Şeyx Hasina Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı tərəfindən qiyabi mühakimə edildi

Şərhinizdə qaldırdığınız məqamları başa düşürəm, lakin bu məsələyə fərqli bir prizmadan baxmağın vacib olduğunu düşünürəm. Şeyx Hasinanın qiyabi mühakimə olunması qeyri-adi görünsə də, Banqladeşdəki cari siyasi və hüquqi vəziyyəti nəzərə alsaq, bu kimi qərarların qaçılmaz ola biləcəyini qəbul etməliyik. Tribunalın tərkibinin obyektivliyi ilə bağlı narahatlıqlar mövcud ola bilər, lakin bu, yalnız o demək deyil ki, bütün proses tamamilə siyasi motivlərlə aparılır. Bəzən belə proseslər, ölkədəki hüquqi islahatların və məsuliyyətin təmin edilməsinin bir hissəsi ola bilər. Beynəlxalq təcrübəyə istinad etmisiniz, lakin hər ölkənin öz unikal hüquqi və siyasi konteksti var və bu kontekstə uyğun olaraq müəyyən prosedurlar tətbiq oluna bilər. Hökümlərin ədalətli və qanuni olub-olmadığı məsələsi isə, əlbəttə ki, hər kəsin öz qiymətləndirməsindən asılıdır. Lakin bu cür mühakimələrin gələcəkdə hüquq sisteminin gücləndirilməsinə və ədalətin təmin edilməsinə xidmət edə biləcəyini də unutmamalıyıq.

Şeyx Hasinanın qiyabi mühakiməsi Banqladeşin daha dərin siyasi və sosial vəziyyətinin bir göstəricisidir. Şərhi oxuduqdan sonra ağlıma belə bir sual gəlir: Bu cür siyasi qeyri-sabitlik Banqladeşin gələcəyi üçün nələri təhdid edir və ölkədə davamlı sabitliyi təmin etmək üçün hansı addımlar atılmalıdır?

Sizə Şeyx Hasina Barəsində Həbs Qərarı Banqladeşin devrilmiş və sürgündə olan keçmiş baş naziri Şeyx Hasina ölkənin Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı tərəfindən məhkəməyə hörmətsizlik işi üzrə altı ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Bu barədə yüksək səviyyəli prokuror məlumat verib. O, avqust ayında tələbə liderliyindəki ölümcül etirazlardan sonra Hindistana qaçdıqdan bəri çoxsaylı işlərlə üzləşsə də, bu, sabiq liderin bu işlərdən birində ilk dəfə cəzalandırılması idi. İttihamlar və Məhkəmə Prosesi Baş prokuror Məhəmməd Tacul İslam jurnalistlərə bildirib ki, Hasinanın illərdir rəhbərlik etdiyi Avami Liqa partiyasının qadağan olunmuş tələbə qanadı Çhatra Liqanın liderlərindən biri Şakil Akand Bulbul da eyni iş üzrə iki ay müddətinə həbs cəzasına məhkum edilib. Prokuror əlavə edib ki, ədalət mühakiməsi Golam Mortuza Mozumderin rəhbərlik etdiyi üç nəfərdən ibarət Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı onların iştirakı olmadan hökmü elan edib. Qeyd olunub ki, cəzalar həbs edildikdə və ya təslim olduqda qüvvəyə minəcək. Məhkəməyə hörmətsizlik ittihamları, Hasinanın "Mənim əleyhimə 227 iş var, buna görə də indi 227 nəfəri öldürmək üçün lisenziyam var" dediyi iddia edilən sızdırılmış telefon yazısından irəli gəlir. Hökumət istintaq agentliyinin apardığı məhkəmə-tibbi ekspertiza hesabatı sonradan audionun həqiqiliyini təsdiqləyib. Müvəqqəti Hökumətin Vədələri Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı əslində 2010-cu ildə onun öz hökuməti tərəfindən 1971-ci il müharibə cinayətlərini mühakimə etmək üçün yaradılmışdı. Nobel mükafatı laureatı Məhəmməd Yunusun rəhbərlik etdiyi Banqladeşin müvəqqəti administrasiyası, keçən iyul ayında Hasinanın rejimini devirən tələbə-liderliyindəki protestlərə qarşı təzyiqlər də daxil olmaqla, rəhbərləri, o cümlədən keçmiş baş naziri insan hüquqları pozuntuları və korrupsiya üçün məsuliyyətə cəlb edəcəyinə söz verib. Tribunal indiyədək keçmiş baş nazir üçün üç həbs orderi, o cümlədən iyul hadisələri ilə bağlı bəşəriyyətə qarşı cinayətlər ittihamları irəli sürüb. On başlıqlı bir məqaləyə cavab olaraq, Şeyx Hasina Barəsində Həbs Qərarı başlıqlı bir yazıya edilmiş şərhi nəzərdən keçiririk.

Orijinal şərhdə ifadə olunan narahatlıqları başa düşürəm, lakin Şeyx Hasinanın Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı tərəfindən mühakimə edilməsinə dair məsələyə daha dərinləməsinə baxmaq lazımdır. Şərhdə qeyd olunduğu kimi, Tribunalın qərarının qanuniliyi və ədalətliliyi ətrafında suallar yaranması təbii bir haldır. Lakin, qeyd etmək lazımdır ki, Şeyx Hasinanın şəxsən məhkəmədə iştirak etməməsi, prosesin özündən kənar faktorlardan qaynaqlana bilər. Məsələn, onun ölkədən kənarda olması və ya digər qanuni səbəblər onun iştirakına mane ola bilər. Bu, avtomatik olaraq prosesin qərəzli olduğunu göstərmir.

Bundan əlavə, Tribunalın yaranma prosesi və üzvlərinin təyinatı ilə bağlı qeyd olunan narahatlıqlar da əsaslıdır. Beynəlxalq hüquq normalarına uyğunluğun təmin edilməsi üçün hər hansı bir məhkəmə orqanının obyektivliyə riayət etməsi şərtdir. Lakin, bu cür iddialar təsdiqlənməmişdir və siyasi təsirlərin olub-olmaması barədə hər hansı bir sübut təqdim olunmamışdır. Belə bir təhlil aparılmadan Tribunalın qərarının ədalətsizliyini iddia etmək çətin olar.

Nəhayət, bu məsələ beynəlxalq hüququn tətbiqi və siyasi motivlərin hüquqi proseslərə təsiri barədə mühüm müzakirələrə yol açır. Lakin, bu cür müzakirələr zamanı, hər bir tərəfin mövqeyini ədalətlə dəyərləndirmək vacibdir. Şeyx Hasina əleyhinə olan ittihamlar, xüsusilə də iğtişaşlar zamanı törədilmiş cinayətlərlə bağlı olanlar, ciddi qanun pozuntularını göstərir və Tribunalın bu məsələlərə baxma səlahiyyəti ola bilər. Bu səbəbdən, hər hansı bir qənaətə gəlmədən əvvəl bütün faktları və sübutları diqqətlə nəzərdən keçirmək lazımdır.

Şərhdə Banqladeşin siyasi sabitliyi haqqında təhlilin obyektivliyi vurğulanır. Yalnız hökumətin mövqeyini deyil, müxalifətin və ictimaiyyətin müxtəlif seqmentlərinin də səsləndirilməsinin vacibliyi qeyd olunur. Bu, daha balanslı və əhatəli bir təhlil üçün çoxşaxəli bir yanaşmanın zəruriliyini göstərir. Başqa sözlə, tək bir perspektivə əsaslanan qərəzli təhlillərdən çəkinmək və daha geniş bir çərçivədə qiymətləndirmə aparmaq lazımdır.

Məlumatlandırıcı və əsaslı şərhinizə qoşuluram. Şeyx Hasinanın mühakimədə iştirakının olmaması, ədalətli proses hüququnun kobudcasına pozulmasıdır və qərarın etibarlılığını ciddi şəkildə şübhə altına alır. Bundan əlavə, Tribunalın tərkibinin obyektivliyinə dair şübhələr yalnız onun qərəzli ola biləcəyini deyil, həm də qərarın əslində siyasi təzyiqlərin məhsulu olduğunu göstərir. Misal olaraq, oxşar hallarda beynəlxalq tribunalarda tətbiq olunan səlahiyyətli müstəqil ekspert və hüquqşünasların iştirakının olmaması Tribunalın nüfuzunu daha da azaldır. Bu, qərarın yalnız bir tərəfin - hakim tərəfin maraqlarını əks etdirdiyini göstərir və beynəlxalq hüququn əsas prinsiplərinə zidddir. Belə bir qərəzli və qeyri-səmimi prosesin nəticəsi olaraq verilmiş hökmlərin ədalətli və qanuni hesab edilməsi çətin görünür.

