ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzzaya dair irəli sürdüyü
Qəzza planı hazırda beynəlxalq diqqət mərkəzindədir. İsrailin Qəzzaya qarşı davam edən və
beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən soyqırım kimi qiymətləndirilən hücumları nəticəsində onlarla insan həlak olur. Əl Cəzirənin məlumatına görə, İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin bu səhərki hücumlarında azı 17 nəfər ölüb. Bu hadisələr fonunda ABŞ prezidenti Donald Tramp HƏMAS-a
Qəzza planını araşdırmaq üçün dörd gün vaxt verib. O, planın müharibəni sona çatdıracağını vurğulayaraq, ərəb və müsəlman ölkələrinin Qəzzanı hərbiləşdirmə öhdəliyinə güvəndiyini bildirib. Bu, HƏMAS və digər terror təşkilatlarının hərbi potensialının dərhal aradan qaldırılması deməkdir.
ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza planının detalları
Qəzza planı HƏMAS-dan bütün silahlarını təhvil verməsini və məhv etməsini tələb edir. Həmçinin, HƏMAS-ın əlindəki sağ qalan və ya həlak olan girovların 72 saat ərzində azad edilməsi istənilir. Buna cavab olaraq, İsrailin də yüzlərlə qəzzalı məhbusu sərbəst buraxması nəzərdə tutulur. Plana əsasən, Qəzzanı müvəqqəti olaraq "texnokrat, apolitik Fələstin komitəsi" idarə edəcək. Bu komitə "Sülh Şurası" adlı beynəlxalq keçid orqanının nəzarəti altında fəaliyyət göstərəcək. Sülh Şurasına ABŞ prezidenti Donald Tramp rəhbərlik edəcək, keçmiş Böyük Britaniya Baş naziri Tony Blair və digər liderlər də idarəetmə orqanında yer alacaqlar. Şura Qəzzanın yenidən qurulmasına diqqət yetirəcək.
Planın uğur ehtimalı: İsrailə atılan can simidi
Ankara Sosial Elmlər Universiteti Regionşünaslıq İnstitutunun Amerikaşünaslıq Bölməsinin rəhbəri Dr. Barın Kayaoğlu, ABŞ prezidenti Donald Trampın irəli sürdüyü
Qəzza planının uğur qazanma ehtimalını 50 faiz qiymətləndirib. Kayaoğlu keçmişdə oxşar atəşkəs cəhdlərinin uğursuzluqla nəticələndiyini xatırladıb. Onun sözlərinə görə, İsrailin Qəzzadakı əməliyyatları hərbi və ya siyasi uğur gətirməyib və HƏMAS-ı tamamilə aradan qaldıra bilməyiblər. İsrailli rəsmilər daha genişmiqyaslı bir soyqırım olmadan HƏMAS-ı yox edə bilməyəcəklərini dərk etməlidirlər. Bu mənada, ABŞ prezidenti Donald Trampın planı İsrailə bir növ nicat kəndiri atmaq deməkdir. Kayaoğlu, İsrail tərəfinin bu imkandan istifadə edib-etməyəcəyinin planın uğurunda əsas faktor olacağını düşünür. O, Netanyahu hökumətinin koalisiyanı qoruyub "Böyük İsrail" layihəsini həyata keçirməyin başqa bir yolunu tapması halında, bu atəşkəs planının da əvvəlkilər kimi pozula biləcəyini qeyd edib.
"İkinci Dubay" ideyası və komissiya təklifi
Kayaoğlu "Qəzzada ikinci Dubay" ideyasının qeyri-real olduğunu bildirib. Onun fikrincə, bu ideya süni intellektlə hazırlanmış tanıtım videolarından irəli getməyəcəkdi və əməliyyat planları, texniki-iqtisadi əsaslandırmaları yox idi. O, İordaniya və Misirin Qəzzanın boşaldılmasına müqavimətinin bu planın gündəmdən düşməsində əsas rol oynadığını vurğulayıb. Region ölkələrinin milyonlarla insanı yerləşdirəcək potensialı yoxdur, Suriyada baş verənlərə bənzər bir vəziyyətin təkrarlanması heç kimə fayda verməzdi. Dr. Kayaoğlu qeyd edib ki, "texnokrat, apolitik Fələstin komitəsi" ideyası daha əvvəl Steve Witkoffun atəşkəs planında da gündəmə gəlmişdi. O zaman Qəzzanın mülki idarəçiliyinin HƏMAS-a deyil, Ərəb Liqası daxilində bir komitəyə həvalə edilməsi nəzərdə tutulurdu.
Tony Blairin rolu və maliyyə məsələləri
Barın Kayaoğlu, Tony Blair adının bu planda bir "brend" kimi istifadə olunduğunu bildirib. Keçmiş Baş nazir, qəribə qlobal əlaqələr şəbəkəsinə daxil olsa da, "fərqindəliyi" olan bir şəxs kimi qəbul edilə bilər. Blairin burada amerikalılar üçün bir ört-basdır funksiyasını yerinə yetirə biləcəyini söyləyən Kayaoğlu, ABŞ-ın bir çox qərarı İsrailin təsiri altında verəcəyini, lakin bunu bir komitə və ABŞ ilə yaxın əlaqələri olan bir İngilis dövlət xadiminin vasitəsilə etməsinin ABŞ-ın maraqlarına xidmət edəcəyini qeyd edib. Kayaoğlu, planın həyata keçəcəyi təqdirdə Yaxın Şərq ölkələrinin ən mühüm vəzifəsinin Qəzzanın yenidən qurulmasının xərclərini ödəmək olacağını düşünür: “Suriya nümunəsində olduğu kimi, Qəzzanın da yenidənqurma prosesinin Körfəz ölkələri tərəfindən maliyyələşdiriləcəyini düşünürəm. Bununla yanaşı, orada bir
Sülh Qüvvələrinin yaradılması zəruridir. Bu, region ölkələrinin təşkil edəcəyi və asayişi təmin etməklə vəzifəli bir polis qüvvəsi ola bilər.”
Sülh Qüvvələrinin formalaşması və Türkiyənin yeri
Dr. Barın Kayaoğlu qeyd edir ki, belə bir
Sülh Qüvvələrinin İsrail tərəfindən hədəf alınması daha ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Belə bir qüvvənin koordinasiyası da çətinliklər yaradır. NATO müttəfiqləri belə, çoxsaylı təlimlər keçirmələrinə baxmayaraq, bəzən birgə fəaliyyət göstərməkdə çətinlik çəkirlər. Bu səbəbdən, əvvəlcədən təcrübəsi olmayan bir müştərək polis qüvvəsinin Qəzzada hərəkət etməsi də çətin olacaqdır. Region ölkələrindən kənar dövlətlərin də əsgər göndərməsi gündəmə gələ bilər, lakin bu ölkələrin kim olacağı hələlik məlum deyil. Kayaoğlu, ehtimal olunan bir
Sülh Qüvvələrində İsrailin Türkiyəyə vəzifə verilməsini istəməyəcəyini vurğulayıb. İsrail, Türkiyənin HƏMAS-ı hərbi cəhətdən dəstəklədiyinə dair əsassız bir arqumentlə buna etiraz edə bilər. Belə bir vəziyyətdə Türkiyənin mövcudluğunu ABŞ ictimaiyyəti və dövləti nəzdində Türkiyə əleyhinə istifadə edə bilərlər. Lakin bütün bunlar üçün əvvəlcə atəşkəs şəraiti təmin edilməlidir, çünki sülh yoxdursa,
Sülh Qüvvələri də olmaz.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz