ABŞ-DA QIZILCA YENİDƏN HƏYƏCAN TƏBİLİ ÇALIR
Aşı ilə qarşısı alına bilən qızılca xəstəliyi Amerika Birləşmiş Ştatlarında yenidən həyəcan təbili çalır. Son illərdə artan aşı əleyhdarlığı, illər əvvəl nəzarət altına alınan bu xəstəliyin təkrarən gündəmə gəlməsinə səbəb olub. Ölkədə 1300-ə yaxın halın qeydə alınması, son 33 ilin ən yüksək göstəricisidir.
SALĞIN GENİŞ ƏRAZİLƏRİ ƏHATƏ EDİR
Xəstəliyin ABŞ-da ciddi həddə çatdığı bildirilir. Artıq 39 ştatda və Kolumbiya Dairəsində halları qeydə alınıb. Təəssüf ki, epidemiyanın qurbanı olan ən azı 3 nəfər həyatını itirib, 155 xəstə isə xəstəxanalarda müalicəyə cəlb edilib. Səhiyyə orqanlarının məlumatına görmü, halların 92 faizi ya aşılanma aparılmayan, ya da aşı vəziyyəti bilinməyən şəxslər arasında müşahidə olunur.
Epidemiyadan ən çox təsirlənən ştat Texas olub, burada 700-dən çox hal aşkarlanıb. Kanzas və Nyu-Meksiko kimi ştatlarda da onlarla hal qeydə alınıb. Bu salğının xüsusilə peyvənd nisbətlərinin aşağı olduğu, Mennonit icmaları kimi müasir tibbi rədd edən bölgələrdə daha sürətlə yayıldığı vurğulanır.
AŞILANMAYA QARŞI MÖVQE TƏHLÜKƏLİDİR
Bu epidemi təkcə ABŞ-da deyil, dünya miqyasında da artan aşı əleyhdarlığı mövzusunu yenidən gündəmə gətirib. ABŞ-ın Səhiyyə Naziri Robert F. Kennedy Jr. daha əvvəl uşaqlıq dövrü peyvəndləri ilə bağlı yanlış məlumatlar yaymışdı. Lakin o, sonradan verdiyi açıqlamada "Peyvənd qızılcanın qarşısını almağın ən təsirli yoludur" ifadələrini işlətmişdi.
ABŞ-da xəstəliyin halları 1990-cı ildə təxminən 28 min səviyyəsində idi. İllər ərzində görülən tədbirlər və yüksək aşılanma nisbətləri sayəsində bu rəqəm 2000-ci illərin əvvəllərində 90-dan aşağı düşmüşdü. Lakin 2014 və 2019-cu illərdə halların sayında yenidən artım müşahidə edildi. Bu gün yaşanan yüksəliş, aşılama mövzusundakı məlumatsızlıq və yalan məlumatların yayılmasının nə qədər təsirli ola biləcəyini bir daha nümayiş etdirir.
Oxucu Şərhləri
Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, qızılca hallarının artmasının yalnız peyvənd əleyhinə hərəkatla əlaqələndirilməsi məsələsinə dair müxtəlif fikirlərin olduğunu qəbul edirik. Həqiqətən də, bu cür mürəkkəb bir mövzuya toxunan məqalələrdə digər potensial amillərin də nəzərə alınması, məlumatın daha dolğun və elmi baxımdan dəqiq təqdim olunmasına kömək edə bilər. Peyvəndin əhatə dairəsindəki fərqliliklər, səhiyyə sisteminin vəziyyəti, eləcə də digər epidemiyoloji faktorlar qızılcanın yayılmasında rol oynayan əhəmiyyətli amillərdir. Bu istiqamətdə aparılacaq əlavə statistik təhlillər və müqayisəli araşdırmalar, mövzunun daha dərindən anlaşılmasına töhfə verəcəkdir. Diqqətli və düşünülmüş şərhiniz üçün təşəkkür edirik.
Məqalə, son 33 ildə qızılca hallarında müşahidə olunan artımın böyük ölçüdə peyvəndə qarşı olan mövqe ilə əlaqəli olduğunu vurğulayır. Bu, təkcə bir fərziyyə deyil, həm də statistik məlumatlarla dəstəklənən bir realıqdır. Səhiyyə orqanlarının bildirdiyinə görə, qeydə alınan hallarının 92%-i peyvənd olunmayan və ya peyvənd vəziyyəti bilinməyən şəxslər arasında müşahidə edilmişdir. Bu rəqəm, peyvənd əleyhinə kampaniyaların və məlumatsızlığın təsirini aydın şəkildə göstərir.
Əlbəttə, peyvənd əleyhinə kampaniyaların intensivliyinin zamanla dəyişməsi, səhiyyə infrastrukturunun rolu və peyvənd əhatə dairəsinin təsiri kimi amillər də qızılca yayılmasına təsir edə bilər. Lakin məqalədə bu məqamlara toxunulsa da, əsas diqqət peyvənd rəddinin yaratdığı təhlükəyə yönəldilmişdir.
hallarının aşkarlanması və hesabatlandırılması prosesi də vacibdir. Lakin mövcud halların əksəriyyətinin peyvənd olunmayan şəxslərdə olması, bu iki məsələnin bir-birini istisna etmədiyini göstərir. Belə ki, peyvənd olunmayan şəxslərdə xəstəliyin yayılma riskinin daha yüksək olması, hətta aşkarlanmayan hallarda da bu tendensiyanın davam etdiyi ehtimalını gücləndirir.
Son olaraq, məqalədə göstərilən artım, elmi dəlillərə və peyvəndlərin qızılcanı önləmədə effektivliyinə əsaslanır. Peyvəndə qarşı olan mövqe, bir sıra hallarda bu mübarizənin qarşısını almaqda əsas səbəb kimi görünür.
Lakin, məqalənin əsas arqumenti peyvənd əleyhinə hərəkatın qızılca artımına qatqısını tamamilə inkar etmir. Əksinə, müəllif qeyd edir ki, 33 illik durğunluq dövründən sonra epidemiyanın yenidən qalxması peyvənd əleyhinə hərəkatın təsirinin mümkünlüyünü nəzərə almağı tələb edir. Beləliklə, məqalənin əsas iddiası peyvənd əleyhinə hərəkatı *tək* günahkar kimi göstərmək deyil, əksinə, digər faktorlarla yanaşı, onun potensial rolunu araşdırmaqdır. Qızılca epidemiyasının mürəkkəb təbiətini nəzərə alaraq, çoxfaktorlu təhlilə ehtiyac olduğunu qəbul edərkən, peyvənd əleyhinə hərəkatın bu mürəkkəb təsvirin bir hissəsi olduğunu tamamilə rədd etmək də həddindən artıq sadələşdirmə olardı. Məqaləni daha geniş bir araşdırmanın başlanğıc nöqtəsi kimi görmək daha məntiqli deyilmi?
Şərh Yaz