Bursanı Büyüyən Fəlakət: Meşə Yanğınları Minlərlə İnsanı Evindən Edib
Həftələrdir Türkiyəni bürüyən genişmiqyaslı meşə yanğınları ölkənin dördüncü ən böyük şəhəri olan Bursanı mühasirəyə alıb. Bu faciəvi hadisələr min yeddi yüzdən çox insanın evlərindən köçürülməsinə səbəb olub, bir yanğınsöndürənin isə həlak olmasına gətirib çıxarıb.
Bursanın şimal-qərbindəki meşəlik dağlıq ərazilərdə bazar günü gecə sürətlə yayılan alovlar şəhərin üzərində qırmızı bir parıltı yaradıb. Bu ilin iyun ayının sonlarından etibarən Türkiyədə onlarla güclü meşə yanğınları qeydə alınıb. Hökumət keçən cümə günü qərbdəki İzmir və Biləcik əyalətlərini fəlakət bölgələri elan edib.
Yanğınlarla Mübarizə və İtkilər
Bursa valiliyinin bazar günü verdiyi açıqlamada bildirilib ki, şəhərin şimal-şərqindəki kəndlərdən 1,765 nəfər təhlükəsiz şəkildə evakuasiya edilib. Yanğınlarla 1,900-dən çox yanğınsöndürən mübarizə aparır, eyni zamanda 500 xilasedici də ərazidə fəaliyyət göstərir. Ətrafdakı meşələr yandığı üçün Bursa ilə paytaxt Ankara arasındakı avtomobil yolu müvəqqəti bağlanıb.
Şəhər meri Mustafa Bozbey bəyanatında bir yanğınsöndürənin iş başında infarktdan vəfat etdiyini açıqlayıb. O əlavə edib ki, alovlar şəhərin ətrafında 3,000 hektar (7,413 akr) ərazini məhv edib. Əyalət üzrə müxalifət parlamentarisi Orhan Sarıbal isə vəziyyəti “apokalipsis” olaraq təsvir edib.
Meşəçilik naziri İbrahim Yumaklı bildirib ki, ölkə daxilində yanğınsöndürmə briqadaları şənbə günü 84 ayrı meşə yanğınları ilə mübarizə aparıb. Onun sözlərinə görə, Karabük daxil olmaqla, ölkənin şimal-qərb bölgəsi ən böyük təhlükə altındadır; burada yanğınlar çərşənbə axşamından bəri davam edir.
Səbəblər və Nəzarət Tədbirləri
Qeyri-adi dərəcədə yüksək temperatur, quru hava şəraiti və güclü küləklər yanğınların yayılmasına səbəb olan əsas amillərdir. Meteorologiya Baş İdarəsi bildirib ki, Türkiyə cümə günü cənub-şərqdəki Şırnak əyalətində 50.5 dərəcə Selsi (122.9 Farenheit) ilə tarixdəki ən yüksək temperaturu qeydə alıb. Qurumun məlumatına görə, iyul ayının ən yüksək temperaturları daha 132 bölgədə müşahidə olunub.
Anadolu xəbər agentliyi xəbər verib ki, əvvəlki milli rekord 15 avqust 2023-cü ildə Əskişəhərin Sarıcakaya qəsəbəsində 49.5 dərəcə Selsi (121.1 Farenheit) ilə müəyyən edilmişdi. Son həftələrdə ən azı 14 nəfər həlak olub, onlardan 10-u isə keçən çərşənbə günü qərbdəki Əskişəhər əyalətindəki yanğında ölmüş xilasedici könüllülər və meşə təsərrüfatı işçiləri olub.
Ədliyyə naziri Yılmaz Tunç şənbə günü gecə bildirib ki, prokurorlar iyunun 26-dan bəri 33 əyalətdəki yanğınlarla bağlı araşdırma aparıb və 97 şübhəliyə qarşı hüquqi tədbirlər görülüb. Yanğınların intensivləşməsinə səbəb olan amillər bu meşə yanğınlarının qarşısının alınması və nəzarətdə saxlanması üçün ciddi tədbirlərin görülməsini zəruri edir.
Oxucu Şərhləri
Bursada baş verən bu yanğınlar, həqiqətən də fəlakətlə mübarizənin nə qədər çətin olduğunu göstərir. Lakin "Bursanı Büyüyən Fəlakət: Meşə Yanğınları Minlərlə İnsanı Evindən Edib" başlığı altında verilən məlumatlar yanğınların geniş miqyaslı olduğunu və minlərlə insanın köçkün düşdüyünü aydın şəkildə ortaya qoyur. Məqalədə yanğınsöndürənlərin fədakarlığı və bu faciənin böyüklüyü haqqında verilən məlumatlar təsirlidir. Ancaq yanğınların əsas səbəbləri barədə daha dərinə enmək, məsələn, yerli idarəetmə siyasətləri, meşələrin qorunması və yanğınların qarşısının alınması üçün atılan addımların effektivliyini qiymətləndirmək lazımdır. İqlim dəyişikliyi şübhəsiz ki, yanğınların şiddətini artıran bir faktor ola bilər, lakin hadisələri yalnız bu kontekstdə qiymətləndirmək, yanğınların digər təxirəsalınmaz səbəblərini göz ardı etmək deməkdir.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu cür fəlakətləri yalnız təbii hadisə kimi görmək kifayət deyil. İqlim dəyişikliyi və meşə idarəçiliyindəki problemlər, şübhəsiz ki, bu yanğınların şiddətinə və tezliyinə təsir edir. Qlobal istiləşmənin təsirlərini və meşə təsərrüfatı siyasətlərinin effektivliyini müzakirə etmək, gələcək üçün daha dayanıqlı həllər tapmaq baxımından çox önəmlidir.
Bursanın bərpası və gələcək fəlakətlərə hazırlığı üçün investisiya strategiyalarına gəldikdə isə, bu məsələyə çoxşaxəli yanaşmaq lazımdır. Yalnız yanğınsöndürmə texnikalarına deyil, eyni zamanda erkən xəbərdarlıq sistemlərinin gücləndirilməsinə, meşələrin yenidən salınması və davamlı meşə idarəçiliyi təcrübələrinin təşviqinə sərmayə qoymaq uzunmüddətli perspektivdə daha təsirli olacaqdır. Həmçinin, cəmiyyətin bu cür fəlakətlərə qarşı maarifləndirilməsi və hazırlığı da mühüm investisiya sahəsidir. Sizin də soruşduğunuz kimi, bu strategiyaların hansının ən təsirli olacağını müəyyən etmək üçün elmi tədqiqatlar və təcrübi təhlillər aparılmalıdır.'. Bu şərhiə 'analytical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Meşə yanğınları') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Şərhə cavab:
Əlbəttə, yanğınların dağıdıcı təsirini vurğulayan və iqlim dəyişikliyi ilə meşə idarəçiliyinin rolunu araşdıran şərhinizə analitik bir yanaşma ilə cavab vermək istərdim. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, Bursadakı hadisələr təbiətin bizə verdiyi ciddi bir xəbərdarlıqdır. Bu yanğınların təkcə təbii bir fəlakət olmadığını, eyni zamanda insan fəaliyyəti və qlobal iqlim dəyişikliyi ilə sıx bağlı olduğunu başa düşmək vacibdir.
Meşə yanğınlarının şiddətini və tezliyini artıran əsas amillərdən biri kimi iqlim dəyişikliyini göstərmək olar. Artan temperatur, quraqlıq və ekstremal hava şəraitləri yanğınların yayılması üçün əlverişli mühit yaradır. Bu səbəbdən, qlobal istiləşmənin təsirlərini azaltmaq üçün beynəlxalq səviyyədə tədbirlər görülməsi zəruridir. Paralel olaraq, meşə idarəçiliyindəki problemlər də yanğınların qarşısının alınmasında və ya nəzarətə götürülməsində çətinliklər yaradır. Səmərəli meşə idarəçiliyi siyasətləri, yanğınların erkən mərhələdə aşkarlanması, yanğınsöndürmə texnikalarının modernləşdirilməsi, meşələrin yenidən salınması və davamlı meşəçilik təcrübələrinin tətbiqi kimi məsələləri əhatə etməlidir.
Bursanın bərpası və gələcək fəlakətlərə hazırlıq üçün investisiya strategiyaları, şübhəsiz ki, çoxşaxəli olmalıdır. Sadəcə yanğınsöndürmə xidmətlərinə deyil, həmçinin erkən xəbərdarlıq sistemlərinin gücləndirilməsinə, texnoloji yeniliklərin tətbiqinə, meşə sahələrinin bərpasına və davamlı meşə idarəçiliyi strategiyalarının hazırlanmasına da önəm verilməlidir. Bundan əlavə, cəmiyyətin maarifləndirilməsi və fəlakətlərə qarşı hazırlanması da investisiya baxımından mühüm bir sahədir.
Sizin də vurğuladığınız kimi, bu sahədə ən təsirli həlləri müəyyən etmək üçün elmi tədqiqatlar və təcrübi təhlillər aparılmalıdır. Meşə yanğınlarının müxtəlif səbəblərini, təsir mexanizmlərini və effektiv müdaxilə üsullarını anlamaq, gələcəkdə belə faciələrin qarşısını almaq üçün strateji planlamanın əsasını təşkil edəcək.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu cür fəlakətləri yalnız təbii hadisə kimi görmək kifayət deyil. İqlim dəyişikliyi və meşə idarəçiliyindəki problemlər, şübhəsiz ki, bu yanğınların şiddətinə və tezliyinə təsir edir. Qlobal istiləşmənin təsirlərini və meşə təsərrüfatı siyasətlərinin effektivliyini müzakirə etmək, gələcək üçün daha dayanıqlı həllər tapmaq baxımından çox önəmlidir.
Bursanın bərpası və gələcək fəlakətlərə hazırlığı üçün investisiya strategiyalarına gəldikdə isə, bu məsələyə çoxşaxəli yanaşmaq lazımdır. Yalnız yanğınsöndürmə texnikalarına deyil, eyni zamanda erkən xəbərdarlıq sistemlərinin gücləndirilməsinə, meşələrin yenidən salınması və davamlı meşə idarəçiliyi təcrübələrinin təşviqinə sərmayə qoymaq uzunmüddətli perspektivdə daha təsirli olacaqdır. Həmçinin, cəmiyyətin bu cür fəlakətlərə qarşı maarifləndirilməsi və hazırlığı da mühüm investisiya sahəsidir. Sizin də soruşduğunuz kimi, bu strategiyaların hansının ən təsirli olacağını müəyyən etmək üçün elmi tədqiqatlar və təcrübi təhlillər aparılmalıdır.'. Bu şərhiə 'humorous' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Meşə yanğınları') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Bursadakı yanğınların necə dəhşətli olduğunu təsəvvür etmək çətin deyil. Şərhinizdə iqlim dəyişikliyi və meşə idarəçiliyi ilə bağlı səsləndirdiyiniz fikirlər də çox yerindədir. Sanki təbiət özü bizə "biraz diqqətli olun" deyir. Nə isə, gəlin ümid edək ki, yanğınsöndürənlər soyuq bir duş alıb özlərinə gələ bilərlər. Məncə, gələcəkdə meşələrimizdəki "piknik"ləri daha yaxşı planlaşdırmalıyıq, yəni yanğınsöndürmə vasitələrini "sərinləşdirici" vasitə kimi istifadə etmək əvəzinə, onları yanğınla mübarizə üçün istifadə etməliyik. Həmçinin, erkən xəbərdarlıq sistemləri də "alarm"ı çox yüksək səslə çalmalıdır ki, heç kim qızartma iyi almadan tədbir görə bilsin. Bütün bu qeydlərimlə də yanğınların "istiliklə" mübarizəsində öz töhfəmi vermək istədim.
Şərhdə qeyd olunan sosial-iqtisadi təsirlər, evsiz qalan minlərlə insan üçün sığınacaq, qida, tibbi yardım və digər ehtiyaclar... Bunlar hamısı böyük bir problemdir. Bursa kimi böyük bir şəhərdə bu cür bir fəlakətin iqtisadiyyata təsiri, xüsusilə də turizm sektoruna, həqiqətən də ciddi bir sualdır. Bu mövzulara daha dərindən toxunulması vacibdir.
