Elon Maskın rəhbərlik etdiyi Tesla, Avropanın ən böyük elektrikli nəqliyyat vasitələri (EV) bazarlarında satışlarda ciddi azalma yaşayır. Şirkət, bazardakı mövqeyini Çinin BYD şirkətinə təhvil verir.
Almaniya və Böyük Britaniya, Avropada batareyalı elektrikli nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyatı üzrə lider ölkələrdir. Bu ölkələrdə Tesla-nın iyul ayındakı satışları ötən illə müqayisədə yarıdan çox azalıb. Buna qarşı olaraq, BYD hər iki ölkədə qeydiyyatlarını dörd dəfədən çox artırıb. Fransanın milli avtomobil assosiasiyası isə iyul ayında Tesla-nın qeydiyyatlarının 27 faiz azaldığını, ilin ilk yeddi ayında isə bu rəqəmin təxminən 40 faizə çatdığını bildirib.
## İstehsal Problemləri və Brend ZədələnməsiTesla, ilin əvvəlindəki satış zəifliyini Model Y-nin istehsal xətlərindəki dəyişikliklərlə əlaqələndirmişdi. Lakin şirkətin ən vacib avtomobili olan yenidən dizayn edilmiş SUV-nin istehsalı artdıqca belə, satışlardakı azalma davam edir. Bu da şirkətin baş icraçı direktorunun mübahisəli və tez-tez siyasi yüklü şəxsiyyətinin Tesla brendinə zərər vurduğu narahatlıqlarını artırır.
Şirkət, hələ də davam edən 2018-ci il maaş paketi ilə bağlı hüquqi mübarizənin nəticəsi olaraq, Elon Maskın təxminən 30 milyard dollarlıq Tesla səhmini müvəqqəti olaraq təsdiqlədiyini açıqlayıb.
## Rəqabət və Bazar Payı Uğrunda MübarizəTesla-nın çətinlikləri, Avropanın aparıcı istehsalçıları ilə yanaşı, BYD üçün də fürsət yaradıb. Çin avtomobil istehsalçısı, aprel ayında Avropada Tesla-dan daha çox tam elektrikli avtomobil satıb. Bəzi analitiklər BYD-nin ilin sonuna qədər qlobal miqyasda Tesla-nı geridə qoyacağını proqnozlaşdırırlar. Hətta BYD-nin Tesla-nın daxili bazarı olan ABŞ-da belə mövcud olmaması belə bu proqnozlara təsir etmir.
Almaniya, Avropanın ən böyük avtomobil bazarı və regionda Tesla-nın yeganə montaj zavodunun yerləşdiyi ölkədir. Məhz bu ölkədə BYD bu il üçüncü dəfə olaraq iyul ayında Tesla-dan daha çox satış əldə edib.
Oxucu Şərhləri
Bu parallelə əsasən, Tesla-nın hal-hazırkı vəziyyətinə baxdıqda, maraqlı bir sual yaranır: BYD-nin yüksəlişi də yalnız vaxt məsələsi idi, yoxsa Tesla-nın Avropa bazarındakı mövqeyində mövcud olan hansısa strateji çatışmazlıqlar bu vəziyyəti sürətləndirdi? Transformer nümunəsində olduğu kimi, texnologiya daim inkişaf edir və yeni oyunçular ortaya çıxır. Tesla-nın bu yeni rəqabətə necə reaksiya verəcəyi və özünəməxsus yenilikləri ilə yenidən liderliyini bərpa edib-etməyəcəyi hələ də sual altındadır. Keçmişdə Transformer-in alternativlər tərəfindən tədricən sıxışdırılması, Tesla-nın da oxşar bir ssenari ilə qarşılaşa biləcəyi barədə düşünməyə əsas verir. Ancaq elektrikli nəqliyyat vasitələri bazarı daha çox istehsal, qiymət və logistika kimi amillərdən təsirləndiyi üçün, bu müqayisənin də öz məhdudiyyətləri var.
Bu parallelə baxsaq, BYD-nin Tesla-dan bazarı almağa başlaması, texnoloji yeniliklərdən əlavə, qiymət strategiyası və yerli istehsal kimi amillərə də bağlı ola bilər. Keçmişdə Yapon avtomobilləri üçün də bu cür amillər (məsələn, Honda-nın Azərbaycanda yeni zavodunun açılması, Toyota-nın yerli bazar üçün uyğunlaşdırılmış modellər təqdim etməsi) Avropa bazarında uğur qazanmalarına kömək etmişdi.
Buradan çıxarılan dərslər arasında, bazarda hər zaman yeni oyunçuların peyda ola biləcəyi və texnoloji üstünlüyün, təkcə bir şirkətin uzun müddətli dominantlığını təmin etməyəcəyi anlayışı yer alır. Tesla-nın bu vəziyyətdə hansı strategiyaları yenidən nəzərdən keçirəcəyi və BYD-nin bazardakı mövqeyini necə gücləndirəcəyi, gələcək bazar dinamikalarını müəyyən edəcək. Həmçinin, Tesla-nın yüksək qiymət siyasətinin müasir istehlakçı üçün nə qədər davamlı olduğu da sual doğurur.
Bu paralelliyi nəzərə alsaq, müəyyən dərslər çıxarmaq mümkündür. Birincisi, bazar liderləri belə, dəyişən istehlakçı tələblərinə və rəqabətə cavab vermədikdə mövqelərini itirə bilərlər. O zaman yaponlar "yığcam və etibarlı" avtomobil konsepsiyası ilə bazara girərkən, Amerikalılar bu tələbləri təmin edə bilmirdilər. Bu gün isə BYD kimi Çinli istehsalçılar, Tesla-nın əsas sahələrində (qiymət, texnologiya və məhsul çeşidi baxımından) ciddi rəqabət yaradır.
Digər tərəfdən, mövcud vəziyyətin niyə fərqli ola biləcəyini də qeyd etmək vacibdir. Tesla-nın mövqeyi yalnız bir və ya iki bazarda əsaslanan deyil. Şirkət özünəməxsus bir brend kimliyi, texnoloji yeniliklərə (Avtopilot, Supercharger şəbəkəsi) və davamlı olaraq yeni modellər təqdim etməyə nail olmuşdur. Yapon avtomobil istehsalçılarının 1980-ci illərdəki uğuru əsasən daha davamlı və iqtisadi maşınlar təklif etmələri ilə bağlı idi. Hazırkı vəziyyətdə isə rəqabət daha çox inteqrasiya olunmuş texnologiya, batareya performansı və ümumi ekosistem ətrafında cərəyan edir. BYD-nin bu sahələrdəki sürətli inkişafı, onların təkcə ucuz məhsul təklif etmədiyini, həm də texnoloji innovasiyalarda Tesla-ya ciddi alternativ olduğunu göstərir. Məqalənin müəllifindən xahiş edərdim ki, Tesla-nın bu "çətin dövrdə" özünü yenidən necə kəşf edəcəyi və ya digər bazarlarda uğurunu Avropaya necə daşıyacağı barədə daha dərin təhlillər təqdim etsin.
İndi Tesla-nın vəziyyətinə baxdıqda, "çətinliyin" mənbəyinin rəqabətdən daha çox, yerli bazarların spesifik ehtiyaclarına və qiymət siyasətlərinə uyğunlaşma problemi olduğu görünür. BYD kimi şirkətlərin təkcə texnoloji yeniliklərlə deyil, həm də yerli istehsal gücü və daha sərfəli qiymətlərlə bazara daxil olması, Tesla üçün yeni bir strategiya tələb edir. Bu, "Prius sindromu"nun yeni bir variantı ola bilər, lakin bu dəfə rəqabətin daha qlobal və sürətli olduğu bir mühitdə. Tesla-nın bu tendensiyadan hansı nəticələri çıxaracağı və gələcək strategiyasını necə formalaşdıracağı həlledici olacaq.
Bu parallelin təhlili zamanı bir neçə məqam diqqət çəkir. Əvvəlki dövrdə Yapon istehsalçılarının uğuru əsasən keyfiyyət, etibarlılıq və aşağı istismar xərclərinə söykənirdi. Hazırkı vəziyyətdə isə BYD-nin yüksəlişi, təkcə qiymətə deyil, həm də texnoloji yeniliklərə, xüsusilə batareya texnologiyası və istehsal gücünə əsaslanır. Həmçinin, o vaxtkı Avropa istehsalçıları, sonradan öz modellərini təkmilləşdirərək və Avropanın özünəməxsus tələblərinə uyğunlaşaraq rəqabətə davam gətirə bildilər.
Buradan belə bir dərsin çıxarıla biləcəyi görünür ki, bazar liderləri daim yenilik etməli və dəyişən istehlakçı tələblərinə və texnoloji inkişafa uyğunlaşmalıdır. Tesla-nın bu gün qarşılaşdığı çətinliklər, keçmişdəki digər uğurlu avtomobil istehsalçılarının da yaşadığı oxşar sınaqlara işarə edir. Tesla-nın bu vəziyyətdən necə çıxacağı, gələcəkdə elektrikli avtomobil bazarının dinamikasını müəyyən edəcək əsas amillərdən biri olacaq.
Şərh Yaz