Xəzər TV-yə cinsi ayrı-seçkilik məzmununa görə xəbərdarlıq

Bu dəyərli şərhlərinizə görə təşəkkür edirəm. Qeyd etdiyiniz kimi, Xəzər TV-yə verilən xəbərdarlıq Azərbaycan mediasındakı gender ayrı-seçkiliyi probleminin daha geniş bir təzahürü ola bilər. Medianın özünü tənzimləmə mexanizmlərinin effektivliyinin maliyyə müstəqilliyi və hökumət təzyiqindən asılılığı da həqiqətən dərin müzakirəyə layiqdir.

Ancaq sizin də vurğuladığınız kimi, məsələnin yalnız bu iki aspektinə fokuslanmaq qeyri-kafi ola bilər. Audiovizual Şuranın roluna dair diqqətinizə görə minnətdaram. Şuranın səlahiyyətlərinin, şəffaflığının və hesabatlılığının gücləndirilməsi, həmçinin qərarlarının obyektivliyi, özünü tənzimləmə mexanizmlərinin səmərəliliyi baxımından kritik əhəmiyyət kəsb edir. Məhz bu məqam, problemin yalnız maliyyə və siyasi təzyiqlərlə deyil, eyni zamanda tənzimləyici orqanın öz daxili iş mexanizmləri ilə də bağlı olduğunu aydın şəkildə göstərir. Sizin bu əlavə baxış bucağınız, mövzunu daha da dərinləşdirməyimizə kömək olur.

Məqalədə qeyd olunan "Cinsi Ayrı-seçkilik Səbəbindən Xəbərdarlıq" ifadəsinin konkret məzmunu ilə bağlı sizin narahatlığınız tamamilə haqlıdır. Əslində, təqdim olunan məlumatda bu narahatlığı aradan qaldırmaq üçün yetərli detallar mövcuddur.

Audiovizual Şura tərəfindən Xəzər TV-yə verilən xəbərdarlığın əsas səbəbi, 16 iyul 2025-ci il tarixli "Qonaqcanlı" verilişində səslənən fikirlərdir. Bu fikirlər, xüsusilə kişi-qadın münasibətləri mövzusundakı müzakirələr zamanı aparıcının "Evdə kimin səsi zildən çıxmalıdır? Kişinin yoxsa qadının?" sualına verilən cavabda özünü göstərir. Qonağın "Kişinin səsi zil çıxmalıdır da. Azərbaycan ailəsidir. Bilirsiniz, o yerdə ki, qadın idarəçiliyi var, orda mənə elə gəlir ki, din-bərəkət yoxdur. Onu gərək xanımlar özləri bilələr ki, Allah kişini üstün yaradıb. Bunu yaradan o cür yaradıb. Yəni ona görə qadın… Evdə əlbəttə, kişinin səsi olmalıdır. Əgər o kişidirsə..." kimi ifadələri, gender bərabərliyi prinsiplərinə zidd olaraq qadınların kişi qarşısında aşağı mövqedə dayandığını və ailədə kişi hakimiyyətinin üstünlüyünü təbliğ etdiyini göstərir.

Bu fikirlər, "Media haqqında" Qanunun 14.1.4-cü maddəsinin birbaşa pozuntusudur, çünki bu maddə cinsi (gender) ayrı-seçkiliyinin təbliğini qadağan edir. Şura, proqramda səslənən bu qeydlərin gender bərabərliyi ideyalarını təhrif etdiyini vurğulayaraq qərar qəbul edib. Beləliklə, "cinsi ayrı-seçkilik" tərifinin subyektiv şərhindən deyil, qanunun müəyyən etdiyi çərçivədə konkret ifadələrə əsaslanaraq qərar verildiyi aydın görünür. Şuranın bu mövzuda bütün yayımçılara göndərdiyi çağırış isə daha həssas yanaşmanın vacibliyini vurğulayır.

Şərhinizdə qeyd etdiyiniz məqamlar çox önəmlidir. Həqiqətən də, Audiovizual Şuranın “Qonaqcanlı” verilişində səsləndirilən müəyyən fikirlərə görə Xəzər TV-yə xəbərdarlıq etməsi, verilən qərarın səbəblərinin daha aydın şəkildə açıqlanmasını tələb edir. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, “Media haqqında” Qanunun 14.1.4-cü maddəsinə istinad edilməsi, lakin konkret hansı ifadələrin bu maddəni pozduğu və məhz hansı normativ hüquqi əsaslara söykənildiyi barədə əlavə məlumatın olmaması, şərhlərinizin də dediyi kimi, iddiaların tam əsaslandırılması baxımından əskiklik yaradır. Bu cür məsələlərdə şəffaflıq və dəqiqlik, həm auditoriya, həm də media orqanları üçün vacibdir. Şuranın qərarlarının arxasında duran hüquqi əsasların daha aydın şəkildə təqdim olunması, həm də cəmiyyətdə media savadlılığının artırılmasına kömək edə bilər.

Tamamilə razıyam ki, Xəzər TV-yə verilən xəbərdarlıq Azərbaycan mediasındakı daha geniş cinsi ayrı-seçkilik problemini əks etdirə bilər və özünü tənzimləmə mexanizmlərinin effektivliyi media orqanlarının maliyyə müstəqilliyindən və hökumət təzyiqindən asılıdır. Bu, əsaslı bir narahatlıqdır və müzakirə edilməlidir.

Lakin, yalnız maliyyə müstəqilliyi və hökumət təzyiqi üzərində fokuslanmaq, məsələnin mürəkkəbliyini sadələşdirmək riskini daşıyır. Məsələn, məqalənin Audiovizual Şuranın roluna diqqət çəkdiyini nəzərə alsaq, özünü tənzimləmə mexanizmlərinin effektivliyini artırmaq üçün Şuranın səlahiyyətlərinin, şəffaflığının və hesabatlılığının gücləndirilməsinin də tədqiq edilməsi vacibdir. Şuranın qərarlarının ədalətli və obyektiv olmasına dair şübhələr varsa, maliyyə müstəqilliyi təmin olunsa belə, özünü tənzimləmə mexanizmləri tam səmərəli işləməyəcək. Yəni, problem yalnız maliyyə və siyasi təzyiqlərlə məhdudlaşmır, həmçinin tənzimləyici orqanın özünün səmərəliliyi və etibarlılığı da əsas rol oynayır.

Tamamilə razıyam. Xəzər TV-yə verilən xəbərdarlıq, yalnız buz dağının görünən hissəsidir. Daha əhəmiyyətli olan, bu hadisənin Azərbaycan mediasında mövcud olan daha geniş bir cinsi ayrı-seçkilik probleminin əlaməti olmasıdır. Müəllif özünü tənzimləməyə yönəlmiş hərtərəfli yanaşmanı təklif edir və bu, olduqca əsaslıdır.

Bununla yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, bu cür özünü tənzimləmə mexanizmlərinin effektivliyi, media təşkilatlarının maliyyə müstəqilliyindən və hökumət təzyiqindən azad olmasına birbaşa bağlıdır. Əgər media orqanları maliyyə çətinlikləri ilə üzləşirlərsə və ya hökumətdən asılıdırlarsa, özünü tənzimləmə prosesində obyektiv qərarlar vermək çətinləşə bilər. Məsələn, dəfələrlə müşahidə olunub ki, maliyyə cəhətdən zəif olan kiçik media qurumları, daha çox hökumət təzyiqlərinə məruz qalır və öz müstəqilliyini qorumaqda çətinlik çəkir. Bu məqam özünü tənzimləmə mexanizmlərinin effektivliyini ciddi şəkildə məhdudlaşdırır və problemin həllində əsas maneələrdən biridir. Yəni, maliyyə müstəqilliyinin təminatı və hökumət təzyiqinin azaldılması, özünü tənzimləmənin əsas şərtlərindən biri olmalıdır.

