Vaşinqton Görüşləri və Siyasi Yumşalma Ehtimalları
Avqustun 8-də Vaşinqtonda Azərbaycan, Ermənistan və ABŞ liderlərinin birgə və ikili görüşlərindən sonra Azərbaycanda siyasi vəziyyətdə yumşalma olacağı barədə fikirlər səsləndi. Bu görüşlər regionda sülh prosesinin inkişafı üçün mühüm platforma kimi qiymətləndirildi.
Erməni Məhbuslar Məsələsi
Görüşlərdən sonra Ermənistan jurnalisti Ararat Petrosyanın yayımladığı videoda Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın ABŞ prezidenti Donald Trampla söhbətində Azərbaycandakı erməni məhbuslar məsələsini qaldırdığı görünür. Videoda Tramp Paşinyanla Azərbaycanda saxlanılan 23 xristian erməninin vəziyyətini dəqiqləşdirir və Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevdən onların azad edilməsini xahiş edəcəyini bildirir. Bu məhbusların əksəriyyəti 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağdakı hərbi əməliyyatdan sonra erməni əhalinin köçü zamanı saxlanılıblar. Onların arasında keçmiş separatçı rejimin rəhbərləri Arayik Harutyunyan, Bako Saakyan, Arkadi Qukasyan və milyarder Ruben Vardanyan kimi tanınmış şəxslər də var. Hazırda onların məhkəmə prosesləri davam edir.
Trampın İlham Əliyevlə görüşündən yayılan videolarda bu mövzuya toxunulduğu müşahidə olunmasa da, yerli ekspertlər məsələnin müzakirə edildiyini və erməni məhbusların tezliklə azad olunacağını ehtimal edirlər. Konfliktoloq və hüquq müdafiəçisi Arif Yunus xatırladır ki, İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra əsirlikdə olan ermənilər də müxtəlif vaxtlarda mübadilə yolu ilə azad ediliblər.
Azərbaycanda Siyasi Məhbus Problemi: Arif Yunusdan Şərh
Erməni məhbuslarla yanaşı, həbsdə olan müstəqil jurnalistlərin və vətəndaş cəmiyyəti üzvlərinin də azad olunması ilə bağlı ümidlər yaranıb. Azərbaycan Siyasi Məhbusların Azadlığı üçün Birliyinin iyunun 9-da açıqladığı siyahıya əsasən, siyasi motivlərlə həbs olunduğu bildirilən şəxslərin sayı 375-ə çatıb. Konfliktoloq Arif Yunus hesab edir ki, bu şəxslərin bir neçəsi azadlığa buraxılsa da, bu, ölkədəki “siyasi məhbus” problemini kökündən həll etməyəcək.
O bildirib ki, “Azərbaycanda siyasi məhbus problemi İlham Əliyev hakimiyyətdə qaldıqca davam edəcək. İndi 5-10 nəfəri buraxsalar da, az keçməmiş yenilərini tutub sayı 400-ə çatdıracaqlar. Siyasi məhbuslar onun Qərblə münasibətlərində həmişə alver predmeti olub”.
Ekspert Rəyləri və Ehtimal Olunan Ssenarilər
Təhlükəsizlik səbəbilə adının açıqlanmasını istəməyən digər siyasi ekspert də erməni məhbusların buraxılmasının gözlənilən olduğunu düşünür. O qeyd edir ki, “Güman etmək olar ki, bu məsələ artıq ABŞ-nin hazırkı administrasiyası tərəfindən son sülh danışıqları çərçivəsində qaldırılıb. Sadəcə məhkəmələr hələ davam etdiyi üçün Azərbaycan rəhbərliyi buna hazırda isti yanaşmayıb və ümumi razılaşma əldə olunub ki, növbəti mərhələlərdə onlar buraxılacaqlar”.
Şərhçi bunun Azərbaycan hökuməti üçün çətin qərar olduğunu vurğulayır, çünki həbsdə saxlanılan ermənilər konkret müharibə cinayətlərində ittiham olunurlar. Ekspert, ermənilərin azad edilib, Tofiq Yaqublu və Ruslan İzzətli kimi müharibə veteranlarının, Bəhruz Səmədov və Emin İbrahimov kimi sülh fəallarının, eləcə də qadın jurnalistlərin həbsdə saxlanmasının cəmiyyətdə suallar yaradacağını deyir.
Bu şəraitdə hökumətin üç əsas ssenari üzrə hərəkət edə biləcəyi ehtimal olunur: Birincisi, əhəmiyyətli sayda siyasi məhbuslar erməni məhbuslardan öncə və ya eyni vaxtda azadlığa buraxılır, bəlkə də ölkədən getmələri şərti ilə. İkinci ssenari, hökumətin yaxın aylarda qalan fəallara və müxalifətə qarşı repressiyaları artırması, siyasi məhbusların sayını xeyli artırması, sonra isə bu şəxslərin qısa müddət sonra erməni məhbuslarla paralel olaraq azadlığa buraxılmasıdır. Nəticədə siyasi məhbus sayı azalsa da, hökumətin həbsdə saxlamaq istədiyi şəxslər (məsələn, siyasətçilər və araşdırmaçı jurnalistlər) həbsdə qalır. Üçüncü ssenari isə Azərbaycan hökumətinin həm erməniləri, həm də siyasi məhbusları azad etmək təzyiqinə müqavimət göstərməsi və bunu illərlə gecikdirməsidir.
Əfv Sərəncamı İddiaları
Jurnalist və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının (AXCP) üzvü Təzəxan Mirələmli sosial media səhifəsində iddia edib ki, artıq həbsdə olan bəzi şəxslərə əfv ərizəsi yazmaq təklif olunub. O qeyd edir ki, Azərbaycandakı 370-dən yuxarı siyasi məhbusa şamil edilmədən əfv sərəncamı imzalayıb ora 23 nəfər erməninin salınması məqsədəuyğun sayılmır. Buna görə də artıq bu gündən bəzi siyasi məhbuslara əfv yazmaq barədə təkliflər olunub. Onlardan kimin bu təklifi qəbul edəcəyi, kimin etməyəcəyi dəqiq məlum olmasa da, yaxın zamanda əfv sərəncamı olacağının ehtimalı böyükdür. Təcrübə göstərir ki, bütün əfv sərəncamları öncəsi maksimum sayda ərizə almağa cəhd olunur. Amma bu o demək deyil ki, əfv ərizəsi yazmayanlar siyahıya daxil edilmir.
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz