ABŞ prezidenti Donald Trampın Təhdidlərinə Braziliyadan Cavab
Braziliya Prezidenti Luiz İnasiu Lula da Silva, ABŞ prezidenti Donald Trampın tariflər təhdidlərinə sərt cavab verib. O bildirib ki, ABŞ prezidenti öz ölkəsinin lideri seçilib, "dünyanın imperatoru" yox.
Keçən həftə Donald Tramp, özünün Truth Social sosial media platformasında Braziliyaya avqustun 1-dən başlayaraq 50% tariflər tətbiq edəcəyi ilə hədələyib. Bu yüksək tariflər təhdidi, Braziliyanın sağçı keçmiş prezidenti Jair Bolsonaroya qarşı aparılan "cadugər ovu" məhkəməsi ilə əlaqələndirilib.
Donald Trampın yaxın müttəfiqi Bolsonaro, 2022-ci ildə Lulanın prezident seçkilərində qələbəsindən sonra onu devirməyə cəhd etməkdə ittiham olunur. O, dövlət çevrilişini təşkil etməkdə təqsirli bilinərsə, qırx ildən çox həbs cəzası ilə üzləşə bilər.
Məhkəmə Müstəqilliyi Vurğusu
CNN-dən Kristian Amanpura eksklüziv müsahibəsində Lula, Donald Trampın təhdidlərinin "protokolu" pozduğunu və Braziliyanın keçmiş prezidentinin taleyinin ticarət danışıqlarının bir hissəsi ola bilməyəcəyini vurğulayıb.
O qeyd edib: "Braziliyada məhkəmə hakimiyyəti müstəqildir. Respublika prezidentinin ona heç bir təsiri yoxdur." Əlavə edib ki, Bolsonaro "şəxsən mühakimə olunmur. O, dövlət çevrilişini təşkil etməyə cəhd etdiyi əməllərinə görə mühakimə olunur." Bolsonaro isə öz növbəsində günahını inkar edib.
Lula, əgər Donald Tramp yanvarın 6-sı hadisələri zamanı gördüyü işləri Cənubi Amerika ölkəsində etmiş olsaydı, Braziliyada da mühakimə olunacağını söyləyib. "Əgər Tramp braziliyalı olsaydı və Kapitoli Təpəsində baş verənləri etsəydi, o da Braziliyada mühakimə olunardı. Və ehtimal ki, o, Konstitusiyanı pozmuş olardı. Ədalətə görə, əgər o, bunu burada, Braziliyada etsəydi, həbs olunardı," o bildirib.
Gərgin Ticarət Münasibətləri
Tərcüməçi vasitəsilə danışan Lula, ABŞ prezidentinin yanaşmasından məyusluğunu ifadə edib, əvvəlcə onun sosial media paylaşımının orijinal olduğuna inana bilmədiyini deyib. "Çox xoşagəlməz idi," o, Amanpura bildirib. "Mən bunun saxta xəbər olduğunu düşündüm."
Braziliya artıq Donald Trampın təhdidini gerçəkləşdirərsə, qarşılıqlı tariflər tətbiq edəcəyini vəd edib. Bu, aylardır başqa bir ölkənin Trampa tariflər qarşısında meydan oxuduğu ilk haldır. Lula deyib: "Braziliya özünün və Braziliya xalqının qayğısına qalmalı, başqalarının maraqlarına yox." Əlavə edib: "Braziliya ona tətbiq edilən heç bir şeyi qəbul etməyəcək. Biz danışıqları qəbul edirik, qəbul edilməni yox."
Ay ərzində Donald Trampdan məktub alan 20-dən çox ölkədən fərqli olaraq, ABŞ keçən il Braziliya ilə 6.8 milyard dollarlıq ticarət profisitinə malik idi. Bu o deməkdir ki, ABŞ Braziliyadan idxal etdiyindən daha çox mal ixrac edib – bu balanssızlıq Donald Trampın ticarət gündəliyini artıq təmin etməlidir. ABŞ Siyahıyaalma Bürosunun məlumatına görə, 2024-cü ildə ABŞ-ın Braziliyaya əsas ixracatına təyyarələr və kosmik gəmilər, yanacaqlar, nüvə reaktorları kimi sənaye maşınları və elektrik avadanlıqları daxil idi. Amerika mallarına tətbiq ediləcək 50%-lik qarşılıqlı tariflər bu sənayelərə ciddi ziyan vura bilər.
Müzakirələrə Açıq Mövqe
Buna baxmayaraq, Lula cümə axşamı Vaşinqtonla razılığa gəlməyə hazır olduğunu vurğulayıb. O bildirib ki, Donald Tramp "ciddi" şəkildə danışıqları nəzərdən keçirməlidir və ABŞ prezidentinin fikrini dəyişəcəyinə ümid edir.
Keçmiş əmək təşkilatçısı Amanpura deyib ki, "Mən proqressiv prezident deyiləm. Mən Braziliya prezidentiyəm. Mən prezident Trampı ifrat sağçı prezident kimi görmürəm. Mən onu ABŞ-ın prezidenti kimi görürəm – o, Amerika xalqı tərəfindən seçilib," onların ideoloji arxa planlarının danışıqları gərginləşdirə biləcəyi ehtimalını rədd edərək. O əlavə edib: "Dünyada ən yaxşı şey masanın ətrafına oturub danışmaqdır."
O deyib: "Əgər ABŞ prezidenti Donald Tramp Braziliya və ABŞ arasında davam edən danışıqları ciddi qəbul etməyə hazırdırsa, o zaman mən lazım olan hər şeyi müzakirə etməyə açıq olacağam. Lakin vacib olan budur ki, iki ölkə arasındakı münasibətlər bu şəkildə davam edə bilməz."
ABŞ-ın Yeni İstintaqı
Bu arada, çərşənbə axşamı ABŞ, Braziliyanın "ədalətsiz" ticarət təcrübələri adlandırdığı hərəkətlərinə qarşı istintaq başlatdı. Bu, dünyanın 10-cu ən böyük iqtisadiyyatı ilə mübahisəni daha da gərginləşdirdi.
ABŞ Ticarət Nümayəndəsinin (USTR) bəyanatına görə, istintaq rəqəmsal ticarət və elektron ödəmə xidmətləri, güzəştli tariflər və antikorrupsiya müdaxiləsi, habelə əqli mülkiyyətin qorunması məsələlərinə yönələcək. Məqsəd "əsassız və ya ayrı-seçkilik yaradan, Amerika ticarətinə mane olan və ya onu məhdudlaşdıran" halların olub-olmadığını müəyyən etməkdir.
O, həmçinin etanol bazarına çıxışı və qanunsuz meşə qırılmalarını da nəzərdən keçirəcək.
Oxucu Şərhləri
Bundan əlavə, "dünyanın imperatoru" metaforasının ritorik bir hərəkət olduğunu təxmin etmək, Lula administrasiyasının arxasında duran geosiyasi strategiya və milli maraqları tam olaraq başa düşməməyə səbəb ola bilər. Bu, sadəcə siyasi rəqabət deyil, Braziliyanın qlobal səhnədə öz yerini müəyyən etmək üçün bir mübarizədir. Belə bir kontekstdə, Lula'nın ifadələri sadəcə ritorik deyil, həm də qlobal güc tarazlığında öz mövqeyini ifadə etmək cəhdi kimi qiymətləndirilə bilər. Bu, daha geniş geosiyasi kontekstin nəzərə alınmasının vacibliyini daha da gücləndirir.
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Trampın tarif təhdidləri yalnız siyasi bir hərəkət olmaya bilər. Əgər ABŞ-ın daxili sənayesində Braziliya məhsullarının artması əslində ABŞ-ın ticarət balansına mənfi təsir göstərirsə, və ya ABŞ-ın milli təhlükəsizliyinə potensial təhdid yaradırsa, Trampın hərəkətlərinin arxasında iqtisadi və ya təhlükəsizlik məsələləri də ola bilər. Bu məsələlər, yalnız siyasi rəqabətdən daha dərin səbəbləri əks etdirə bilər. Yəni, Lula'nın reaksiyasının həqiqətən Trampın hərəkətlərinin altında yatan həqiqi səbəblərin tam olaraq nəzərə alınmadan verilmiş bir reaksiya olması ehtimalı da var. Daha ətraflı araşdırma olmadan, hər iki liderin motivlərini tamamilə anlamaq çətindir.
Mən düşünürəm ki, Dünya Ticarət Təşkilatı kimi beynəlxalq təşkilatların vasitəçiliyindən daha geniş istifadə edilməsi, tərəflər arasında konstruktiv dialoq və kompromislərə əsaslanan bir yanaşma daha faydalı olardı. Ümumi məqsəd olan iqtisadi inkişafın təmin edilməsi istiqamətində ortaq həll yolları axtarmaq yerinə, yalnız qarşılıqlı təhdidlər və ifadələr situasiyanı daha da gərginləşdirə bilər. Məsələn, DDT-nin vasitəçiliyi ilə hər iki ölkənin maraqlarını nəzərə alan, tariflərin tətbiqindən daha ədalətli və qarşılıqlı faydalı bir ticarət razılaşmasına nail olmaq mümkün ola bilər. Problem yalnız iki ölkə liderinin siyasi qərarlarından asılı deyil, və daha geniş, daha mürəkkəb bir beynəlxalq kontekstdə həll edilməlidir.
Həmçinin, liderlərin açıq qarşıdurmaları yerinə, problemi həll etmək üçün konstruktiv bir yanaşma olaraq, iki ölkə arasında yüksək səviyyəli iqtisadi dialoqun təşkil olunmasını təklif edərdim. Bu dialoq, müstəqil ekspertlərin iştirakı ilə, hər iki tərəfin narahatlıqlarını açıq şəkildə müzakirə etmək və qarşılıqlı faydalı həllər tapmaq imkanı yarada bilər. Bu dialoq həm də açıq və şəffaf olmalıdır ki, vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələri də bu prosesə qoşula bilsinlər. Yalnız belə bir yanaşma uzunmüddətli ticarət münasibətlərini daha sabit və etibarlı edə bilər.
Lakin, hazırkı vəziyyətin əsas fərqi, qloballaşmanın daha da inkişaf etməsidir. Bu, ticarət axınlarının daha qarışdırılması və bir ölkənin ticarət tədbirlərinin başqa ölkələrə daha geniş təsirini nəzərdə tutur. Bundan əlavə, 1970-ci illərin ticarət mübahisəsindən fərqli olaraq, indiki münaqişə iqlim dəyişikliyi kimi qlobal məsələlərlə daha sıx bağlı görünür. Bu da həllini daha çətinləşdirir. Əvvəlki hadisələrdən dərs çıxararaq, uzunmüddətli həll əldə etmək üçün qarşılıqlı əməkdaşlığa, açıq dialoqa və potensial şərti əməkdaşlığa üstünlük vermək vacibdir. Lakin, hazırkı kontekstdə, dünya siyasətinin qütbləşməsinin ticarət danışıqlarını daha da çətinləşdirdiyini nəzərə almaq vacibdir.
Bu vəziyyəti, məsələn, 1970-ci illərdəki ABŞ-Yaponiya ticarət mübahisəsi ilə müqayisə etmək olar. Hər iki halda da böyük iqtisadiyyatlar arasında ticarət münaqişələri, proteksionist tədbirlərə və qarşılıqlı repressiyaya səbəb oldu. Ancaq Yaponiya ilə fərqli olaraq, Braziliyanın ABŞ-ın qlobal ticarət sisteminə təsiri daha azdır. Bu fərq, Braziliyanın ABŞ-ın tarif təhdidlərinə cavab vermək qabiliyyətinə təsir göstərə bilər.
Digər tərəfdən, hazırkı qlobal siyasi iqlim keçmişdən daha çox qütbləşmişdir. Bu, münaqişənin həllini daha çətinləşdirə bilər. Beləliklə, keçmişdəki hadisələrdən alınan dərslər, hazırkı münaqişənin dinamikasını tam olaraq əks etdirməyə bilər. Məsələnin daha geniş geosiyasi kontekstini nəzərə almaq, yəni qlobal enerji bazarı və ABŞ-ın Latın Amerikası siyasəti kimi amilləri nəzərə almaq lazımdır.
Şərh Yaz