Son araşdırmalardan 3 əsas nəticə

İnsanların istehlak etdiyi qidalar onların bağırsaq mikrobiomunun formalaşmasına böyük təsir göstərir. Fərdlər adətən, bağırsaq sağlamlığını yaxşılaşdırmaq və ümumi rifahı dəstəkləmək üçün həyat tərzi və qida rasionunda müvafiq dəyişikliklər edə bilərlər. Lakin bəzi qidalar digərlərinə nisbətən daha çox fayda verə bilər. "Medical News Today" yaxınlarda işıqlandırdığı üç tədqiqata nəzər salaraq bağırsaq mikrobiomunun rolunu və müəyyən qida məhsullarının sağlamlığı necə dəstəkləyə biləcəyini araşdırır.

Lifli Qidalar və Xərçəng Riski

ABŞ-da yetkinlərin əksəriyyəti kifayət qədər lifli qida qəbul etmir. Lif bitki qidalarının insan orqanizmi tərəfindən həzm oluna bilməyən hissəsidir və müxtəlif xəstəliklərin yaranma riskini azaltmağa kömək edə bilər. Lakin bağırsaq mikrobiomu lifli qidaları təkcə həzm etmir, həm də faydalı maddələr istehsal edir. 2025-ci ilin yanvarında "Nature Metabolism" jurnalında dərc olunan bir araşdırma göstərir ki, bitki liflərinin bağırsaq bakteriyaları tərəfindən həzmi zamanı əmələ gələn iki faydalı birləşmə xərçəng hüceyrələrinin böyüməsinin qarşısını ala bilən genlərə təsir edir. Bağırsaq mikrobiomu bitki liflərini parçaladıqda, proprionat və butirat kimi qısa zəncirli yağ turşuları (QZYT) əmələ gəlir. Əvvəlki tədqiqatlar bu molekulların xərçəng əleyhinə xüsusiyyətlərə malik olduğunu göstərir. 2025-ci ildə aparılan araşdırmada, insan bağırsaq hüceyrələri (həm sağlam, həm də xərçəngli) üzərində laboratoriya təcrübələrində və siçanlarda propionat və butirat hüceyrələrin differensiasiyasını və çoxalmasını tənzimləyən genləri, eləcə də proqramlaşdırılmış hüceyrə ölümünü idarə edən genləri dəyişdirə bilmişdir. London Regenerativ İnstitutunun baş uzunömürlülük üzrə mütəxəssisi, gen mühəndisi Şebnem Ünlüişler, bu araşdırmanın qısa zəncirli yağ turşularının hüceyrələrdə DNA-nı paketləməyə kömək edən zülalları (histonları) modifikasiya edərək xərçəngi təşviq edən və ya yatıran genlərin fəaliyyətinə necə təsir etdiyinə diqqət yetirdiyini bildirdi. Araşdırmalar göstərmişdir ki, butirat histon deasetilazlar (HDACs) kimi tanınan fermentləri inhibə edərək, şiş hüceyrələrinin böyüməsini yavaşlatan və ya hətta onların ölümünə səbəb olan dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər. Bununla belə, bu tədqiqat hüceyrə və heyvan əsaslı olduğundan, nəticələrin insanlarda təkrarlana biləcəyini müəyyən etmək üçün əlavə araşdırmalara ehtiyac var. Liflə zəngin qidalarla zəngin bir qida rasionuna riayət etmək hələ də vacibdir.

Süd Məhsullarının Bağırsaq Sağlamlığına Təsiri

Süd və pendir kimi süd məhsulları qida maddələri ilə zəngindir və sümük sağlamlığını təşviq edə bilər. Onlar həmçinin bağırsaq sağlamlığına da təsir göstərir. Lakin bütün süd məhsulları eyni faydaları təmin etməyə bilər. "Nutrients" jurnalında dərc olunan bir tədqiqat müxtəlif növ süd məhsullarının bağırsaq mikrobiomuna fərqli təsirlərini ortaya qoyur. Tədqiqat göstərir ki, daha çox süd içmək bağırsaq sağlamlığını dəstəkləyə bilən iki növ bakteriyanın (Faecalibacterium və Akkermansia) artması ilə əlaqəlidir. Eyni zamanda, daha çox pendir istehlak etmək isə üçüncü faydalı bakteriya növü olan Bacteroides-in səviyyəsinin azalması ilə bağlıdır. Tədqiqatçılar 34 yetkin iştirakçının bağırsaq toxuması biopsiyalarını təhlil edərək, onları son bir ildə qəbul etdikləri süd məhsulları haqqında özəl məlumatları əks etdirən anketlərlə müqayisə etdilər. Beylor Tibb Kollecinin qastroenterologiya şöbəsinin dosenti və tədqiqatın baş müəllifi Li Jiao "Bağırsaqda daha yüksək alfa-müxtəlifliyin olması daha sağlam və balanslı bir bağırsaq mikrobiota icması deməkdir," deyə bildirib. Süddən istifadə edənlərdə xüsusilə Faecalibacterium və Akkermansia səviyyələrinin artması müşahidə olunub ki, bu da bağırsaq baryerinin bütövlüyü, iltihab əleyhinə təsir və İltihablı Bağırsaq Xəstəliyi (İBX) kimi vəziyyətlərin riskinin azalması ilə əlaqəlidir. Əksinə, yüksək miqdarda pendir qəbul edən iştirakçılarda bağırsaq bakteriyalarının müxtəlifliyi az, Bacteroides bakteriyasının miqdarı isə aşağı olub. Lakin Bacteroides-in bəzi növləri həm faydalı, həm də zərərli təsirlərə malik ola bildiyindən, nəticələrin təfsiri birmənalı deyil. Nəticələr göstərir ki, süd daha sağlam, daha müxtəlif bir bağırsaq mikrobiomunu dəstəkləyə bilər, pendir isə əksinə təsir göstərə bilər. Lakin tədqiqatın kiçik nümunə ölçüsü, özəl məlumatlar və əsasən yaşlı kişi iştirakçılarından ibarət olması səbəbindən geniş qida rasionu təlimatları verməzdən əvvəl daha çox araşdırmaya ehtiyac var.

Qida Keyfiyyəti və Müxtəliflik: Əsas Açar

Əvvəlki tədqiqatlar göstərmişdir ki, insanların qəbul etdiyi qidalar bağırsaq mikrobiomuna ən əhəmiyyətli təsirlərdən biridir. ABŞ, Böyük Britaniya və İtaliyada 21.000-dən çox insanın iştirak etdiyi genişmiqyaslı bir araşdırma "Nature Microbiology" jurnalında dərc olunub. Tədqiqat göstərir ki, bağırsaq mikrobiomunun quruluşuna ən böyük təsir müəyyən qida rasionu (məsələn, vegan, vegetarian, omnivor) deyil, qidanın keyfiyyəti və müxtəlifliyidir. Omnivor qida rasionu ümumiyyətlə daha böyük bakteriya müxtəlifliyi göstərsə də, ət həzmi və İBX və kolorektal xərçəng kimi vəziyyətlərlə əlaqəli bakteriyaların daha yüksək miqdarına malik idi. Lakin bu bakteriyaların mövcudluğu bir insanın mütləq xəstəlik inkişaf etdirəcəyi anlamına gəlmir. Əksinə, vegan və vegetarian qida rasionu adətən lif fermentasiyası ilə əlaqəli bağırsaq mikroblarının, xüsusilə də qısa zəncirli yağ turşuları istehsal edən bakteriyaların daha yüksək səviyyələrinə malik idi. Lakin tədqiqat qeyd edir ki, omnivor qida rasionuna riayət edən və çoxlu müxtəlif, yüksək lifli bitki qidaları, məsələn, liflə zəngin tərəvəzlər və tam dənli bitkilər qəbul edən insanların da vegan və vegetarian qida rasionunda görülənə bənzər faydalı mikrobların yüksək səviyyələrinə malik olduğu müşahidə edildi. Trentino Universitetinin Hüceyrə, Hesablama və İnteqrativ Biologiya (CIBIO) Departamentinin professoru və əsas tədqiqatçısı, tədqiqatın baş müəllifi Nikola Segata bildirir: "Nə qədər çox bitki mənşəli qida istehlak etsək, bağırsaq mikrobiomumuzda faydalı mikrobların müxtəlifliyi də o qədər çox olar. Bunun səbəbi, müxtəlif bitki mənşəli qidaların müxtəlif növ liflər ehtiva etməsi və hər bir lifin müxtəlif növ sağlamlığı təşviq edən mikrobların böyüməsini stimullaşdırmasıdır. Bu mikroblar bağırsaq sağlamlığımızı yaxşılaşdırmaq üçün birlikdə çalışır, buna görə də bağırsaq mikrobiomumuzda sağlamlıqla əlaqəli mikrobların müxtəlifliyi nə qədər çox olsa, bağırsaq sağlamlığımız üçün şansımız bir o qədər yaxşı olar."

24 saat