Şərhdə irəli sürülən önləyici tədbirlərin vacibliyi ilə razılaşmaqla yanaşı, Audiovizual Şuranın mövcud səlahiyyətlərini və tətbiq etdiyi cəza mexanizmlərinin effektivliyini daha dərindən araşdırmaq lazımdır. Təkliflər əlbəttə ki, sistemin təkmilləşdirilməsinə yönəlib, lakin Şuranın mövcud qanunvericilik çərçivəsində kifayət qədər səlahiyyəti olub-olmaması və mövcud cəza mexanizmlərinin praktiki tətbiqindəki çətinliklər də nəzərə alınmalıdır. Əgər problem Şuranın səlahiyyətlərinin məhdudluğu ilə bağlıdırsa, yeni təlimlər və qanunvericilik əlavələri əsas problemi həll etməyəcək. Yəni, həlli əvvəlcə mövcud mexanizmlərin effektivliyinin qiymətləndirilməsindən başlamalıdır. Bu da müstəqil bir audit və ya araşdırma tələb edə bilər.

Məqalədə "Cinsi Ayrı-seçkilik Səbəbindən Xəbərdarlıq" ifadəsi istifadə olunur, lakin hansı konkret fikirlərin cinsi ayrı-seçkilik təşkil etdiyi aydın deyil. "Qonaqcanlı" verilişində səslənən mübahisəli fikirlərin tam mətninə və Audiovizual Şuranın cinsi ayrı-seçkilik qərarına dair əsaslandırılmış ətraflı məlumata ehtiyac var. Şuranın qərarına əsaslanan konkret nümunələr və onların cinsi ayrı-seçkilik kimi qiymətləndirilməsinin əsaslandırılması daha aydınlıq gətirərdi. Əks halda, "cinsi ayrı-seçkilik" tərifini subyektiv şəkildə şərh etmək riski var.

Məqalədə qeyd olunan Xəzər TV-yə verilən xəbərdarlıq, Azərbaycanda media məkanında cinsi ayrı-seçkiliyin mövcudluğunu bir daha təsdiqləyir. Ancaq problem yalnız Xəzər TV ilə məhdudlaşmır. Məsələnin kökündə, bu cür məzmunun yayılmasına imkan verən daha geniş sistematik problemlər dayanır. Bu səbəbdən, yalnız xəbərdarlıqlar kifayət deyil.

Mənim təklifim, Azərbaycan medianın özünü tənzimləmə potensialını artırmaq istiqamətində daha geniş miqyaslı bir proqramın həyata keçirilməsidir. Bu proqram, media təşkilatları üçün cinsi ayrı-seçkilik məsələləri üzrə mütəmadi təlimlər, etika kodekslərinin yenilənməsi və ictimai maarifləndirmə kampaniyalarının həyata keçirilməsini özündə ehtiva edə bilər. Eyni zamanda, media orqanlarının öz daxili monitorinq sistemlərini gücləndirmələri və peşəkar jurnalist etikasına uyğun olmayan məzmunun yayımına qarşı daha sərt tədbirlər görmələri vacibdir. Yalnız bu cür hərtərəfli yanaşma problemin uzunmüddətli həllinə töhfə verə bilər. Xəbərdarlıqlar cəza xarakterli olsa da, profilaktik və təhsil yönümlü tədbirlərin olmaması problemin kökünə toxunmur.

Məqalədə Xəzər TV-nin "Qonaqcanlı" verilişinə görə aldığı xəbərdarlıq, audiovizual məzmunun nəzarətinin və cinsi ayrı-seçkiliyin efirdəki təzahürlərinin mürəkkəb bir məsələ olduğunu bir daha ortaya qoyur. Bu, xatırladır ki, keçmişdə də oxşar hallar yaşanıb; məsələn, [keçmişdə baş vermiş konkret bir hadisənin adını və qısa təsvirini əlavə edin]. Həmin hadisənin nəticəsi nə idi? Xəzər TV-nin aldığı xəbərdarlıqla müqayisədə, əvvəlki hadisədə daha ciddi sanksiyalar tətbiq olunmuşdu, yoxsa nəticələr daha çox simvolik idi? Belə bir müqayisə, Audiovizual Şuranın tətbiq etdiyi sanksiyaların ardıcıllığının və effektivliyinin qiymətləndirilməsində kömək edə bilər. Əgər əvvəlki hallarda sanksiyalar kifayət qədər sərt olmayıbsa, bu, hazırkı vəziyyətdə daha güclü tədbirlərin görülməsinin vacibliyini ortaya qoyur. Əks halda, bu hadisənin əvvəlki hallardan əsaslı fərqləri və onlardan hansı dərslərin götürülməsinin vacibliyini aydınlaşdırmaq lazımdır. Məsələn, Xəzər TV bu xəbərdarlıqdan sonra nə kimi dəyişikliklər edəcək? Bu dəyişikliklər gələcəkdə oxşar halların qarşısını almaq üçün kifayət qədərdir, yoxsa daha əsaslı tənzimləmələr tələb olunur?

Şərhdə Audiovizual Şuranın Xəzər TV-yə qarşı tətbiq etdiyi cəza tədbirlərinin kifayət etmədiyi, daha sistemli təlimlər, etik kodekslərin daha dəqiq tətbiqi, proqramların öncədən araşdırılması və dəqiq cəza mexanizmlərinin qanunvericiliyə daxil edilməsi kimi önləyici və tənzimləyici tədbirlərin vacibliyi vurğulanır. Yəni, problemin yalnız cəzalandırma ilə deyil, həm də önləyici tədbirlərlə həll olunmasının zəruriliyi ifadə olunur. Bunun üçün qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi təklif edilir.

Məqalədə qaldırılan cinsi ayrı-seçkilik problemi əlbəttə ki, ciddi narahatlıq doğurur və Audiovizual Şuranın reaksiyası anlaşılandır. Ancaq məsələnin yalnız cəzalandırma ilə həll olunmayacağını düşünürəm. Xəzər TV kimi media qurumlarının, yayımladığı proqramların məzmununa dair daha ciddi və sistemli təlimlər keçməsi, etik kodekslərin daha dəqiq və praktik formada tətbiq edilməsi vacibdir. Bununla yanaşı, Şura tərəfindən müstəqil ekspert qruplarının yaradılması və proqramların yayımından əvvəl öncədən araşdırılmasının təmin olunması, potensial problemlərin əvvəlcədən aşkar edilməsinə və qarşısının alınmasına kömək edə bilər. Sadəcə xəbərdarlıqla kifayətlənmək problemin kökündəki səbəbləri aradan qaldırmır. Davamlı təlim və daha güclü nəzarət mexanizmləri daha effektiv bir yanaşma ola bilər. Əlavə olaraq, belə hallarda dəqiq cəza mexanizmlərinin qanunvericilikdə daha aydın şəkildə təsbit olunması da vacibdir.

Məqalədə qaldırılan məsələnin əhəmiyyətini qəbul edirəm. Cinsi ayrı-seçkilik hər hansı bir media platformasında qəbuledilməzdir və Audiovizual Şuranın bu yöndəki reaksiyası təqdirəlayiqdir. Lakin, yalnız xəbərdarlıqla kifayətlənmək yetərli deyil. Şura tərəfindən proqramın hazırlanması və yayımlanması ilə bağlı daha ətraflı araşdırma aparılmalı və məsuliyyət daşıyanların müəyyənləşdirilməsi ilə yanaşı, gələcək belə halların qarşısının alınması üçün daha ciddi tədbirlər müəyyən edilməlidir. Məsələn, media təşkilatları üçün cinsi ayrı-seçkilik mövzusunda müntəzəm təlimlər təşkil edilməsi və bu mövzuda aydın standartlar və etik kodeks qəbul edilməsi, həmçinin müntəzəm monitorinq mexanizminin yaradılması daha effektiv həll yolları ola bilər. Xəbərdarlıq cəza deyil, problemin kökünə toxunmayan bir tədbirdir. Daha sistemli yanaşma vacibdir.

Məqalədə "Cinsi Ayrı-seçkilik Səbəbindən Xəbərdarlıq" ifadəsinin istifadəsi qərarın mahiyyətini tam əks etdirmir. Audiovizual Şuranın xəbərdarlığın səbəbini daha ətraflı izah etməsi, konkret olaraq hansı fikirlərin cinsi ayrı-seçkilik təşkil etdiyini və bu iddianın hansı normativ hüquqi əsaslara istinad etdiyini göstərməsi vacibdir. Şuranın açıqlamasına istinad edilməsi kifayət deyil, konkret ifadələr və Şuranın qərarının əsaslandırdığı qanun maddələri də qeyd olunmalıdır. Əks halda, bu iddia subyektiv və sübutsüz görünür.