Çatalhöyükdə Qədim Sirrin Üzə Çıxması
Min illər boyu torpağın dərinliklərində gizlənən bir həqiqət indi işıq üzü gördü. Türkiyənin Konya şəhərindəki qədim Çatalhöyük yaşayış məskənində aparılan DNT analizləri bu Neolit dövrü şəhərinin qadınlar tərəfindən idarə olunduğunu ortaya qoydu. Bu heyrətamiz tapıntı təkcə Anadolu tarixini deyil, həm də bəşəriyyətin keçmişi, xüsusilə Neolit dövrü haqqındakı köhnə qənaətləri dəyişdirmək potensialına malikdir.
Qadınların cəmiyyətdəki yeri
“Science” jurnalında dərc olunan beynəlxalq araşdırmaya görə, təxminən 7100 il əvvələ aid olan bu qədim şəhərdə qadınlar təkcə dini fiqurlar deyil, həm də cəmiyyətin əsl idarəçiləri ola bilərdi. Tədqiqatçıların gəldiyi nəticələr qadın idarəçiliyi modelinin mövcudluğunu göstərir.
Nəsillər arası bağlar və sosial rol
Arxeoloqlar və genetiklərdən ibarət qrup 35 ayrı evdə tapılan 130-dan çox skeletin DNT-sini təhlil etdi. Ümumilikdə təxminən 400 fərdin dəfn olunduğu ərazidən əldə edilən məlumatlar qadınların öz anaları ilə eyni evdə dəfn edildiyini, kişilərin isə sonradan ailəyə qatıldığını üzə çıxardı. Bu o deməkdir ki, qadınlar nəsillər boyu eyni evdə yaşayarkən, kişilər başqa yerlərdən gələrək evlənirdilər.
Yüksək statusun maddi sübutları
Ən diqqətçəkən tapıntılardan biri də qadın məzarlarında kişilərin məzarları ilə müqayisədə 5 dəfə daha çox dəyərli əşya, zinət əşyaları və alətlərin olmasıdır. Mütəxəssislərə görə, bu, qadınların cəmiyyətdə yüksək statusa malik olduğunun və idarəedici mövqedə yer aldığının açıq göstəricisidir. Dr. Eline Şotsmans, Avstraliyanın Wollongong Universitetindən, bu məlumatların müasir dünyanın hələ də tam qəbul edə bilmədiyi bir həqiqəti sübut edə biləcəyini vurğuladı: “Qədim dövrlərdə qadınlar da güclü idi, cəmiyyətləri idarə edir və iz qoyurdular.”
Simvolikadan gerçəkliyə
Çatalhöyükdəki ikonik ana ilahə fiqurlarının artıq sadəcə simvolik olmadığını qeyd edən tədqiqatçılar, bu fiqurların arxasında real bir sosial nizamın dayandığını düşünürlər. Bu tapıntılar təkcə Türkiyə üçün deyil, dünya tarixi üçün də böyük əhəmiyyət daşıyır. Qısa müddət əvvəl İngiltərədəki Son Dəmir Dövrü cəmiyyətlərində də qadınların genetik bağlarla cəmiyyətdə mühüm yer tutduğu aşkar edilmişdi. Antik Anadolunun qəlbində, minlərlə il əvvəl qadın idarəçiliyi ilə mövcud olan bir dünya vardı. İndi həmin dünya yenidən yazılır.