Son Dəqiqə Elm: Alimlər həyatın mənşəyini çözmüş ola bilər

Zülalların Əmələ Gəlməsi: Həyatın Başlanğıcına Yeni Bir Baxış

Yeni bir araşdırma, zülalların əmələ gəlməsi mexanizmi ilə bağlı köklü bir suala aydınlıq gətirir. Nature jurnalında yayımlanan bu tədqiqatda, bioloqlar qrupu RNT molekullarının amin turşuları ilə tamamilə təsadüfi qarşılıqlı təsirlər nəticəsində birləşərək zülallar meydana gətirə biləcəyini nümayiş etdiriblər. Zülallar, hüceyrələrin demək olar ki, bütün funksiyalarını yerinə yetirən əsas molekullardır.

Zülallar öz-özlərini kopyalamaq qabiliyyətinə malik deyil. Onlar hüceyrələrin daxilində, RNT-nin daşıdığı təlimatlara əsasən, ribosom adlanan mürəkkəb molekulyar maşınlarda sintez olunur. Bu vəziyyət, "toyuq-yumurta" paradoksunu ortaya çıxarır: Hüceyrələr zülallar olmadan mövcud ola bilməz, lakin zülallar hüceyrələrin içərisində istehsal edilir. İndi, bu bioloji fabriklər mövcud olmadan əvvəl zülalların necə yarana biləcəyinə dair bir fikir əldə etmişik və bu, böyük bir tapmacanın əskik parçasını tamamlamış oldu.

University College London-dan kimyaçı və tədqiqatın həmmüəllifi Metyu Pauner işlə bağlı verdiyi açıqlamada bildirib ki, "Biz bu mürəkkəb prosesin ilk hissəsini neytral pH-da, suda çox sadə bir kimyəvi reaksiya ilə amin turşularını RNT-yə bağlayaraq əldə etdik." O əlavə edib: "Bu kimyəvi proses spontan, seçici şəkildə və erkən Dünyada baş verə bilərdi."

Həyatın Mənşəyi Kimyasını Tətikləmək

Pauner nəticələrin "RNT-nin zülal sintezini necə idarə etməyə başladığını" göstərdiyini vurğulayıb.

Amin turşuları Dünyada həyatın mənşəyindən çox əvvəl mövcud olub. Hətta, kosmosdan götürülən asteroid nümunələrində amin turşuları, eləcə də DNT və RNT-nin beş əsas komponenti olan nukleotidlər aşkarlanıb.

Lakin amin turşularının maraqlı bir xüsusiyyəti, onların asanlıqla birləşə bilməməsidir. Bildiyimiz mənada həyatı tətikləyən kimyəvi reaksiyanı başlatmaq üçün əlavə bir amil tələb olunur.

Bunu anlamaq üçün tədqiqatçılar, metabolizmdə artıq mühüm rol oynadığı bilinən reaktiv bir molekul olan panteteinə diqqət yetirdilər. Daha əvvəlki bir araşdırmada, bu birləşmələrin erkən Dünyanın göllərində bol miqdarda olduğu müəyyən edilmişdi.

Tədqiqat qrupu pantetein və amin turşularından ibarət sulu qarışıq hazırlayanda, amin turşularının bu birləşmə ilə reaksiyaya girərək aminoasil-tiol adlanan başqa bir kimyəvi maddə əmələ gətirdiyini aşkar etdi. Onlar göstərdilər ki, bu tiol neytral pH-da suda sərbəst üzən RNT ilə birləşərək amin turşularını RNT-yə köçürən və onları bir-birinə bağlayan bir reaksiya başladır.

Pauner "Washington Post"a verdiyi müsahibədə deyib ki, "Amin turşularının, RNT molekullarının və tiolların, yəni kükürd molekullarının olduğu bir ssenaridə, bu cür bir prosesin demək olar ki, qaçılmaz olduğunu düşünürəm." Bu, ilkin zülalların əmələ gəlməsi üçün mühüm bir şərt idi.

Lakin bir problem mövcuddur: Bu prosesi mümkün edən panteteinin, bir çox alimin həyatın mənşəyi kimi qəbul etdiyi ibtidai okeanlarda kifayət qədər yüksək konsentrasiyalarda olmadığı, yalnız daha az durulaşdırılmış şirin su hövzələrində bol miqdarda olduğu düşünülür. Tədqiqatda iştirak etməyən, UCL-dən həyatın mənşəyi kimyaçısı Nik Leyn "Science" jurnalına bildirib ki, yaranan amin turşusu zəncirləri ribosomların istehsal etdiyi nizamlı ardıcıllıqlardan fərqli olaraq təsadüfi və xaotik idi.

Leyn qeyd edib ki, "Bu problemi hələ həll edə bilməyiblər."

Lakin bu kimyəvi maddələrə milyardlarla il ərzində toqquşma şansı verilsəydi, hər şey mümkün ola bilərdi.

24 saat