Ukrayna Prezidentindən Tarixi Addım
Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski, Rusiya rəsmilərinin təcavüz cinayətinə görə məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün xüsusi bir tribunalın yaradılması barədə Avropa Şurası (AŞ) ilə razılaşma imzalayıb. Bu tarixi addım, münaqişəyə səbəb olanları beynəlxalq hüquq çərçivəsində cəzalandırmaq məqsədi daşıyır.
Yeni Tribunalın Əhəmiyyəti
Zelenski bu razılaşmanı çərşənbə günü Avropa Şurasının Baş katibi Alain Berset ilə birlikdə təşkilatın qərargahının yerləşdiyi Fransanın Strasburq şəhərində imzalayıb. Ukrayna lideri, 2022-ci ilin fevralında başlayan və artıq üç ildən çoxdur ki, böyük insan itkilərinə səbəb olan ölkəsinə tammiqyaslı işğala görə Rusiya rəsmilərini məsuliyyətə cəlb etmək üçün bu xüsusi tribunalı əsas vasitə kimi dəyərləndirib. Bu yeni qurum, bir dövlətin digərinə qarşı silahlı qüvvə tətbiq etməsi ilə bağlı təcavüz cinayəti ilə məşğul olacaq. Bu, Avropa Şurasının tarixində ilk dəfə bu cür bir tribunal yaratmasıdır. Zelenski X (keçmiş Twitter) sosial şəbəkəsində bildirib ki, "bu gün rəsmi olaraq fəaliyyətə başlayan Tribunal, Rusiya rejiminin rəhbərliyini dövlətimizə və xalqımıza qarşı törətdiyi cinayətlərə görə məsuliyyətə cəlb etmək üçün real bir fürsət yaradır." O əlavə edib: "Bütün qurbanlar üçün ədalətin təmin edilməsi istiqamətində işləməyə davam edəcəyik. Cinayətkarlar Haaqada məhkəmə qarşısına çıxarılmalı və cəzalandırılmalıdırlar."
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Rolu
Bu tribunalın yaradılması, münaqişəyə görə mühakimə oluna biləcək şəxslərin dairəsini genişləndirmək məqsədi daşıyır. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM), əsasən insanlığa qarşı cinayətlərə fokuslanaraq, artıq Rusiya prezidenti Vladimir Putin və digər yüksək səviyyəli siyasi və hərbi fiqurlar üçün həbs orderləri çıxarıb. BCM, Putinlə yanaşı, 2023-cü ilin martında Rusiyanın uşaq hüquqları üzrə prezident komissarı Mariya Lvova-Belova üçün də həbs orderi vermişdi. Hər ikisi, Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərindən uşaqların qanunsuz deportasiyası və köçürülməsində ittiham olunur. 2024-cü ilin martında məhkəmə həmçinin Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələrinin zabiti və Qara Dəniz Donanmasının keçmiş komandiri Viktor Sokolov, eləcə də Rusiya Silahlı Qüvvələrinin general-leytenantı Sergey Kobılaş üçün həbs orderləri çıxarmışdı. Bu iki şəxs mülki əhaliyə həddindən artıq ziyan vurmaq cinayətində və qeyri-insani əməllərdə ittiham olunur.
Davam Edən Danışıqlar və Hücumlar
Alain Berset isə bildirib: “Bu tarixi imza bizə xatırladır ki, beynəlxalq hüquq heç bir istisna və ikili standart olmadan hər kəsə şamil edilməlidir.” Bu arada, ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyasının vasitəçiliyinə baxmayaraq, Ukraynadakı müharibəni bitirmək üçün atəşkəs danışıqları əsasən təxirə salınıb. Moskva maksimalist tələblərindən geri çəkilməkdən imtina etdiyindən və mahiyyətcə Ukraynanın təslim olması anlamına gələn atəşkəs təklifi irəli sürdüyündən, Rusiya, Ukrayna və üçüncü ölkələr arasında danışıqlar irəliləyiş əldə etməkdə çətinlik çəkib. Eyni zamanda, Rusiya Ukrayna şəhərlərinə hücumlarını artırmağa davam edir. Ukrayna rəsmilərinin bildirdiyinə görə, Rusiya qüvvələri bazar ertəsi və çərşənbə axşamı 48 saatdan az müddətdə onlarla Ukrayna mülki vətəndaşını öldürüb ki, bu da son aylar ərzində ən ölümcül günlərdən ikisidir.
Oxucu Şərhləri
Sizin şərhlərinizdə qaldırdığınız məqamlara hörmətlə yanaşıram, lakin fikirlərinizlə tam razılaşmıram. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, bu tribunalın yaradılması "Ukrayna Prezidentindən Tarixi Addım" kimi dəyərləndirilir və məhz bu da onun əhəmiyyətini vurğulayır. Rusiya rəsmilərinin təcavüz cinayətinə görə məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün Avropa Şurası ilə imzalanan razılaşma, beynəlxalq hüququn tətbiqi baxımından yeni bir mərhələdir.
Əlbəttə, hər hansı yeni beynəlxalq qurumun yaradılması zamanı hüquqi əsaslar və icra mexanizmləri ilə bağlı suallar yaranır. Lakin BCM-nin artıq Putin və Lvova-Belova üçün həbs orderləri çıxarması, bu cür cinayətlərə qarşı beynəlxalq ictimaiyyətin ciddi yanaşdığını göstərir. Yeni tribunalın yaradılması bu prosesi daha da gücləndirəcək və ədalətin təmin olunması üçün daha geniş imkanlar açacaqdır. Müəllifin əsas məqsədi bu yeni addımın təşəbbüsünü və onun potensialını vurğulamaqdır. Tribunalın ədalətli və qərəzsiz olacağına dair sübutlar zamanla, onun fəaliyyəti nəticəsində ortaya çıxacaqdır. Bu məsələlərin həlli üçün hələ uzun bir yol olsa da, başlanğıc addımı çox vacibdir.
Avropa Şurasının bu sahədə təcrübəsi olmasa da, qurumun beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə əsaslanaraq belə bir addım atması, mühakimənin hüquqi təməlinin mövcud olmadığını göstərirmi? Yoxsa bu, beynəlxalq cinayətlərə qarşı mübarizədə yeni bir hüquqi mexanizmin formalaşdırılması cəhdi kimi dəyərləndirilə bilərmi?
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM) fəaliyyəti ilə yanaşı, təcavüz cinayəti üçün xüsusi tribunalın yaradılmasının məqsədi tam olaraq nə ola bilər? Bu, BCM-in səlahiyyətlərini tamamlayırmı, yoxsa onun müəyyən sahələrdəki məhdudiyyətlərini aradan qaldırmaq üçün nəzərdə tutulub?
Bundan başqa, qeyd etdiyiniz kimi, tribunalın qərarlarının icrası məsələsi də vacibdir. Bu cür beynəlxalq tribunalın qərarlarının icrasını təmin etmək üçün hansı mexanizmlər nəzərdə tutula bilər ki, bu da onun effektivliyini artırsın?
Bu məsələləri daha dərinliyinə araşdırmaq, Ukrayna müharibəsi kontekstində beynəlxalq hüququn tətbiqi və ədalətin təmin edilməsi baxımından vacibdir.
Şərh Yaz