Si Cinpinin Tibetə Nadir Səfəri
Çin Prezidenti Si Cinpinin uzun müddət mübahisəli Himalay bölgəsi olan Tibetə nadir səfəri baş tutub. Bu səfər Çin hakimiyyətinin ərazidə möhkəmlənməsinin 60-cı ildönümünə təsadüf edir. Si Cinpin Çərşənbə günü Tibetin regional paytaxtı Lhasa şəhərinə gəldiyində, onu çiçək dəstələri yelləyən və şən ritmlərlə rəqs edən insanlar qarşılayıb. Prezidenti təxminən 20 min məmur və "bütün etnik qruplardan və həyatın müxtəlif sahələrindən" olan yerli sakinlər salamlayıb.
Lhasada çıxış edən Si Cinpin "vahid, firavan, sivil, ahəngdar və gözəl" bir "müasir sosialist Tibet" qurmağa çağırıb. O, həmçinin Tibet buddizminin sosialist cəmiyyətinə uyğunlaşdırılması zərurətini xüsusi vurğulayıb.
Tarixi Ziddiyyətlər və Dalay Lamanın Taleyi
Çin əsrlər boyu Tibetin öz ərazisinin ayrılmaz hissəsi olduğunu iddia edir. Lakin Tibetlilərin əksəriyyəti öz buddizminə əsaslanan teokratiya altında uzun müddət müstəqil yaşadıqlarını bildirir. Kommunist qüvvələri 1951-ci ildə Tibeti işğal edib, 1965-ci ildə isə Çin lideri Mao Tszedun təkpartiyalı idarəçiliklə Tibet Muxtar Vilayətini təsis edib.
Bu hadisədən sonra onilliklər boyu bölgədə siyasi repressiyalar davam edib. Son illərdə isə yüksək dağlıq əraziyə əksəriyyəti təşkil edən Han çinlilərinin kütləvi miqrasiyası müşahidə olunub. Tibet jurnalistlər və əcnəbilər üçün əsasən qapalı bir bölgə olaraq qalır. Çin eyni zamanda Tibet buddizminin ən yüksək ruhani lideri olan Dalay Lamanın reinkarnasiyasını təyin etmək hüququnda israr edir. Dalay Lama bu yaxınlarda 90 yaşını qeyd edib və 1959-cu ildə Çin hakimiyyətindən qaçaraq qonşu Hindistanda sürgündə yaşayır.
Geosiyasi Əhəmiyyət və Regional Gərginliklər
Si Cinpinin Tibetə səfəri Çinin xarici işlər naziri Vanq Yinin bu həftə Hindistana etdiyi digər nadir səfərlə eyni vaxta düşüb. Pekin və Yeni Dehli 2020-ci ildə hərbi qüvvələr arasında baş verən ölümcül sərhəd toqquşması nəticəsində zədələnmiş əlaqələri bərpa etməyə dair öhdəlik götürüblər.
Hindistanla sərhədinə görə Tibet Çin üçün yüksək strateji bir bölgə sayılır. Pekinin Tibet yaylasındakı son nəhəng hidroenergetika layihəsi də aşağı axarda yerləşən Hindistanı narahat edib. Si Cinpin layihənin Çinin karbon emissiyalarını azaltma hədəflərinin bir hissəsi olaraq "qətiyyətlə" davam etdirilməsini və Asiyanın "su qülləsini" qorumaqla yanaşı irəlilədilməsini vurğulayıb.
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz