ABŞ Mətbuatından Türk Sualtı Qayıqlarına Yüksək Qiymət: Regional Güc Balansını Sarsacaq
Amerika mətbuatı Türkiyənin dəniz qüvvələri tərəfindən atılan Reis sinfi sualtı qayıqları addımını "regional güc balansını dəyişdirən həlledici addım" kimi qiymətləndirib. Nəşrlərdə Türk donanmasının sualtı sahədə çəkindirici güc simvoluna çevrildiyi vurğulanıb.
Dönüş Nöqtəsi: Reis Sinifinin Strateji Əhəmiyyəti
Amerikanın nüfuzlu "National Interest" jurnalının analizlərinə görə, Türkiyənin dəniz qüvvələrinə məxsus 214 tipli Reis sinfi sualtı qayıqları ölkənin sualtı döyüş qabiliyyətində dönüş nöqtəsi təşkil edir. Jurnal bu sualtı qayıqların Ankaranın müdafiə strategiyasını gücləndirərkən, Türkiyənin regional dəniz üstünlüyünü artırmaq əzminin simvolu olduğunu xüsusi vurğulayıb.
Egey və Qara Dənizdə Çəkindirici Varlıq
Analizdə, Yeni Tipli Sualtı Qayıq Layihəsi (YTDP) çərçivəsində inkişaf etdirilən bu dizel-elektrik, havadan asılı olmayan hərəkət sistemi (AIP) ilə təchiz edilmiş sualtı qayıqların, Almaniyanın məşhur Type 214 platformasının lisenziyalı versiyası olaraq Türk donanması üçün xüsusi olaraq dizayn edildiyi qeyd olunur. Gizli xüsusiyyətləri və inkişaf etmiş imkanları ilə Reis sinfi sualtı qayıqlarının, münasib qiymətlə donanmaya mühüm güc qatdığı, xüsusilə Egey və Qara dənizdə çəkindirici bir varlıq olduğu bildirilir.
Türk Dənizçilik Tarixində Yeni Səhifə
"National Interest"in məlumatına görə, Türkiyənin irəli dənizaltı proqramı 2006-cı ildə başlamışdır. Türkiyə Müdafiə Sənayesi Komitəsi, köhnə sualtı donanmasını modernləşdirmək üçün təkliflər almış və Fransız DCNS, İspan Navantia kimi beynəlxalq şirkətlərdən sonra, Almaniya-Böyük Britaniya ortaq müəssisəsi Howaldtswerke-Deutsche Werft (HDW, indiki ThyssenKrupp Marine Systems) ilə 2011-ci ildə Gölcük Tərsanəsində 6 sualtı qayığın inşasını əhatə edən 2.06 milyard avroluq müqavilə imzalanmışdır.
Başlanğıcda Cerbe sinfi adlandırılan layihə, 2014-cü ildə Osmanlı dənizçilərinə istinadən Reis sinfi sualtı qayıqları olaraq yenidən adlandırıldı. ASELSAN, HAVELSAN və STM kimi yerli müdafiə firmaları layihədə kritik rol oynayaraq yüksək yerli töhfə və texnologiya transferi təmin etdilər.
Reis Sinifinin Texniki Xüsusiyyətləri və Döyüş Qabiliyyəti
- Uzunluq: 68.5 m
- Suüstü / sualtı su basması: 1.860 / 2.000+ ton
- Heyət: 40 nəfər
- Maksimal sürət: 20 düyün
- Silah sistemləri: 6 ədəd 533 mm torpedo buraxılış qurğusu, gəmi əleyhinə raketlər, minalar, gələcəkdə Gezgin qanadlı raketlərinin inteqrasiyası
- Əməliyyat sahələri: Sualtı və suüstü əleyhinə döyüş, kəşfiyyat, müşahidə və xüsusi təyinatlı əməliyyatlar
Analizdə AIP texnologiyası və aşağı səs-küy təmin edən hərəkət sistemi sayəsində Reis sinfi sualtı qayıqlarının uzun müddətli vəzifə yerinə yetirə bildiyi və düşmən tərəfindən aşkar edilməsinin demək olar ki, qeyri-mümkün olduğu bildirilir. Çoxməqsədli əməliyyat qabiliyyəti onları Türkiyənin asimetrik dəniz strategiyasının əsas elementi halına gətirir.
2029-cu ilə Qədər Donanmada
TCG Piri Reis (S-330) 2019-cu ildə suya endirildi, 2022-ci ildə sınaq səyahətini tamamladı və 2024-cü ilin avqustunda Aksaz Dəniz Bazasında vəzifəyə başladı. TCG Hızır Reis (S-331) 2023-cü ildə suya endirildi və bu il vəzifəyə başlaması planlaşdırılır. TCG Murat Reis (S-332) isə 2025-ci ildə ilk dəfə su ilə qovuşdu. Oruç Reis, Selman Reis və Yavuz Reis sualtı qayıqları 2029-cu ilə qədər donanmaya qatılacaq.
"National Interest" həmçinin, Reis sinfinin MİLDEN layihəsi ilə tamamilə yerli dizaynların yolunu açdığını və 2030-cu illərdə potensial nüvə hərəkət texnologiyası ilə Türkiyəni sualtı sahədə regional bir gücə çevirəcəyini qeyd etdi. Bu sualtı qayıqlar, Türkiyənin 12 köhnə tipli 209 sualtı qayığını yeniləyərək donanmanı 18 vahidə çatdırma hədəfində kritik rol oynayacaq.
Mavi Vətən Konsepsiyası və Dəniz Təhlükəsizliyi
Jurnal, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Türkiyənin güclü və effektiv bir dəniz qüvvəsinə sahib olmasının əhəmiyyətini vurğuladığını aktardı. Ərdoğanın "Mavi Vətən" konsepsiyası çərçivəsində, Türkiyənin dənizlərdəki hüquqlarını qorumaq və enerji, ticarət yollarının təhlükəsizliyini təmin etmək hədəfinin Reis sinfi sualtı qayıqları ilə reallaşdığı ifadə edildi.
Təhdidlərə Qarşı Balans Elementi və Strateji Uğur
"National Interest", Reis sinfi sualtı qayıqlarının Türkiyənin dəniz çəkindiriciliyini gücləndirdiyini və xüsusilə Yunanıstan və Şərqi Aralıq dənizindəki digər potensial təhdidlərə qarşı balans elementi təşkil etdiyini də bildirdi. Analizdə, inkişaf etmiş AIP texnologiyası, çoxməqsədli silah sistemləri və yerli töhfə ilə Reis sinfi sualtı qayıqlarının, Türkiyənin dəniz qüvvələrini 21-ci əsrin sualtı döyüşlərinə hazırladığı deyilir. Türkiyənin bu addımının yalnız bir modernləşmə deyil, regional dəniz üstünlüyünü yenidən təsis edən strateji bir uğur olaraq önə çıxdığının altı cızılıb.
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz