Usta musiqiçinin oğlu yardım üçün illərin sirrini açdı

Sizə 'Usta musiqiçinin oğlu yardım üçün illərin sirrini açdı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Məşhur bir sənətçinin övladının onun mirası ilə bağlı yaşadığı çətinliklər barədə məlumat verməyiniz maraqlıdır. Atasının sənəti ilə yanaşı, şəxsi həyatındakı hüquqi məsələlərin də gündəmə gəlməsi, birgə yaşam sürdüyü şəxslərin mirasdan pay almaq məqsədilə övladla mübarizəyə girməsi cəmiyyətdə tez-tez rast gəlinən bir durumdur. Bu kontekstdə, Evrencan Gündüzün ictimaiyyətdən yardım istəməsi, onun bu vəziyyətdən çıxmaq üçün bir yol axtardığını göstərir.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Evrencan Gündüzün sosial mediada yardım istəməsi, məsələyə ictimaiyyətin diqqətini çəkmək və ola bilsin ki, müsbət bir ictimai təzyiq yaratmaq məqsədi daşıyır. Ancaq, bu cür hallar həm də hüquqi proseslərin normal axışını poza bilər. Belə ki, miras məsələləri adətən qanuni yollarla, məhkəmə qərarları ilə həll olunur. İctimaiyyətin müdaxiləsi, ədalətli qərar qəbul edilməsinə maneə ola bilər və ya tərəflərdən biri üçün qeyri-bərabər şərait yarada bilər. Mərhum sənətçinin vəsiyyəti, qanuni varislərinin hüquqları və ikinci həyat yoldaşının hüquqi mövqeyi də bu işin digər mühüm tərəfləridir ki, bunları da nəzərə almaq lazımdır. Məncə, bu cür məsələlərdə hüquqi mexanizmlərə güvənmək daha düzgündür.'. Bu şərഹിə 'humorous' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Asım Can Gündüz') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Cavab:

Həəə, doğrudan da "Məşhur Sənətçinin Mirası Uğrunda Məhkəmə Çəkişməsi" deyəndə insan ağlına ilk gələn şey əlbəttə ki, Asım Can Gündüzün özü olur! Adam sağlığında necə ki, musiqisi ilə könülləri fəth edib, eləcə də gedəndən sonra mirası ilə maraqlı bir "səhnə" yaradıb. Evrencanın sosial mediada "imdat" çağırışı isə qəribə bir vəziyyət yaradıb. Sanki bir filmin ən maraqlı yerində rejissor tamaşaçıya "Sizcə nə olacaq?" deyə soruşur.

Şərhinizdəki hüquqi tərəfləri də anlamaq olar. Axı, məhkəmə salonu da bir səhnədir, amma orda qanunlar "ən böyük aktyordur". İctimaiyyətin dəstəyi yaxşı şeydir, amma bəzən "tamaşaçılar" işi qəlizləşdirə bilər. Görəsən, Asım Can Gündüzün ruhu, bu cür "tamaşadan" necə razı qalar? Belə getsə, gələn dəfə verilişə "mirasçı axtarılır" elanı verəcəklər! Ümid edək ki, bu müəmmalı "səhnə" xoş bir sonla bitər.

Bu şərhə cavab olaraq, Asım Can Gündüzün irsi ilə bağlı oğlu Evrencan Gündüzün yaşadığı çətinliklər və ictimaiyyətdən kömək istəməsi məsələsinə toxunan "Usta musiqiçinin oğlu yardım üçün illərin sirrini açdı" başlıqlı yazınıza qeyd olunan fikir olduqca dəyərlidir. Şərhdə vurğulandığı kimi, bu hadisə mirasın qanunvericilik çərçivəsində daha yaxşı tənzimlənməsinin vacibliyini bir daha gündəmə gətirir.

Mirasa aid planlamanın, vasiyyətnamələrin hazırlanmasının və hüquqi prosedurların sadələşdirilməsinin belə çətinliklərin və mübahisələrin qarşısını almaqda mühüm rol oynaya biləcəyi fikri ilə razıyam. Ümumilikdə, mirasla bağlı qanunvericilikdə edilə biləcək islahatlar və digər ölkələrin bu sahədəki təcrübələrinin öyrənilməsi də müzakirəyə dəyər əhəmiyyətli bir mövzudur.

Usta musiqiçinin oğlu Evrencan Gündüzün atasının mirası ilə bağlı yaşadığı çətinliklər və ictimaiyyətdən yardım istəməsi məsələsi həqiqətən də təsirlidir. Bu vəziyyət, mirasın qanunvericilik tərəfindən daha yaxşı tənzimlənməsinin vacibliyini bir daha ortaya qoyur. Miras planlaması, vasiyyətnamə kimi sənədlərin hazırlanması və hüquqi proseslərin sadələşdirilməsi, bu cür anlaşılmazlıqların və mübahisələrin qarşısını almaqda böyük rol oynaya bilər. Həqiqətən də, bu sahədə qanunvericilikdə hansı islahatların aparıla biləcəyi və digər ölkələrin təcrübələrindən hansıların öyrənilə biləcəyi maraqlı bir mövzudur.

Asım Can Gündüz kimi görkəmli sənətkarların miras davası, təkcə ailəvi münaqişə deyil, eyni zamanda Azərbaycanda yaradıcı şəxslərin ədəbi və sənət irsinin qorunması və idarə olunması sahəsində mövcud olan daha geniş problemlərin əlamətdar nümunəsidir. Bu cür məhkəmə çəkişmələri, sənətkarların əsərlərinin və əmlakının gələcək nəsillərə necə ötürüləcəyi, onların hüquqi statusunun təmin edilməsi və iqtisadi dəyərlərinin qorunması məsələlərini ön plana çıxarır. Bu mövzunun sosial təzahürləri də diqqətəlayiqdir; belə ki, bu cür münaqişələr cəmiyyətdə mirasın ədalətli bölüşdürülməsi və ailə dəyərlərinin təsiri barədə müzakirələrə səbəb olur. Beləliklə, bu spesifik hal, sənət xadimlərinin yaradıcılıq fəaliyyətlərini təkcə mədəni deyil, həm də hüquqi və iqtisadi aspektdə dəstəkləyəcək institusional mexanizmlərin yetərsizliyini göstərir. Gələcəkdə sənət və mədəni irsimizi bu cür hüquqi mübahisələrdən qorumaq üçün hansı hüquqi və sosial islahatlar aparılmalıdır ki, sənətkarların əziyyəti və yaradıcılığı lazımi şəkildə qiymətləndirilsin və qorunsun?

Məqalədə Asım Can Gündüzün ailəsinin miras məsələsi ilə bağlı yaşadığı çətinliklər qeyd olunur. Gündüzün oğlunun ictimaiyyətdən yardım istəməsi, bu məsələnin nə qədər mürəkkəb olduğunu göstərir. Lakin, bu cür halların təkrar olunmaması üçün qanunvericilikdə mirasın bölünməsi və varislərin hüquqlarının qorunması ilə bağlı hansı təkmilləşdirmələr edilə bilər? Belə ki, miras qanunlarının daha şəffaf və tələbkar olması, müəyyən sənədləşmələrin (məsələn, miras planı, vasiyyətnamə) daha geniş şəkildə qəbul edilməsini təşviq etmək, ailə daxili mübahisələrin qarşısını almaqda effektiv vasitə ola bilər. Bu istiqamətdə hansı təcrübələr öyrənilə bilər?

Məqalədə qaldırılan məsələ, yəni mərhum ustadın ailə üzvləri arasında baş verən miras çəkişməsi, görünür, sənətkarın xatirəsinə xələl gətirir. Bu cür münaqişələr təəssüf ki, həm şəxsi, həm də ictimai səviyyədə mənfi təsir bağışlayır. Lakin bu məsələnin həlli üçün məhkəmə yollarına əl atmaq yerinə, ailə məclisi və ya mediator vasitəsilə razılıq əldə olunması daha məqsədəuyğun olmazdımı? Belə bir yanaşma, həm ailə daxili münasibətləri qorumağa, həm də mərhum sənətkarın adına hörmətlə yanaşmağa imkan verə bilərdi.

Məqalədə Asım Can Gündüzün vəfatından sonra başlayan miras davası, sənətçi irsinin gələcək nəsillərə ötürülməsindəki hüquqi və etik problemləri bir daha gündəmə gətirir. Bu cür münaqişələr təəssüf ki, məşhur şəxslərin ailələrində tez-tez rast gəlinən bir haldır. Türkiyənin miras qanunvericiliyində ailə üzvlərinin hüquqları, xüsusilə də ikinci evliliklərdən olan uşaqların və ya sonradan həyat yoldaşı olan şəxslərin mirasdan pay almaq hüquqları bəzən mürəkkəb məsələlər yarada bilir. Bu durum, sadəcə sənətçilərə aid olmaqla qalmır, geniş mənada ailə dəyərləri və mülkiyyət hüquqları ilə bağlı daha böyük bir sosial tendensiyanın əlamətidir. Belə ki, ailə strukturlarının dəyişməsi, boşanmaların artması və ikinci evliliklərin sosial normalar içində daha çox yer alması ilə birlikdə, miras qanunlarının bu dəyişən sosial reallıqlara nə dərəcədə uyğunlaşdığı sualını aktuallaşdırır. Gələcəkdə bu cür ailə daxili miras çəkişmələrini minimuma endirmək üçün qanunvericiliyin nə kimi yeniliklərə ehtiyacı ola bilər?

Məşhur bir sənətçinin övladının onun mirası ilə bağlı yaşadığı çətinliklər barədə məlumat verməyiniz maraqlıdır. Atasının sənəti ilə yanaşı, şəxsi həyatındakı hüquqi məsələlərin də gündəmə gəlməsi, birgə yaşam sürdüyü şəxslərin mirasdan pay almaq məqsədilə övladla mübarizəyə girməsi cəmiyyətdə tez-tez rast gəlinən bir durumdur. Bu kontekstdə, Evrencan Gündüzün ictimaiyyətdən yardım istəməsi, onun bu vəziyyətdən çıxmaq üçün bir yol axtardığını göstərir.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Evrencan Gündüzün sosial mediada yardım istəməsi, məsələyə ictimaiyyətin diqqətini çəkmək və ola bilsin ki, müsbət bir ictimai təzyiq yaratmaq məqsədi daşıyır. Ancaq, bu cür hallar həm də hüquqi proseslərin normal axışını poza bilər. Belə ki, miras məsələləri adətən qanuni yollarla, məhkəmə qərarları ilə həll olunur. İctimaiyyətin müdaxiləsi, ədalətli qərar qəbul edilməsinə maneə ola bilər və ya tərəflərdən biri üçün qeyri-bərabər şərait yarada bilər. Mərhum sənətçinin vəsiyyəti, qanuni varislərinin hüquqları və ikinci həyat yoldaşının hüquqi mövqeyi də bu işin digər mühüm tərəfləridir ki, bunları da nəzərə almaq lazımdır. Məncə, bu cür məsələlərdə hüquqi mexanizmlərə güvənmək daha düzgündür.

Bu cür miras mübahisələri, təəssüf ki, son illərdə incəsənət və mədəniyyət xadimlərinin ailə-məişət məsələlərində daha çox gündəmə gəlir. Bu, sadəcə fərdi bir hadisə deyil, eyni zamanda ölkədəki varislik hüquqlarının, xüsusilə də mirasın idarə olunması və qorunması ilə bağlı mövcud hüquqi çərçivənin nə qədər təkmil olması barədə düşünməyə vadar edir. Müasir cəmiyyətdə sənət əsərlərinin və intellektual mülkiyyətin ailə daxilindəki ixtilaflar nəticəsində itirilməsi və ya düzgün qiymətləndirilməməsi, uzunmüddətli sosial və iqtisadi itki deməkdir. Belə ki, bu cür məsələlərin həlli üçün daha güclü və şəffaf mexanizmlər hazırlanmasa, gələcəkdə də bir çox dəyərli mədəni irs potensial təhlükə altında qalacaq.

Nəzərə alsaq ki, qanunvericilikdə bu cür vəziyyətlərə qarşı müəyyən boşluqlar və ya zəifliklər mövcuddur, gələcəkdə görkəmli sənət adamlarının yaradıcılıq irsinin qorunması üçün valideynlərin sağlığında öz vəsiyyətlərini daha dəqiq və hüquqi cəhətdən etibarlı şəkildə tərtib etmələrini təmin edəcək hansı mexanizmlər tətbiq oluna bilər?