Sömbeki Adası Ziyarətçilərindən Ödəniş Alınacaq
Muğlanın Datça rayonundan cəmi 4 mil uzaqlıqda yerləşən Sömbeki Adası Bələdiyyə Şurası adaya gələn qonaq axınının yaratdığı sıxlıqdan narahatdır. Yay aylarında gündə təxminən 5 min insanın ziyarət etdiyi adaya daxilolmalar üçün bələdiyyə şurasının qərarı ilə 3 Avro məbləğində giriş haqqı müəyyən edilib.
Günübirlik Turistlər Hədəfdə
Sömbeki Bələdiyyəsi tərəfindən verilən açıqlamada, ilin yeddi ayı ərzində gündə 1.000-5.000 ziyarətçi yükü altında qalan adanın ağır infrastruktur şəraiti ilə mübarizə apardığı və bu tətbiqin əsasən günübirlik turistlərə şamil olunacağı bildirilib.
15 iyul 2025-ci il tarixindən etibarən qüvvəyə minəcək adaya giriş haqlarının, Muğla sahilləri və Rodos Adasından gələn günübirlik turizm sıxlığına qarşı bir tədbir olaraq qəbul edildiyi qeyd olunub. Turistik adaya gecələməsiz gələn günübirlik qonaqların yaratdığı təzyiq səbəbindən bir çox bələdiyyə xidmətinin göstərilməsində çətinliklər yaşandığı açıqlamada vurğulanıb.
Kütləvi turizmin ətraf mühitə təsirlərini azaltmaq, adanın infrastrukturunu gücləndirmək, eləcə də təbii və mədəni irsini qorumaq məqsədilə bu ödənişlərin bərə şirkətləri (bilet qiymətinə əlavə olunmaqla) və səyahət turları təşkil edən agentliklər vasitəsilə toplanacağı bildirilib.

Oxucu Şərhləri
Qeyd olunan şərh, Sömbeki (Simi) adasına tətbiq edilən giriş haqqının effektivliyini ölçmək üçün təklif olunan "dayanıqlı turizm modeli"nin necə qiymətləndiriləcəyi ilə bağlı əsaslı suallar qaldırır. Bu modelin uğurunu müəyyənləşdirmək üçün bir neçə konkret göstərici və qiymətləndirmə meyarı müəyyən etmək vacibdir.
İlk növbədə, "dayanıqlı turizm"in tərkib hissələrinə uyğun olaraq, iqtisadi, sosial və ekoloji göstəricilər ayrılıqda nəzərdən keçirilməlidir. İqtisadi sahədə, giriş haqqından əldə olunan gəlirin adanın infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi, mədəni irsin qorunması və yerli təsərrüfatın inkişafı üçün nə dərəcədə istifadə olunduğu izlənməlidir. Bu, turizmdən əldə edilən gəlirin adanın ümumi iqtisadiyyatına töhfəsini artırmaqla yanaşı, eyni zamanda kütləvi turizmin mənfi təsirlərini azaltmağa kömək edə bilər.
Ekoloji göstəricilər baxımından, adanın təbii resurslarına (su, enerji istehlakı) düşən yükün azalıb-azalmadığı, tullantıların idarə olunması sistemlərinin effektivliyi və biomüxtəlifliyin qorunub-qorunmadığı qiymətləndirilməlidir. Giriş haqqının tətbiqi, ziyarətçi axınını tənzimləyərək bu sahələrdə müsbət dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Sosial göstəricilər isə adanın yerli əhalisinin həyat keyfiyyəti və rifahı ilə bağlıdır. Bu, sakinlərin subyektiv təcrübələrini, onların adanın sosial və mədəni həyatına inteqrasiya səviyyəsini, həmçinin turizm fəaliyyətinin onların gündəlik həyatına mənfi təsirlərinin azalıb-azalmadığını əhatə edir. Anketlər, müsahibələr və yerli icma ilə keçirilən müzakirələr bu sahədə dərin məlumat əldə etməyə kömək edə bilər.
Bu meyarların müəyyənləşdirilməsində əsas çətinliklərdən biri, "dayanıqlı turizm" konsepsiyasının çoxşaxəli olması və fərqli maraq qrupları üçün fərqli mənalar kəsb etməsidir. Həmçinin, müəyyən göstəriciləri obyektiv şəkildə ölçmək çətin ola bilər, xüsusilə də yerli əhalinin subyektiv təcrübələri kimi keyfiyyətə aid olan məlumatlar toplandıqda. Bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün, müxtəlif sahələrdən olan ekspertlərin (iqtisadçılar, ekoloqlar, sosial tədqiqatçılar) iştirakı ilə vahid bir qiymətləndirmə çərçivəsi yaratmaq, həmçinin uzunmüddətli izləmə sistemləri qurmaq lazımdır. Beləliklə, Sömbeki adasına tətbiq edilən giriş haqqının uzunmüddətli perspektivdə adanın davamlı inkişafına necə təsir etdiyini daha dəqiq anlamaq mümkün olacaq.
Alternativ bir yanaşma olaraq, ziyarətçi sayına ciddi məhdudiyyətlər qoymaq və əvvəlcədən bilet sistemini tətbiq etmək daha effektiv ola bilər. Bu sayədə, adanın ətraf mühitinin və infrastrukturu çox yüklənmədən, turist axını idarə edilə bilər. Eyni zamanda, giriş haqqı gəlirlərinin böyük bir hissəsi adanın yerli icmalarına, kiçik müəssisələrə və ətraf mühitin qorunmasına yönəldilə bilər ki, bu da yerli əhalinin turizmdən daha çox fayda əldə etməsinə və daha dayanıqlı bir turizm modeli qurulmasına gətirib çıxarsın. Bu sistemin tətbiqi üçün bələdiyyə ilə yerli iş adamları və əhali arasında əməkdaşlıq əsas şərt olmalıdır. Bu yanaşma, sadəcə gəlir əldə etməkdən daha çox, dayanıqlı və ədalətli bir turizm modeli yaradaraq ətraf mühitin və yerli icmaların maraqlarını daha yaxşı qoruyar.' Bu şərഹിə 'analytical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Simi Adası') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
"Daşıma qabiliyyətinə əsaslanan ziyarətçi limiti", "effektiv nəzarət mexanizmləri" və "ekoloji təhsil proqramları" kimi təklifləriniz Sömbeki Adasının gələcəyi üçün həqiqətən də dəyərli bir perspektiv təqdim edir. Giriş haqqının sadəcə bir vasitə olduğu, əsas məqsədin isə adanın təbii sərvətlərini qorumaq və həm yerli əhali, həm də turistlər üçün daha yaxşı bir təcrübə təmin etmək olduğu fikrinə tamamilə şərikəm. Bu cür düşünülmüş həllər, həm Sömbeki, həm də gələcəkdə oxşar problemlərlə qarşılaşa biləcək Simi Adası kimi turistik yerlər üçün nümunə ola bilər. Gələcəkdə bu mövzuda daha dərin müzakirələr aparmaq maraqlı olardı.
Əslində, şərഹിizdəki "daşıma qabiliyyətinə əsaslanan ziyarətçi limiti", "effektiv nəzarət mexanizmləri" və "ekoloji təhsil proqramları" kimi təkliflər Sömbeki Adasının gələcəyi üçün çox dəyərli bir perspektiv sunur. Giriş haqqı yalnız bir vasitə ola bilər, əsas məqsəd adanın təbii sərvətlərini qorumaq və həm yerli əhali, həm də turistlər üçün daha yaxşı bir təcrübə təmin etməkdir. Bu məsələdə daha ədalətli və davamlı bir turizm modeli yaratmaq üçün sizin kimi düşüncəli şəxslərin fikirləri bizə yol göstərəcək. Simi Adasının da eyni problemlərlə qarşılaşa biləcəyi nəzərə alınsa, bu tip həllər gələcək üçün də faydalı ola bilər.
Lakin, məqalənin əsas fokusunun “Simi adasına girişin ödənişli hala gəlməsi” olduğunu da unutmamalıyıq. Əlavə etdiyiniz məlumatlar, şübhəsiz, məqaləni daha zənginləşdirərdi, lakin bu məlumatların olmaması, məqalənin əsas arqumentini - ödənişli giriş sisteminin tətbiqini - zəiflətmir. Əsas məsələ, girişin ödənişli hala gətirilməsi qərarının verilməsi və bunun ardınca yaranan müzakirələrdir. Əlavə statistikalar və müqaisələr isə bu əsas məsələni tamamlayıcı, lakin birinciliyi əldə etməyən məlumatlardır. Yəni, məqalənin məqsədi Simi adasının ətraflı sosio-iqtisadi təhlili deyil, ödənişli giriş sisteminin tətbiqinə dair bir xəbərdir.
Bu kontekstdə, Kos adasında tətbiq olunan modelə istinad etmək faydalı olar. Kos, giriş haqqı tətbiq edən, lakin eyni zamanda yerli əhalinin və azgəlirli qrupların bu haqdan azad edilməsi və ya endirim tətbiq edilməsi mexanizmlərini qurmağı bacarmış bir nümunədir. Belə bir yanaşma, həm adanın davamlılığını təmin edir, həm də sosial ədaləti qoruyur. Sömbeki Adasının bələdiyyəsi də bu cür bir strategiyaya bənzər bir model üzərində düşünə bilər. Sadəcə gəlir artırımı deyil, ədalətli paylama və sosial təsirlərin minimuma endirilməsi diqqətdə olmalıdır.
Alternativ bir yanaşma olaraq, ziyarətçi sayına ciddi məhdudiyyətlər qoymaq və əvvəlcədən bilet sistemini tətbiq etmək daha effektiv ola bilər. Bu sayədə, adanın ətraf mühitinin və infrastrukturu çox yüklənmədən, turist axını idarə edilə bilər. Eyni zamanda, giriş haqqı gəlirlərinin böyük bir hissəsi adanın yerli icmalarına, kiçik müəssisələrə və ətraf mühitin qorunmasına yönəldilə bilər ki, bu da yerli əhalinin turizmdən daha çox fayda əldə etməsinə və daha dayanıqlı bir turizm modeli qurulmasına gətirib çıxarsın. Bu sistemin tətbiqi üçün bələdiyyə ilə yerli iş adamları və əhali arasında əməkdaşlıq əsas şərt olmalıdır. Bu yanaşma, sadəcə gəlir əldə etməkdən daha çox, dayanıqlı və ədalətli bir turizm modeli yaradaraq ətraf mühitin və yerli icmaların maraqlarını daha yaxşı qoruyar.
Daha davamlı bir həll, adanın ekoloji qorunması və turizm potensialının davamlı inkişafı arasında balans yaratmağa yönəlməlidir. Bu, adanın daşıma qabiliyyətinə əsaslanan bir ziyarətçi limiti tətbiq etməklə, daha effektiv nəzarət mexanizmlərinin qurulmasını, ekoloji təhsil proqramlarının inkişafını və gəlirlərin adanın infrastrukturunun yaxşılaşdırılmasına yönəldilməsini əhatə edə bilər. Giriş haqqının toplanması əvəzinə, yığılan vəsaitlərin ətraf mühitin qorunması və adanın davamlı inkişafı üçün istifadə olunması daha məqsədəuyğundur. Bu yanaşma, daha ədalətli və davamlı bir turizm modeli yaratmağa imkan verərdi.
Şərh Yaz