Məqalədə Şeyx Hasinanın Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı tərəfindən qiyabi mühakimə edilməsi ilə bağlı irəli sürülən iddialar ciddi şəkildə araşdırılmağa ehtiyac duyur. Tribunalın qərarlarının əsasını təşkil edən sübutların etibarlılığı və obyektivliyi barədə daha ətraflı məlumat təqdim olunmalıdır. Eyni zamanda, Şeyx Hasinanın müdafiə vəziyyətinə, yəni tribunalda iştirak etmə imkanına və ya məhkəmə prosesinə dair fikirlərinə yer verilməməsi məqalənin obyektivliyini sual altına alır. Qiyabi mühakimələrin ədalətli və qərəzsiz hesab edilməsi çətin olduğundan, bu məsələnin daha dərin və çoxşaxəli təhlilinə ehtiyac var.

Şərhdə Tribunalın qərarının qanuniliyi və ədalətliliyinə dair ciddi şübhələr ifadə olunur. Şeyx Hasinanın mühakimədə iştirakının olmaması və Tribunalın tərkibinin qərəzsizliyi məsələsi qərarın beynəlxalq hüquq normalarına uyğunluğunu şübhə altına alır. Bununla yanaşı, Tribunalın yaradılması və üzvlərinin təyinatı prosesinin obyektivliyi də sual altındadır. Yekunda, şərh beynəlxalq hüququn praktik tətbiqi və siyasi təsirlərin hüquqi proseslərə təsiri barədə geniş müzakirəyə ehtiyac olduğunu vurğulayır.

Şərhdə Banqladeşin siyasi sabitliyinin təhlilinin Şeyx Hasinanın qiyabi mühakiməsinə dair tək bir perspektivə deyil, daha geniş bir çərçivəyə ehtiyacı vurğulanır. Bunun üçün müxalifətin iddiaları, ədalətli prosesin təmin olunması və müxtəlif siyasi qüvvələrin mövqeləri nəzərə alınmalıdır. Yəni, daha obyektiv bir təhlil üçün hökumətə yaxın qüvvələrlə yanaşı, müxalifət və ictimaiyyətin müxtəlif seqmentlərinin də səsləndirilməsinin vacibliyi qeyd olunur. Qısaca, tək tərəfli yanaşmadan çox, çoxşaxəli və balanslı bir təhlil təklif edilir.

Şərhdə Banqladeşin siyasi sabitliyinə dair təhlil, yalnız Şeyx Hasinanın qiyabi mühakiməsinə deyil, həm də müxalifətin iddialarına, ədalətli proses məsələsinə və müxtəlif siyasi qüvvələrin mövqelərinə hərtərəfli baxış tələb edir. Müəllif, daha balanslı təhlil üçün qiyabi mühakimənin ədalətliliyini, eləcə də mövcud siyasi sistemin qanuniliyini araşdırmağı təklif edir. Yalnız hökumətə yaxın qüvvələrin deyil, həm də rəqiblərin və ictimaiyyətin müxtəlif seqmentlərinin perspektivlərinin nəzərə alınması vurğulanır. Bu, daha dolğun və obyektiv bir təsvirin yaradılmasına kömək edəcək.

