyətinə biganə qaldığı mənasına gəlməsə də, onların fəaliyyət dairəsində siyasi qeyri-müəyyənliyi qorumaq prioritet ola bilər. Necə ki, digər oxşar hallarda da UEFA-nın siyasətə qarışmama prinsipini qoruduğu görülmüşdür.
Bu mənada, UEFA-nın bu dəfə S.Əl-Obeidin ölümünə verdiyi reaksiya, digər oxşar və ya daha böyük ictimai rezonans doğurmuş hadisələrlə müqayisə olunduqda, təşkilatın hərəkətlərinin şüurlu bir seçimin nəticəsi olub-olmadığı barədə fikir yürütməyə əsas verir. Əgər keçmişdə oxşar hallarda UEFA və ya digər idman qurumları tərəfindən daha təmkinli, ya da bəzən tamamilə sükut müşahidə olunubsa, bu o deməkdir ki, təşkilat hazırkı mövqeyini yenidən nəzərdən keçirməli və ya hərəkətlərini vahid bir standartla tənzimləməlidir. Bu, idmanın həm də sosial məsuliyyət daşıdığı qənaətini gücləndirər. Əgər indiki vəziyyət keçmişdəkilərdən fərqlidirsə, bu fərqin səbəbləri aydınlaşdırılmalı, belə ki, gələcəkdə oxşar hallarda daha şəffaf və ədalətli bir yanaşma təmin olunsun.
Bununla belə, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq. UEFA-nın hər hansı bir siyasi münaqişənin tərəflərindən birinin yanında açıq şəkildə dayanması, digər üzv ölkələrin narazılığına səbəb ola bilər və təşkilatın neytrallıq prinsipini pozar. Futbol kimi universal bir idmanın siyasi məsələlərdən kənarda qalması, hər kəs üçün bir araya gəlmə platforması təmin etməsi vacibdir. UEFA-nın hərəkətlərinin səbəbi, bəlkə də, bu növ məsələlərdə mümkün olan ən kiçik tənqidlə qarşılaşacaq şəkildə ənənəvi başsağlığı bildirməklə məhdudlaşmaq olmuşdur. Belə bir vəziyyətdə, UEFA-nın daha ətraflı şərh etməsi, təşkilatı hansısa bir tərəfi dəstəkləmək ittihamı ilə üz-üzə qoya bilərdi.
Bu iki hadisə arasındakı paralellər, idman təşkilatlarının qlobal hadisələrə necə reaksiya verməli olduqlarına dair artan ictimai təzyiqi göstərir. O dövrdəki Corc Floyd hadisəsindən çıxarılan əsas dərslərdən biri, ictimai ədalətsizliklərə qarşı daha tez və daha qəti mövqe bildirməyin vacibliyi idi. UEFA-nın bu dəfə Salah tərəfindən tənqid olunması, ehtimal ki, bu dərslərin tam olaraq mənimsənilmədiyini və ya hələ də bəzi məsələlərdə çəkinkənlik olduğunu göstərir.
Ancaq hazırkı vəziyyət, "Fələstinli Pele"nin ölümü ilə əlaqədar olan kontekstdə daha mürəkkəb ola bilər. Bəzi hallarda, münaqişəli bölgələrlə bağlı narahatlıqlar, beynəlxalq təşkilatların tərəfsizliyini qorumaq üçün həssas yanaşmasını tələb edə bilər. Lakin Salahın tənqidi göstərir ki, bu həssaslıq bəzən ədalətsizlik qarşısında susqunluq kimi qəbul edilə bilər ki, bu da futbolçular və azarkeşlər tərəfindən qəbul edilmir. Bu cür tənqidlər, beynəlxalq idman orqanlarını müəyyən məsələlərdə daha fəal və prinsipal mövqe tutmağa sövq etməlidir.
Şərh Yaz