TESS Ülkeri üçqat böyütdü

Astronomlar Pleiadlar Ulduz Qrupunu Yenidən Kəşf Edir: Əlaqəli Ulduzların Sayı Üç Dəfə Artır

Astronomlar şimal səmada yerləşən Pleiadlar ulduz qrupu haqqında biliklərimizi kökündən dəyişdirən mühüm bir kəşfə imza atıblar. Bu tədqiqatda NASA TESS kosmik aparatı (Tranzit Ekzoplanet Tədqiqat Peyki) və digər rəsədxanalardan alınan məlumatlardan istifadə edilib. NASA kainatın sirlərini açmaq üçün Ay və Marsdan kənarda da tədqiqatlarını davam etdirir.

Alimlər bir neçə qonşu ulduz qrupunun üzvlərinin fırlanmasını, kimyəvi tərkibini və Süd Yolundakı orbitini araşdıraraq, 1900 işıq ili boyunca uzanan, 3000-dən çox ulduzdan ibarət bir davamlılıq müəyyən ediblər. Bu yeni aşkarlanan Böyük Pleiadlar Kompleksi ilə Pleiadlar ilə əlaqəli ulduzların sayı üç dəfə artıb və gələcəkdə oxşar səpələnmiş ulduz qruplarını kəşf etmək üçün yeni imkanlar yaradır.

Şimali Karolina Universitetinin (Chapel Hill) magistrantı Endryu Boyl bildirib ki, "Pleiadlar çox yaxşı öyrənilmiş bir obyektdir və biz onu astronomik müşahidələrdə tez-tez etalon kimi istifadə edirik. Bu araşdırmaya başlayanda ulduz qrupunun bu qədər böyüyəcəyini gözləmirdim. Bu, həqiqətən də insana xas bir hissəyə toxunur. Şimal Yarımkürəsində minlərlə ildir ki, Pleiadlara baxır və onlar haqqında hekayələr danışırıq, lakin onların bildiyimizdən daha çox sirləri varmış."

Bu kəşf barədə Endryu Boylun rəhbərliyi ilə yazılan məqalə noyabrın 12-də "Astrophysical Journal"da dərc olunub.

Pleiadlar və Yeni Kompleks Haqqında Ətraflı

Pleiadlar həm də Messier 45 kimi tanınan parlaq bir ulduz qrupudur. Bu, təxminən 100 milyon il əvvəl eyni molekulyar buluddan yaranmış, təxminən 1000 üzvü olan boş bir ulduz qrupudur. Oktyabr-aprel ayları arasında şimali Torpaq bürcündəki bu qrupdan altı ulduz adi gözlə görünür. Min illərdir "Yeddi Bacı" kimi tanınsa da, yeddinci ulduz artıq görünmür.

Boyl və komandası ilkin olaraq 10.000-dən çox ulduzu Pleiadlarla əlaqəli ola biləcək namizəd kimi müəyyən etdilər. Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) Gaia peykindən alınan məlumatlara görə, bu ulduzlar Süd Yolu qalaktikasında oxşar sürətlə dövr edirdilər. Daha sonra onlar bu ulduzların sayını TESS kosmik aparatından alınan ulduz fırlanma məlumatlarından istifadə edərək azaltdılar.

NASA TESS kosmik aparatı bir ay ərzində geniş bir səma sahəsini tarayaraq ulduzların işığındakı dəyişikliklərə əsasən orbitdə olan planetləri aşkarlayır. Bu texnika TESS-ə asteroidləri böyük məsafələrdə müəyyən etməyə, onların fırlanma sürətini və formasını dəqiqləşdirməyə imkan verir. Bu cür müşahidələr günəş sistemimizdəki asteroidlər haqqında biliklərimizi artırır və planetar müdafiəyə kömək edə bilər. Alimlər TESS məlumatlarından ulduzların səthindəki qaranlıq ləkələr, yəni ulduz ləkələri görünüş sahəsinə daxil olub-çıxarkən işıqlarındakı müntəzəm dəyişikliklərə baxaraq onların nə qədər sürətlə fırlandığını müəyyən edə bilirlər. Ulduzların fırlanması yaşlandıqca yavaşladığı üçün tədqiqatçılar Pleiadlarla təxminən eyni yaşda olan ulduzları seçə bildilər.

Komanda potensial üzvlərin kimyəvi tərkibini Sloan Rəqəmsal Səma Tədqiqatı kimi yerüstü missiyaların məlumatlarından istifadə edərək araşdırdı.

Kəşfin həmmüəllifi və Kaliforniyanın Pasadena şəhərindəki Karnegi Elm Rəsədxanalarının əməkdaşı Luk Bouma bildirir ki, "Pleiadların nüvəsi maqnezium və silisium kimi bir neçə elementdə orta ulduzdan kimyəvi cəhətdən fərqlənir. Böyük Pleiadlar Kompleksinin bir hissəsi olduğu irəli sürülən digər ulduzlar da eyni şəkildə kimyəvi cəhətdən fərqlidir. Bu üç əsas dəlil – Süd Yolu orbitləri, yaşları və kimyəvi tərkibi – bizə bu əlaqələri qurarkən doğru yolda olduğumuzu söyləyir."

Ulduz Kümələrinin Təkamülü

Komanda hesab edir ki, Böyük Pleiadlar Kompleksinə daxil olan bütün ulduzlar təxminən 100 milyon il əvvəl gənc Orion bürcündəki ulduzlar kimi daha sıx bir qrupda formalaşıb. Zaman keçdikcə daxili supernovaların partlayıcı qüvvələri və qalaktikamızın cazibə qüvvəsinin dalğa təsirləri səbəbindən kümə dağılıb. Nəticə olaraq, səma boyu üfüqdən üfüqə qədər uzanan bir ulduz axını yaranıb.

Endryu Boyl və Luk Bouma hazırda "TESS Bütün Səma Fırlanma Tədqiqatı" üzərində işləyirlər. Bu məlumat bazası tədqiqatçılara 8 milyondan çox ulduzun fırlanma məlumatlarına daxil olmaq və Böyük Pleiadlar Kompleksi kimi daha çox gizli ulduz əlaqələrini kəşf etmək imkanı verəcək.

NASA Goddard Kosmik Uçuş Mərkəzində TESS layihəsinin alimi Ellison Yanqblud qeyd edir ki, "TESS sayəsində bu komanda astronomiyanın ayrılmaz hissəsi olan bir mövzuya yeni işıq saldı. Uzaq ulduz və planetlərdən tutmuş Günəş sistemimizdəki asteroidlərə və Yerdəki maşın öyrənmə modellərinə qədər, TESS kainatımızın mürəkkəbliyinin yalnız bir hissəsini ələ keçirən böyük məlumat massivləri ilə nələrə nail ola biləcəyimizin sərhədlərini aşmağa davam edir."

24 saat