Suriya sahillərində məzhəb zorakılığı 1400-dən çox can aldı

Suriya sahil bölgələrində bu ilin əvvəlində baş verən məzhəb zorakılığı nəticəsində 1400-dən çox insanın, əsasən də mülki şəxslərin həlak olduğu hökumət tərəfindən yaradılan araşdırma komitəsi tərəfindən müəyyən edilib. Komitə, ölkənin Alavi icmasının əsas yaşayış bölgəsi sayılan ərazilərdə Mart ayında baş verən hadisələrdə ən azı 1426 azlığın üzvünün ölümünə səbəb olan ciddi pozuntularda iştirak edən 298 şübhəlini aşkar etdiyini bildirib. Çərşənbə axşamı açıqlanan bu nəticələr, ölkənin Druzi icmasını əhatə edən yeni zorakılıq dalğasından sonra ortaya çıxıb. Bu hadisələr, uzunmüddətli lider Bəşər Əsədin devrilməsindən sonra yeni hökumətin məzhəb zorakılığı gərginliyini idarə etmək və təhlükəsizliyi təmin etmək bacarığına dair suallar doğurur. Mart ayında baş verən hadisələr, Suriyanın əsasən Alavi icmasının yaşadığı sahil bölgəsində cərəyan edib. Hökumət qüvvələri və onlarla müttəfiq qruplar, əsasən Alavi mülki şəxslərini hədəf alan qətllərdə ittiham olunublar. Suriya İnsan Haqları Müşahidə Təşkilatı bu Suriya iğtişaşları zamanı 1700-dən çox insanın öldürüldüyünü bildirmişdi.

Komitənin Aşkarladığı Faktlar

Komitənin hesabatında Suriya hərbi rəhbərliyinin Alavi icmasına qarşı hücumlar əmr etdiyinə dair heç bir dəlil olmadığı qeyd olunub. Komitənin sözçüsü Yasir əl-Fərhən Dəməşqdə keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib ki, araşdırma “7, 8 və 9 mart tarixlərində mülki şəxslərə qarşı törədilmiş ciddi pozuntuları, o cümlədən qətl, qəsdən adam öldürmə, talan, evlərin dağıdılması və yandırılması, işgəncə və məzhəb təhqirlərini” sənədləşdirib. O, komitənin “1426 nəfərin adını təsdiqlədiyini, o cümlədən 90 qadının olduğunu, qalanların əksəriyyətinin Alavi icmasından olan mülki şəxslər olduğunu” deyib və əlavə edib ki, təsdiqlənməmiş daha bir neçə ölüm hadisəsi var. Əl-Fərhən əlavə edib ki, araşdırma “298 şəxsi adbaad müəyyən edib” ki, onlar pozuntularda iştirakda şübhəli bilinirlər. Bu rəqəmin ilkin olduğu bildirilib. Rəsmilər jurnalistlərə bildiriblər ki, həmin şəxslər prokurorluğa yönləndirilib və onlardan 37-si artıq həbs olunub. Onlar şübhəlilər arasında təhlükəsizlik qüvvələrinin neçə üzvünün olduğunu açıqlamayıblar.

Geniş Miqyaslı Zorakılıq

Hakimiyyət orqanları, Əsədə sadiq silahlı şəxsləri zorakılığı qızışdırmaqda və onlarla təhlükəsizlik personalını öldürən hücumlar təşkil etməkdə ittiham edib. Komitə bildirib ki, Tartus, Latakiya və Həma əyalətlərində baş verən hücumlarda ordunun və təhlükəsizlik qüvvələrinin 238 üzvü həlak olub. Əl-Fərhənin sözlərinə görə, təxminən 200 min hökumətyönlü hərbi qüvvə daha sonra bölgəyə yerləşdirilib. Banijasdan olan 24 yaşlı tələbə Jana Mustafa, atası bu hadisələr zamanı öldürüldüyü üçün hesabatı gözləmədiyini deyib, çünki “həqiqət onun üçün aydın idi”. “Cəsədlərin sayı, kütləvi məzarlıqlar və qurbanların qışqırıqları nə baş verdiyini aydınlaşdırmaq üçün kifayət idi,” o deyib və komitənin açıqlamalarının “baş verənlərə haqq qazandırmaq” kimi göründüyündən məyusluğunu ifadə edib. “Məsələ təkcə pozuntulardan daha böyükdür. Bu, bütün bir məzhəbə qarşı yönəlmişdi,” o əlavə edib. Komitə, hesabatının hazırlanmasında 30-dan çox yerində ziyarətdən, pozuntuların baş verdiyi şəhər və kəndlərdə onlarla insanla görüşlərdən, yüzlərlə şahid və qurbanın ifadələrindən istifadə etdiyini bildirib. Hökumət rəsmilərinin də fikirləri dinlənilib. Əl-Fərhən deyib ki, komitə zorakılıqda iştirak edən şəxslər arasında “müəyyən hərbi qruplar və fraksiyalarla əlaqəli şəxsləri” müəyyən edib və əlavə edib ki, onlar “hərbi əmrləri pozaraq mülki şəxslərə qarşı pozuntular törətməkdə şübhəli bilinirlər”.

Ümidsiz və Məyus

Cəblə bölgəsində üç bacısı, iki əmisi oğlu və babası öldürülən 22 yaşlı Rama Hüseyn, komitədən “kədərli, məyus və ümidsiz” olduğunu deyib. “Heç kim mənim ifadəmi dinləmədi, heç kim bizə baş çəkmədi – bu komitənin kiminlə görüşdüyünü və ya kimi gördüyünü bilmirəm,” o deyib. “Ümid edirəm ki, təkcə hesabatlar və mətbuat konfransları deyil, əsl hesabatlılıq görəcəyik,” o deyib və öldürülənlərin ailələrinə təzminat ödənilməsini tələb edib. İnsan haqları qrupları və beynəlxalq təşkilatlar bütöv ailələrin, o cümlədən qadınların, uşaqların və yaşlıların öldürüldüyünü bildiriblər. Onlar deyiblər ki, silahlı şəxslər evlərə basqın edərək sakinlərdən Alavi və ya

Sünni

olduqlarını soruşaraq onları öldürür və ya sağ buraxırdılar. Komitənin sədri Cümə əl-Ənzi bildirib ki, hakimiyyət orqanları pozuntuları sənədləşdirən sosial mediadakı videolarda görünən şəxsləri müəyyən etmək üçün məsləhətləşmələr aparıb və onlardan bəziləri şübhəlilər siyahısına daxil edilib. Komitə “hücum və ya pozuntularda iştirakda şübhəli bilinən şəxslərin iki siyahısının” məhkəməyə göndərildiyini bildirib. Əl-Ənzi deyib ki, “hərbi liderlərin pozuntular törətmək üçün əmr verdiyinə dair heç bir dəlilimiz yoxdur”. Prezidentlik, yeni Suriya lideri Əhməd əl-Şaraanın komitənin hesabatını 13 iyulda, yəni Druzi əhalisinin üstünlük təşkil etdiyi Suveyda əyalətində məzhəb zorakılığının başlandığı gün aldığını bildirib. Həmin toqquşmalar Sünni müsəlman Bədəvi qəbilələri ilə Druzi silahlı qrupları arasında baş verib və hökumət təhlükəsizlik qüvvələri qaydanı bərpa etmək üçün müdaxilə edib. Druzi silahlı qrupları Bədəvi icmalarına qarşı qisas hücumları həyata keçirib. Yüzlərlə insan həlak olub və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 128,500-dən çox insanın köçkün düşdüyünü bildirib. Atəşkəs qüvvəyə mindiyi üçün zorakılıq böyük ölçüdə dayanıb. Komitə sədri Suveyda iğtişaşlarının “bütün suriyalılar üçün ağrılı” olduğunu, lakin onun komitəsinin “yurisdiksiyasından kənarda” olduğunu deyib. “Zaman nə baş verdiyini və kimin məsuliyyət daşıdığını ortaya qoyacaq,” o əlavə edib.

24 saat