ABŞ-ın Yarımkeçirici idxalına 100% rüsum təhlükəsi Tayvan istehsalını silkələyə bilər
ABŞ prezidenti Donald Trampın yarımkeçirici idxalına 100 faizlik rüsum tətbiq edə biləcəyi barədə xəbərdarlıq Tayvanın çip istehsalı sənayesində strateji dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Bu addım Tayvanın yarımkeçirici əməliyyatlarının daha çox hissəsini Amerika torpaqlarına çəkə bilər.
Trampın təhdidi və Tayvanın cavabı
Tayvan İqtisadi Araşdırmalar İnstitutunun əməkdaşı Liu Pei-çen Trampın rüsum təhdidinin sənaye siyasətində təşviqedici yanaşmadan zorakı yanaşmaya keçidi göstərdiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, Tramp şirkətləri ABŞ-da sərmayə qoymağa məcbur etmək üçün cərimə rüsumlarından istifadə edir.
Çip istehsalında xərclərin artması qaçılmazdır
Liu əlavə edib ki, ABŞ-da istehsal üçün vergi güzəştləri və idxala görə rüsumlar qlobal çip istehsalçılarını Amerika investisiyalarını sürətləndirməyə sövq edə bilər. Bu dəyişiklik yarımkeçirici tədarük zəncirində və nəticədə istehlak elektronikasının qiymətlərində artıma səbəb ola bilər.
ABŞ-ın Yarımkeçirici idxalı və tədarük zəncirindəki boşluqlar
ABŞ daxili çip ekosistemini gücləndirmək istəsə də, təchizat zəncirindəki, xüsusən də avadanlıq və materiallar sahəsindəki boşluqlar Amerikada fabrikaların tikintisini bahalı edir. Bu, qiymətləri artıra və gələcək bazar tələbi üçün qeyri-müəyyənlik yarada bilər.
TSMC üçün güzəştlər gözlənilir
TSMC dünyanın ən böyük müqavilə əsasında çip istehsalçısı kimi rüsum təhlükəsindən qaça bilər. Amerika Sahibkarlıq İnstitutunun baş elmi işçisi Derek Scissors TSMC-nin ABŞ-a etdiyi böyük investisiyalar sayəsində güzəşt üçün ilk namizəd ola biləcəyini bildirib.
Qeyri-müəyyənlik və bazar reaksiyası
Scissorsin sözlərinə görə, TSMC, ABŞ-da istehsal etdiyi məhsullara görə heç bir rüsumla üzləşməyəcək. Lakin rüsum planı sənaye boyunca ticarət və investisiya qərarlarını poza biləcək əhəmiyyətli qeyri-müəyyənlik yaradır. Trampın bəyanatından sonra TSMC-nin Taypeydəki səhmləri təxminən 5 faiz artaraq bütün zamanların ən yüksək səviyyəsinə çatdı, Amerika depozit sertifikatları (ADR) isə daha sonra 4,86 faiz artdı.
Əvvəlki rüsum siyasəti
Aprel ayında Trampın ümumi rüsum siyasəti Tayvanı 32 faizlik vergi ilə hədəfə almışdı, lakin bu, daha sonra 20 faizə endirildi. Bu, hələ də Yaponiya və Cənubi Koreyaya tətbiq edilən 15 faizdən yüksəkdir. Scissors bu rəqabət çatışmazlığının əslində olduqca kiçik olduğunu, lakin Tayvanın dərəcəni aşağı salmaq üçün daha çox ABŞ investisiyası təklif edə biləcəyini qeyd edib.
Oxucu Şərhləri
Hazırkı vəziyyətin bu keçmiş hadisədən fərqi ondan ibarətdir ki, Tayvan hazırda dünyada yarımkeçirici istehsalında aparıcı rol oynayır, xüsusən də qabaqcıl istehsal texnologiyaları sahəsində. Belə bir böyük rüsum tətbiqi, yalnız Tayvan üçün deyil, qlobal tədarük zənciri üçün də daha ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Keçmişdəki hadisədən çıxarıla biləcək əsas dərslərdən biri, ticarət müharibələrinin qısaca həll yolu gətirməyəcəyi, əksinə, istehsal coğrafiyasını dəyişdirərək uzunmüddətli strateji nəticələr doğuracağıdır. ABŞ-ın belə bir qərar qəbul etməsi, Tayvanın təkcə istehsalını deyil, eyni zamanda onunla bağlı qlobal texnologiya ekosistemini də dərin şəkildə təsir edə bilər. Bu vəziyyətdə, idxal rüsumu tətbiqi, Tayvanı ABŞ-a köçməyə məcbur etmək əvəzinə, alternativ bazar axtarışına və ya istehsalı başqa ölkələrə yönəltməsinə də gətirib çıxara bilər.
Bu müqayisədən çıxarıla biləcək əsas dərs odur ki, güclü iqtisadiyyatlara malik ölkələr, öz daxili sənayelərini qorumaq üçün ticarət baryerləri yarada bilər və bu da digər ölkələri öz istehsal güclərini köçürməyə məcbur edə bilər. O zaman Yaponiyanın istehsalı Şimali Amerikaya köçürülməsi ilə nəticələnmişdi.
Lakin, hazırkı Tayvan vəziyyətinin bir neçə əhəmiyyətli fərqləri də var. Birincisi, yarımkeçirici sənayesi, 1980-ci illərin avtomobil və istehlak malları sənayesindən qat-qat daha mürəkkəb, texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş və qlobal zəncirlərə daha dərindən inteqrasiya olunmuşdur. İkincisi, Tayvan, xüsusilə TSMC kimi şirkətləri ilə, hazırda dünyada qabaqcıl istehsalçı olaraqdominant bir mövqedədir. Bu, ABŞ-ın həm strateji olaraq Tayvan istehsalına ehtiyacı olduğunu, həm də Tayvanın özünün bu mövqeyini qoruyub saxlamaq üçün manevr imkanlarının daha çox olduğunu göstərir. Üçüncüsü, geosiyasi vəziyyət də fərqlidir; Tayvanın daxil olduğu regionun gərginliyi, məsələyə əlavə bir qat qatır. Trampın siyasətləri zamanla dəyişə biləcəyi halda, sənayenin bu qədər mərkəzləşmiş bir yerdə mövcudiyyəti, bu strategiya tərəfindən qoyulan çətinliklərin həllinin daha mürəkkəb ola biləcəyini göstərir. Tayvanın cavabı, təkcə iqtisadi deyil, həm də strateji bir mövqedən yanaşma tələb edəcək.
Bu məqalədə vurğulanan idxal rüsumu, Tayvanın yarımkeçirici istehsalını ABŞ-a köçürməyə təşviq edə bilər. Lakin, yarımkeçirici istehsalının həm texnoloji, həm də maliyyə cəhətdən nə qədər mürəkkəb və investisiya tələb edən bir proses olduğunu nəzərə alsaq, bu köçürmənin yalnız bir siyasət təklifinə əsaslanaraq qısa müddətdə baş verməsi real görünmür. Digər tərəfdən, belə bir rüsum, həm ABŞ daxilində istehlak qiymətlərində artıma səbəb ola, həm də qlobal texnologiya bazarında qeyri-sabitlik yarada bilər. Xüsusilə, istehsalın xaricə daşınması tendensiyasının artdığı bir dövrdə, belə bir addımın qlobal iqtisadiyyata təsiri nə ola bilər? Belə bir tarif, Tayvanın hazırkı istehsal gücünü və dünya bazarındakı payını nə dərəcədə təhlükəsiz hala gətirə bilər, yoxsa bu, daha çox siyasi bir təzyiq vasitəsi olaraq qalacaq?
Şərh Yaz