ABŞ-ın İran Nüvə Obyektlərinə Zərbələri Tehranı Qəzəbləndirdi: Ölkə Cavab Tələb Edir

CNN  — 

ABŞ prezidenti Donald Trampın İranın nüvə obyektlərinə birbaşa zərbələr endirmək qərarı ölkədə böyük qəzəb dalğasına səbəb olub. Tehran küçələrində CNN-ə danışan sakinlər İranın mütləq cavab verəcəyini bildiriblər.

“İran xalqı şərəf sahibidir və biz mütləq güclü cavab verəcəyik,” bir kişi CNN-ə deyib. O əlavə edib: “Biz son 40 ildə olduğu kimi, güclü dayanacağıq.”

Tehranda Kütləvi Etirazlar və Vahid Cəbhə

Bazar günü axşam saatlarında Tehranın mərkəzindəki İnqilab Meydanında ABŞ-ın İrana zərbələrinə etiraz edən böyük izdiham toplaşıb. Dövlətə bağlı Fars Xəbər Agentliyinin yayımladığı kadrlarda insanların İran bayraqları yellədiyi, havaya yumruq atdığı və üzərində “ABŞ-a ölüm, İsrailə ölüm” yazılmış plakatlar daşıdığı görünüb.

Siyasətçi Həmid Rəsai rejimi tənqid edənlərin belə etirazlara qoşulduğunu bildirib.

“ABŞ əleyhinə şüarlar səsləndirən bir çox insan İslam Respublikasının siyasətini tənqid edənlər ola bilər. Lakin bu gün hamımız ali rəhbərin arxasında bir cərgədə dayanmışıq,” o, CNN-ə açıqlamasında qeyd edib.

ABŞ prezidenti Donald Tramp bazar günü səhər erkən İranın ən mühüm üç nüvə obyektinə hücum əmri verib. Bu addım ABŞ-ı İsrail və İran arasındakı münaqişənin mərkəzinə gətirib.

Gözləntilərdən Fərqli Qərarın Təsiri

İranlılar İsrailin ötən həftə nüvə və hərbi hədəflərə zərbələr endirməsindən bəri ABŞ-ın müdaxiləsi ehtimalı ilə üz-üzə idilər, lakin bir çoxu hər hansı bir hərəkətin bir neçə gün sonra baş verəcəyinə inanırdı.

Bu, qismən də Trampın cümə axşamı İrana zərbə endirib-endirməyəcəyinə iki həftə ərzində qərar verəcəyini bəyan etməsi ilə bağlı idi ki, bu da danışıqlar üçün bir pəncərə açmışdı. Lakin bazar günü səhər erkən, Amerika bombardmançıları İranın Fordou və Natanz nüvə obyektlərinə ondan çox “bunker buster” bombası atdıqda və dənizdən buraxılan Tomahawk raketləri İsfahanı vurduqda vəziyyət tamamilə dəyişdi.

Tehrandan bir kişi CNN-ə bildirib ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın yalnız öz maraqları naminə hərəkət etdiyinə inanır.

“Trampdan daha murdar heç kim yoxdur. Əvvəlcə bizə iki həftə vaxt verir, sonra isə iki gündən sonra bizə zərbə endirir,” adını açıqlamayan həmin şəxs CNN-ə deyib. Digər iranlılar kimi, o da təhlükəsizlik səbəbindən adının çəkilməsini istəməyib.

“Bizim nüvə silahımız yoxdur, bəs niyə bizə zərbə endirir?” o əlavə edib, İran rejiminin ölkənin nüvə proqramının sülh xarakterli olması ilə bağlı israrlarına işarə edib. Tramp İranın nüvə silahı əldə etməsinə bir neçə həftə qaldığını iddia edərək, öz kəşfiyyat icmasının İranın hələ də nüvə silahına sahib olmaqdan illər uzaq olduğuna dair qiymətləndirmələrini rədd edib.

Zərbələrin Gizli Təbiəti və İctimaiyyətin Xəbərsizliyi

ABŞ prezidenti Donald Tramp vurulan üç obyektin “tamamilə məhv edildiyini” iddia etsə də, onun müdafiə naziri tam təsirin hələ də qiymətləndirildiyini bildirib. İsrailin son günlərdə bəzi sıx məskunlaşmış əraziləri hədəf alan zərbələrindən fərqli olaraq, ABŞ-ın İran nüvə obyektlərinə zərbələri əksər mülki şəxslər üçün qadağan olunmuş ərazilərdə cəmləşib.