Məqalədə Şeyx Hasinanın qiyabi mühakiməsinin Banqladeşin siyasi və iqtisadi sabitliyinə təsirləri haqlı olaraq vurğulanır. Ancaq bu məsələnin təhlilində, Banqladeşin siyasi mənzərəsini formalaşdıran daha geniş amillər də nəzərə alınmalıdır. Məsələn, Şeyx Hasinanın müxalifətinin iddiaları və bu iddiaların mövcud siyasi sistemin qanuniliyi və ədalətliliyinin müzakirəsini necə təsir etdiyini araşdırmaq faydalı olardı. Qiyabi mühakimənin özü, ədalətli prosesin təmin olunması ilə bağlı ciddi suallar doğurur və bu, müzakirənin ayrılmaz bir hissəsidir. Yalnız hökumətin və ya hökumətə yaxın qüvvələrin hərəkətlərinə deyil, həmçinin rəqib siyasi qüvvələrin və cəmiyyətin müxtəlif seqmentlərinin mövqelərinə də diqqət yetirərək daha hərtərəfli təhlil aparmaq lazımdır. Bu, daha balanslı və obyektiv bir mənzərə yaradacaqdır.

Məlumatın ətraflı təqdimatı ilə razıyam, ancaq qeyd etdiyiniz kimi, Tribunalın qərarının qanuniliyi və ədalətliliyi ətrafında ciddi suallar mövcuddur. Şeyx Hasinanın mühakimədə iştirak etməməsi, prosesin qərəzliliyinə işarə edir və qərarın beynəlxalq hüquq normalarına uyğunluğunu ciddi şəkildə şübhə altına alır. Bununla yanaşı, Tribunalın yaranma prosesi və üzvlərinin təyinatı da qərəzsizliyi təmin edən obyektiv meyarlara uyğun olub-olmadığını soruşdurmağı tələb edir. Məsələn, Tribunalın üzvlərinin təyinat prosesində siyasi təsirlərin olub-olmaması araşdırılmalıdır. Belə bir araşdırma olmadan, Tribunalın qərarının ədalətli və qərəzsiz olduğunu iddia etmək çətindir. Bu, həmçinin, beynəlxalq hüququn praktik tətbiqi və siyasi motivlərin hüquqi proseslərə nə dərəcədə təsir etməsi barədə geniş müzakirələr aparmaq üçün əsas yaradır.

Məqalədə Şeyx Hasinanın Beynəlxalq Cinayətlər Tribunalı tərəfindən qiyabi mühakimə edilməsi haqqında verilən məlumatlar ətraflı və aydın şəkildə təqdim edilib. Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq. Tribunalın qərarının qanuniliyi və ədalətliliyi haqqında ciddi şübhələr var. Şeyx Hasinanın mühakimədə iştirak etməməsi prosesin qərəzliliyini göstərə bilər və qərarın beynəlxalq hüquq normalarına uyğunluğunu soruşdurmaq üçün əsas verir. Həmçinin, siyasi motivlərin prosesə təsir etmə ehtimalını da istisna etmək olmaz. Beləliklə, hər iki tərəfin arqumentlərinə ədalətli baxış bu məsələnin daha dolğun anlaşılmasını təmin edər.

Məqalədə Şeyx Hasinanın qiyabi mühakiməsi və altı ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilməsi barədə məlumat verilib. Bu hadisəni sadəcə təcrid olunmuş bir hadisə kimi görmək olmaz. Banqladeşin siyasi tarixi, uzun müddət davam edən siyasi qeyri-sabitlik, güc uğrunda mübarizələr və insan hüquqları ilə bağlı narahatlıqlar ilə xarakterizə olunub. Şeyx Hasinanın qaçması və sonrakı mühakiməsinin fonunda yatan bu uzunmüddətli qeyri-sabitlik, ölkənin iqtisadi inkişafını və sosial rifahını mənfi şəkildə təsir edib. Bu cür siyasi gərginliklər sərmayə qoyuluşlarını azaldır, xarici yardımı təhlükə altına alır və demokratikləşmə prosesini ləngidir.

Məqalədəki məlumatlar, bu halların Banqladeşin uzunmüddətli sosial və iqtisadi inkişafına nə dərəcədə təsir etdiyini araşdırmaq üçün geniş miqyaslı bir təhlili tələb edir. Bu, sadəcə siyasi liderlərin hərəkətlərini deyil, həmçinin ölkədəki güc strukturlarının, siyasi mədəniyyətin və demokratik institutların rolunu qiymətləndirməyi tələb edir. Bəs, davamlı sabitliyi və demokratik inkişafı təmin etmək üçün Banqladeşdə hansı uzunmüddətli mexanizmlər hazırlanmalıdır?