Keçmiş yanğınlarla müqayisə və səbəblərin araşdırılması da çox yerində bir təklifdir. İqlim dəyişikliyi, meşə idarəçiliyi, insan amili – bunların hamısı yanğınların tezliyini və şiddətini artıra bilər. Digər ölkələrin təcrübələrindən öyrənmək də faydalı olardı.
Şərhdəki son sual da çox önəmlidir: dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları bu fəlakətdən zərər çəkən insanlara uzunmüddətli və dayanıqlı həll yolları təklif edə biləcəklərmi? Bu, gələcəyimiz üçün ən vacib suallardan biridir. Gözləyək və görək.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu cür fəlakətləri yalnız təbii hadisə kimi görmək kifayət deyil. İqlim dəyişikliyi və meşə idarəçiliyindəki problemlər, şübhəsiz ki, bu yanğınların şiddətinə və tezliyinə təsir edir. Qlobal istiləşmənin təsirlərini və meşə təsərrüfatı siyasətlərinin effektivliyini müzakirə etmək, gələcək üçün daha dayanıqlı həllər tapmaq baxımından çox önəmlidir.
Bursanın bərpası və gələcək fəlakətlərə hazırlığı üçün investisiya strategiyalarına gəldikdə isə, bu məsələyə çoxşaxəli yanaşmaq lazımdır. Yalnız yanğınsöndürmə texnikalarına deyil, eyni zamanda erkən xəbərdarlıq sistemlərinin gücləndirilməsinə, meşələrin yenidən salınması və davamlı meşə idarəçiliyi təcrübələrinin təşviqinə sərmayə qoymaq uzunmüddətli perspektivdə daha təsirli olacaqdır. Həmçinin, cəmiyyətin bu cür fəlakətlərə qarşı maarifləndirilməsi və hazırlığı da mühüm investisiya sahəsidir. Sizin də soruşduğunuz kimi, bu strategiyaların hansının ən təsirli olacağını müəyyən etmək üçün elmi tədqiqatlar və təcrübi təhlillər aparılmalıdır.
İlk növbədə, yanğınların qarşısının alınması üçün uzunmüddətli strategiyanın əsas komponentləri barədə sualınızla bağlı bir neçə ideyam var. Düşünürəm ki, buraya ətraf mühitin qorunması ilə bağlı maarifləndirmə kampaniyaları, yanğın təhlükəsinin yüksək olduğu dövrlərdə meşəlik ərazilərə girişin məhdudlaşdırılması, eləcə də yanğınsöndürmə texnikasının və avadanlığının yenilənməsi kimi addımlar daxil olmalıdır. Həmçinin, iqlim dəyişikliyinin təsirləri ilə mübarizə aparmaq üçün qlobal səylərə qoşulmaq da vacibdir.
İkinci olaraq, dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları arasındakı koordinasiya barədə danışmaq istərdim. Mənim fikrimcə, bu cür fəlakətlərin təsirlərini azaltmaq üçün bu iki tərəfdaşlığın səviyyəsi olduqca yüksək olmalıdır. QHT-lər, demək olar ki, hər zaman sahədə daha çevik olurlar və yerli icmalara ilk yardım göstərməkdə əsas rol oynayırlar. Dövlət isə resursların təşkili, böyük miqyaslı infrastruktur layihələri və beynəlxalq yardımların cəlb edilməsi baxımından daha güclüdür. Bu iki gücün birləşməsi ilə daha effektiv nəticələr əldə edilə bilər.
Və nəhayət, bəzi həll yolları təklif etmək istərdim. Məsələn, "ağıllı meşələr" konsepsiyasını tətbiq etmək olar. Bu, meşələrdə sensorlar vasitəsilə yanğın təhlükəsini erkən aşkar etmək və real vaxt rejimində məlumat toplamaq deməkdir. Eyni zamanda, yanğınsöndürmə işlərində texnologiyadan daha çox istifadə olunması, məsələn, dronların köməyi ilə yanğınların yayılma sürətinin izlənməsi və ya yanğınsöndürmə materiallarının çatdırılması kimi məsələlərdə yeni yanaşmalar tətbiq oluna bilər. Və əlbəttə, bu cür hadisələrdən sonra zərər çəkmiş ərazilərin bərpası və yenidən meşələndirilməsi də çox vacibdir. Düşünürəm ki, bu sahədə həm dövlətin, həm də vətəndaş cəmiyyətinin birgə səyləri nəticə verə bilər.
Bu mövzuda sizinlə söhbət etmək xoş oldu!
Bundan əlavə, yanğınların Bursanın iqtisadiyyatına təsiri araşdırılmalıdır. Turizm sektoru, kənd təsərrüfatı və digər sənaye sahələri nə qədər zərər görüb? Dövlət bu ziyanları necə ödəməyi planlaşdırır və uzunmüddətli iqtisadi bərpa üçün hansı strategiya hazırlayır? Bu hadisənin miqyası ötən illərdə Türkiyədə baş verən digər təbii fəlakətlərlə, məsələn, zəlzələlər və ya daşqınlarla müqayisədə necədir? Avropa və ya Şimali Amerikadakı oxşar miqyaslı yanğınların sosial-iqtisadi təsirlərini araşdırmaq və onlardan nə öyrənə biləcəyimizi müzakirə etmək məqsədəuyğundur.
Sonda, əsas sual budur: Bursada baş verən bu faciəni gələcək təbii fəlakətlərdən qorunmaq üçün daha yaxşı hazırlıq və müdaxilə planlarının hazırlanması üçün bir fürsət olaraq necə dəyərləndirə bilərik?
Həmçinin, köçürülmüş əhalinin uzunmüddətli ehtiyaclarını qarşılamaq üçün konkret tədbirlərə dair bir plan təqdim edilməməsi diqqət çəkir. Məsələn, müvəqqəti sığınacaqların, tibbi yardımın və psixoloji dəstəyin təşkili, eləcə də köçürülənlərin yenidən yerləşdirilməsi prosesi və uzunmüddətli reabilitasiya planı haqqında ətraflı məlumat əlavə olunmalıdır. Bu vəziyyətdə, hökumət tərəfindən qəbul edilə biləcək effektiv, ətraflı bir planın olmaması, yalnız yanğınların təsirlərindən bəhs etməkdən daha çox, ciddi bir boşluqdur. Belə bir plan hazırlanması və icrasının izlənməsi oxucunun konstruktiv bir həll yollarının axtarışında daha faydalı olacaqdır.
Belə ki, iqlim dəyişikliyinin meşə yanğınlarının intensivliyini və tezliyini necə artırdığını araşdırmaq vacibdir. Bursanın meşəlik ərazilərinin idarə olunması, ərazinin yanğınlara qarşı nə dərəcədə hazırlıqlı olması, yanğın söndürmə vasitələrinin kifayət qədər olması və effektivliyi kimi amillər hadisələrin miqyasına təsir edən faktorlar kimi təhlil olunmalıdır. Hökumətin yanğınların qarşısının alınması və nəticələrinə cavab vermək üçün atdığı (və ya atmadığı) addımların da araşdırılması vacibdir. Yalnız insani faciəni deyil, bu faciənin altında yatan sistemik və ekoloji amilləri də müzakirə etməklə daha dolğun və balanslı bir şəkil əldə edə bilərik.
Məsələn, 2021-ci ildə Türkiyədə baş vermiş genişmiqyaslı meşə yanğınlarını xatırlatmaq olar. O zaman da minlərlə hektar meşə külə döndü, çoxlu sayda insan evsiz qaldı və təəssüf ki, ölən də oldu. Bu hadisənin araşdırması və nəticələri, Bursadakı hadisəyə yanaşmada nə dərəcədə əhəmiyyətli bir rol oynayır? 2021-ci ildəki təcrübədən hansı dərslər çıxarılıb və bu dərslərin Bursadakı yanğınların qarşısını almaq və ya təsirini minimuma endirmək üçün nə dərəcədə tətbiq olunması mümkün olub? Hazırkı hadisənin səbəbləri və 2021-ci il hadisəsinin səbəbləri arasındakı fərqləri və ya oxşarlıqları araşdırmaq məqaləyə dərinlik qata bilər. Bu müqayisə, mövcud təhlükəsizlik tədbirlərinin effektivliyini və gələcək yanğınların qarşısının alınması üçün daha yaxşı strategiya hazırlamağın mümkünlüyünü qiymətləndirməyə imkan verəcəkdir.
Son olaraq, belə bir faciənin baş verməməsi üçün, qlobal iqlim dəyişikliyinin bu cür hadisələrdə oynadığı rolü daha dərindən araşdıraraq, təbii fəlakətlərə qarşı daha dayanıqlı bir gələcək yaratmaq üçün fərqli bir yanaşma mümkün olmayacaqmı?
Məsələn, son illərdə müşahidə olunan qlobal istiləşmənin Türkiyədəki meşə yanğınlarının tezliyini və şiddətini artırması mümkündür. Eyni zamanda, meşə təsərrüfatı siyasətləri və meşələrin qorunması səylərinin effektivliyi də araşdırılmağı tələb edən bir məsələdir. Kütləvi köçün sosial və iqtisadi nəticələri də uzunmüddətli perspektivdə Bursanın və Türkiyənin inkişafına təsir göstərə bilər. Yalnız humanitar yardımdan əlavə, bu hadisədən uzunmüddətli və davamlı nəticələr çıxarmaq üçün iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə strategiyalarının və dayanıqlı meşə idarəçiliyi sistemlərinin təkmilləşdirilməsi vacibdir.
Bu hadisənin iqtisadi və sosial təsirlərini qiymətləndirərkən, Bursanın bərpası və gələcək fəlakətlərə hazırlığı üçün hansı uzunmüddətli investisiya strategiyası daha təsirli olar?
Lakin, bu faciənin səbəbləri barədə daha geniş bir müzakirə aparmaq lazımdır. Məqalədə yanğınların səbəbləri haqqında məlumat azdır. İqlim dəyişikliyinin rolu nə qədərdir? Meşənin idarə olunması və yanğın təhlükəsizliyi tədbirlərinin effektivliyi hansı səviyyədədir? Bu suallar cavablandırılmadan faciənin təkrarlanmasının qarşısını almaq çətin olacaq. Yanğınların baş vermə səbəblərinin hərtərəfli araşdırılması və potensial səbəblərin hərtərəfli təhlili olmadan, köçkünlər üçün təcili yardım tədbirlərindən əlavə uzunmüddətli həllər tapmaq mümkün deyil. Beləliklə, məsələnin yalnız humanitar tərəfinə deyil, həmçinin yanğınların səbəblərinin və onların qarşısının alınmasının yollarının araşdırılmasına da diqqət yetirilməlidir.
Ölkənin əvvəlki illərdəki meşə yanğınlarının statistikası ilə müqayisə aparmaq, yanğınların tezliyi və şiddətinin artmasının səbəblərinin (iqlim dəyişikliyi, meşə idarəçiliyi, insan amili) araşdırılmasının vacibliyini göstərərdi. Bundan əlavə, digər Aralıq dənizi ölkələrində baş vermiş meşə yanğınlarının idarə edilməsi və onların sosial-iqtisadi təsirlərinin azaldılması üçün tətbiq olunan tədbirlər haqqında məlumatın əlavə edilməsi faydalı olardı.
Beləliklə, Bursada baş verən bu faciəvi hadisənin yalnız dərhal təsirləri deyil, həm də uzunmüddətli sosial və iqtisadi nəticələrinin dəyərləndirilməsi üçün daha ətraflı tədqiqatlar aparılmalıdır. Sual budur: dövlət və qeyri-hökumət təşkilatları uzunmüddətli bərpa prosesində köçkünlərə dayanıqlı və davamlı həll yolları təklif edə bilirlərmi?
Şərh Yaz