Fordou nüvə obyektindən təxminən 30 kilometr (18 mil) məsafədə yerləşən Qum şəhərinin sakinləri təcili yardım maşınlarının sirenalarının səsinə və gizli kompleksin bir neçə saat əvvəl bombalanması xəbərinə oyanıblar. Qumda yaşayan beş nəfər səhər oyandıqdan sonra baş verənləri öyrəndikdə təəccübləndiklərini, gecə heç nə eşitmədiklərini deyiblər. Qumda havadan hücum xəbərdarlıq sistemi olmadığından, sakinlər zərbələrdən əvvəl heç bir xəbərdarlıq almayıblar.

Qum İranın ən böyük və məşhur şiə seminariyasına ev sahibliyi edən müqəddəs şəhər hesab olunur. İranın Ali Rəhbəri Ayətullah Əli Xameneyi, eləcə də İranın bir neçə keçmiş prezidenti Qum Seminariyasında təhsil alıblar.

Eynilə, Natanz obyektindən təxminən 35 kilometr (22 mil) məsafədə yerləşən kənddə yaşayan insanlar gecə heç nə eşitmədiklərini bildiriblər.

Cavab Çağırışları və Geopolitik Perspektivlər

Tehranda, hədəf alınan nüvə obyektlərindən uzaqda, bir çoxları İranın güclə cavab verməsini tələb ediblər. Fars Xəbər Agentliyi bazar günü paytaxt küçələrindəki insanlarla qısa müsahibələrin toplusunu yayımlayıb.

Səkkiz nəfərin hər biri cavab zərbəsi vurmağa çağırıb – əksəriyyəti İranın regiondakı ABŞ bazalarına zərbələr endirməli və İranın cənub sahilində yerləşən, qlobal dəniz neft ticarətinin üçdə birinin keçdiyi Hormuz boğazını bağlamalı olduğunu deyiblər.

İranda narazılıq əlamətləri tez bir zamanda yatırıldığı üçün insanların rejimlə razılaşmadıqlarını ifadə etməsi təhlükəlidir. Lakin onilliklərdir ABŞ-da yaşayan iranlı alim Möhsün Milani, ABŞ-ın İrana hücumunun rejimə daha səmimi dəstək verə biləcəyini deyib.

“Bu, yeni bir millətçilik dalğasını alovlandıra, ABŞ-İran münasibətlərinin gələcəyinə 1953-cü il çevrilişindən daha çox ziyan vura, Tehranın Rusiya və Çinə doğru dönüşünü sürətləndirə və İranın müdafiə, çəkindirmə və nüvə mövqeyini əsaslı şəkildə dəyişdirə bilər,” o, X sosial şəbəkəsindəki paylaşımında qeyd edib.

Bazar günü Tehranda bu əhval-ruhiyyənin bəzi əlamətləri artıq müşahidə olunurdu. İnqilab Meydanındakı axşam etirazında bir nümayişçi CNN-ə “Başımın üstündən raketlər yağsa belə” orada qalacağını deyib.

“Mən burada qalacağam və ölkəm üçün canımı və qanımı qurban verəcəyəm,” o deyib. Onun ətrafında hər yerdə insanlar ABŞ-ı etiraz edirdilər, bir çoxları Tramp əleyhinə plakatlar və posterlər tuturdular. Bəzi posterlər yerə düşmüşdü və insanlar onların üzərinə ayaq basırdılar.

Bir sakin CNN-ə daha əvvəl Ali Rəhbər Xameneyini canı bahasına dəstəkləyəcəyini deyib. “O, torpağımızın rifahı naminə irəliləyir,” o bildirib.

Yerli bazarda CNN-ə danışan bir qadın İranın yalnız özünü müdafiə etdiyinə inandığını söyləyib.

“Biz normal həyatımızı yaşayırdıq və onlar bizə hücum etdilər. Əgər kimsə ABŞ-a zərbə endirsəydi, onlar cavab verməzdimi? Əlbəttə ki, verərdilər,” o deyib.

Tehranda yaşayan başqa bir şəxs isə ABŞ-ın İrana zərbələri nəticəsində rejimin xeyli zəiflədiyinə inandığını bildirib – çünki onun rəqibləri indi onun blefini ifşa edə biləcəklər.

“İran rejiminin hər zaman irəli sürdüyü iddialar – bütün Amerika bazalarına hücum edəcəyi və Hormuz boğazını bağlayacağı – onlar bütün bu iddiaları etdilər və bütün dünya gördü ki, (ABŞ) gəlib Fordou və Natanz obyektlərini asanlıqla vurdu… amma İran tamamilə səssiz qaldı və heç bir qırıcı təyyarə havaya qalxmadı, heç bir müdafiə və ya raket istifadə etmədi,” həmin şəxs deyib və əlavə edib ki, əgər yaxın günlərdə cavab olmazsa, rejimin tərəfdarları onu tərk edə bilərlər.

“Heç bir sağlam fikirli insan zəif mövqedə olanın yanında dayanmaz, hətta öz tərəfdarları belə,” o deyib.

24saat