Yeni variant və peyvənd geriliyi ABŞ-da sərt qrip mövsümü vəd edir

ABŞ-da Ağır Qrip Mövsümü Gözləntisi

Birləşmiş Ştatlar ardıcıl ikinci dəfə ağır qrip mövsümü ilə üzləşə bilər. Bu vəziyyət, Birləşmiş Krallıq, Kanada və Yaponiyada erkən dalğalara səbəb olan subclade K adlanan mutasiyalı bir ştamın fəallığı ilə bağlıdır.

Ötən qış mövsümü də olduqca ağır keçmişdi. ABŞ-da qrip səbəbindən xəstəxanaya yerləşdirilmə halları son 15 ilin ən yüksək səviyyəsinə çatmış, azı 280 uşaq isə infeksiyadan həlak olmuşdu ki, bu da uşaq ölüm saylarının 2004-cü ildən etibarən hesabat verilməsi tələb olunan dövrdən bəri ən yüksək göstərici idi.

İndi, yeni variantın ortaya çıxması ilə mütəxəssislər, vəziyyətin təkrarlana biləcəyini proqnozlaşdırırlar. Qrip peyvəndi vurduranların sayının azalması və qarşıdan gələn bayram səyahətləri isə yaxın həftələrdə vəziyyətin daha da pisləşəcəyi narahatlığını artırır.

Xoş xəbər budur ki, ilkin təhlillər bu mövsümkü qrip peyvəndinin xəstəxanaya yerləşdirmə hallarına qarşı, xüsusilə də uşaqlar üçün müəyyən qədər qoruma təmin etdiyini göstərir. Lakin pis xəbər odur ki, bir çox amerikalı bu il qrip peyvəndi vurdurmaqdan imtina edir. IQVIA əczaçılıq məlumat şirkətinin yeni göstəriciləri ilin bu vaxtı adətən müşahidə olunan peyvəndlənmə səviyyəsinin aşağı düşdüyünü ortaya qoyur.

Yeni Ştam və Onun Peyvəndlərə Qarşı Dözümlülüyü

ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika Mərkəzlərinin (CDC) ən son "FluView" hesabatına görə, ABŞ-da qrip fəallığı hələ aşağı səviyyədə olsa da, sürətlə artır. Bu mövsüm aşkar edilən qrip viruslarının əksəriyyəti H3N2 adlanan A ştamından ibarətdir və onların yarısı subclade K-dən qaynaqlanıb. Bu variant, Cənub yarımkürəsində bu yay normadan daha sərt bir qrip mövsümünə səbəb olmuşdu.

Alimlər illik qrip peyvəndinin tərkibində hansı ştamların olacağına qərar verərkən, bu variant əsas rol oynamadığı üçün, hazırki peyvəndlər əlaqəli, lakin bir qədər fərqli virus qrupunu əhatə edir. Sent Cude Uşaq Tədqiqat Xəstəxanasında heyvan və quş qripi ekologiyasının tədqiqatı üzrə Dünya Səhiyyə Təşkilatının Əməkdaşlıq Mərkəzinin direktoru Dr. Riçard Uebbiyə görə, bu, peyvəndin qoruyuculuğunda cüzi bir azalmaya səbəb ola bilər, xüsusilə də subclade K dominant ştama çevrilərsə.

Birləşmiş Krallıq Səhiyyə Təhlükəsizlik Agentliyinin (UKHSA) ilkin təhlili göstərir ki, subclade K virusun əsas seqmentində yeddi gen dəyişikliyinə malikdir. Miçiqan Universiteti Tibb Məktəbinin Yoluxucu Xəstəliklər Bölməsinin rəhbəri Dr. Adam Loriq bildirir ki, bu mutasiyalar virusun formasını dəyişdirərək orqanizmin müdafiə sistemlərinin, yəni anticisimlərin onu tanımasını çətinləşdirir. UKHSA alimləri müəyyən ediblər ki, mövcud qrip peyvəndiləri hələ də subclade K viruslarına qarşı kifayət qədər qorunma təmin edir. Peyvənd uşaqlarda qripə görə təcili yardım şöbəsinə müraciət və ya xəstəxanaya yerləşdirilmə ehtimalını təxminən 75% azaldıb. Böyüklər, hətta 65 yaşdan yuxarı olanlar üçün effektivlik daha aşağı – xəstəxanaya və ya təcili yardıma müraciətə qarşı təxminən 30% ilə 40% arasında olub.

Bu nəticələr mövsümün əvvəlinə aiddir, yəni mövsümi qrip peyvəndilərindən qorunma hələ azalmağa başlamamışdır. Bu tapıntılar, hələ kənar ekspertlərin yoxlanışından keçməmiş preprint işində dərc edilib. Buna baxmayaraq, heç bir qorunma olmamasındansa, müəyyən qorunmanın olması daha yaxşıdır. Subclade K-nin bu mövsüm dominant olacağı gözlənilsə də, dövriyyədə yeganə qrip ştamı olmayacaq.

Vaksinasiya Səviyyəsinin Enməsi və Artan Risklər

Yeni variantın ortaya çıxması ilə yanaşı, ABŞ-da qrip peyvəndilərin sayı da azalıb. IQVIA-ya görə, bütün qrip peyvəndilərin təxminən 64%-i pərakəndə apteklərdə vurulub. Avqust ayından oktyabrın sonuna qədər təxminən 26.5 milyon peyvənd vurulmuşdur ki, bu da ötən ilin eyni dövründə vurulan 28.7 milyondan 2 milyondan çox azdır.

Braun Universitetinin İctimai Səhiyyə Məktəbində Pandemiya Mərkəzinə rəhbərlik edən Dr. Cenifer Nuzzo bu vəziyyətdən təəccüblənmədiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, ABŞ Səhiyyə və İnsan Xidmətləri Departamentinin rəhbərləri tərəfindən ifadə olunan peyvənd şübhəçiliyi "bütün peyvənd sisteminə xaos gətirib" və insanların peyvəndlənməkdən çəkinməsinə səbəb olub.

Avstraliyada da qrip peyvəndilərin sayı azalıb. Orada bu il subclade K dominant virus idi. Nəticədə, 443.000-dən çox hal ilə qrip rekord səviyyəyə çatdı. Cənub yarımkürəsində qrip mövsümü adətən may-iyul aylarında olur, buna görə də yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssislər Şimali Amerikaya nəyin gələ biləcəyini görmək üçün tez-tez həmin ölkələrə nəzər salırlar. Kanadadakı Monreal Uşaq Xəstəxanasının yoluxucu xəstəliklər şöbəsinin direktoru Dr. Erl Rubin bildirib ki, Avstraliyada müşahidə olunan ağır mövsüm ABŞ üçün narahatlıq doğurur. Subclade K-nin insanı digər qrip ştamlarından daha çox xəstələndirdiyini söyləmək çətindir, lakin daha çox yoluxma halının yaranmasına səbəb olsa, əlbəttə ki, xəstəxanaya yerləşdirilmə hallarını da artıracaq.

Qrip Fəallığının Artmasına Dair Siqnallar

Laboratoriya testləri artıq qrip hallarında artım olduğunu göstərir. Tənəffüs yolları patogenləri üçün populyar diaqnostik vasitə olan BioFire testini istehsal edən BioMerieux şirkətinin klinik mikrobioloqu Dr. Ellison Makmullen deyir ki, bu, halların artmağa başladığı dövrdür. Ayın əvvəlində testlərin 1%-dən azı A tipli qrip üçün müsbət idi. İndi bu göstərici 2.4%-dir – hələ də aşağı rəqəmlər olsa da, sürətlə artır və bu, CDC-nin tendensiyası ilə üst-üstə düşür. Makmullen əlavə edib ki, Birləşmiş Krallıq və Yaponiyada artan halları nəzərə alsaq, bu, Şimali Amerikada nəyin baş verəcəyinin qabaqcadan xəbərçisi ola bilər.

Emory Universitetinin ekoloji sağlamlıq üzrə dosenti Dr. Marlene Volfun sözlərinə görə, çirkab sularında da siqnallar artır. Oktyabr ayında Stanford Universiteti ilə Emory Universitetinin əməkdaşlığı çərçivəsində fəaliyyət göstərən, akademik əsaslı çirkab suyu monitorinq proqramı olan WastewaterSCAN şəbəkəsindəki nümunələrin 18%-i A tipli qrip üçün müsbət idi. Noyabrda bu rəqəm 40%-ə yüksəldi. Volf qeyd edib ki, alimlər müəyyən bir ərazinin qrip mövsümündə olduğunu elan etmək üçün bir hədd təyin edə bilərlər. İndiyədək 40 ştatda monitorinq etdikləri 147 sahədən yalnız dördü bu həddə çatıb. Bu sahələr şimal-şərqdə – Men və Vermontda, Ayova və Havayda yerləşir.

Peyvəndlənmə Zərurəti

Miçiqan Universitetindən Loriq "Bu il digər dünya ölkələrində, xüsusilə də Avropada baş verənlərə əsaslanaraq, böyük bir qrip mövsümü ilə qarşılaşa biləcəyimiz üçün narahatam" deyib. O, əlavə edib: “Hələ gec deyil. Gedin və qrip peyvəndinizi vurdurun. Və qripin ətrafda yayıldığından xəbərdar olun.”

24 saat