Dünya 14.08.2025

ABŞ-da varlıların doğuşdan əvvəl "zəkalı körpə" yarışı

ABŞ-da varlıların doğuşdan əvvəl "zəkalı körpə" yarışı

Silikon Vadisində “Super Körpə” Axtarışı: Genetik Seçim Təhlükəsi

Amerika Birləşmiş Ştatlarının texnologiya mərkəzi olan Silikon Vadisi yeni bir çağırışla üzləşir. Bölgənin varlı texnologiya rəhbərləri, gələcəyin ən zəki uşaqlarını dünyaya gətirmək məqsədilə embrionlarını hərtərəfli genetik testlərdən keçirirlər. Yüksək gəlirə malik ailələr süni mayalanma üsulu ilə doğulacaq övladlarının zəka potensialını əvvəlcədən müəyyən etmək arzusundadırlar.

Zəka Axtarışında Tərəfdaş Seçimi

Tanınmış cütləşdirmə mütəxəssisi Jennifer Donnelly qeyd edir ki, hazırda üç texnologiya şirkəti rəhbəri arasında yüksək nailiyyətlərlə tanınmış universitetlərdən məzun olmuş tərəfdaşlarla övlad sahibi olmaq meyli güclənib. Donnelly vurğulayır ki, Silikon Vadisi rəhbərləri arasında zəki həyat yoldaşı və zəki nəsil axtarışı ciddi dərəcədə artıb.

Bahalı Genetik Test Xidmətləri

San Fransisko körfəzi bölgəsində yerləşən Nucleus Genomics və Herasight kimi yeni texnoloji firmalar artıq embrionların zəka proqnozunu da ehtiva edən genetik testlər təqdim edirlər. Nucleus-da bu testlərin qiyməti 6 min dollardan başlarkən, Herasight-da 50 min dollara qədər yüksələ bilir. Maraqlıdır ki, ötən ay məşhur sahibkar Elon Musk da Herasight ilə bağlı bir paylaşımı "Əla" cavablandıraraq diqqəti özünə cəlb etmişdi.

Xəstəlik Riskləri və Xüsusiyyət Proqnozları

Poligenik Embrio Skrinqi adlandırılan bu testlər yalnız kommersiya məqsədləri üçün təklif olunur. Bu müayinələr embrionlarda diabet, xərçəng, psixi sağlamlıq problemləri kimi geniş yayılmış xəstəlik risklərini ölçməklə yanaşı, həmçinin boy və zəka kimi fiziki və intellektual xüsusiyyətlər barədə də proqnozlar verir.

Etik Çətinliklər və Gələcək Ssenarilər

Lakin bu yeni trend ciddi etik mübahisələrə yol açıb. Stanford Universitetindən genetik mütəxəssis Hank Greely bu vəziyyəti tənqid edir: "Bu doğrudurmu? Bir çox insan bunu sorğulayır. Varlı insanlar genetik bir 'super sinif' yaradır və qalanlar adi insanlar olacaq? Bu, tamamilə elmi fantastika ssenarisidir." Harvard Universitetindən digər bir genetik mütəxəssis Sasha Gusev isə deyir: "Varlılar öz zəkalarını və uğurlarını yaxşı genlərə bağlayır və indi eyni prinsipləri övladlarına da tətbiq edə biləcəklərini zənn edirlər." Silikon Vadisində müşahidə olunan bu meyl, yalnız yüksək gəlirli ailələri deyil, geniş etik və ictimai müzakirələri də gündəmə gətirir. "Eugenika" ilə əlaqəli narahatlıqlar da artıq səslənməyə başlayıb. "Super körpə" xəyalı real dünyada həm elmi, həm də sosial sərhədləri aşaraq ciddi suallar yaradır.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Əli Cəfərov
23.09.2025 20:39
Bu məqalədə "zəkalı körpə" konsepsiyası ilə bağlı qaldırılan suallar çox dəyərlidir. Həqiqətən də, zəka anlayışının təkcə riyazi və məntiqi bacarıqlarla məhdudlaşmayıb, emosional zəka, kreativlik və empatiya kimi digər mühüm keyfiyyətləri də əhatə etməsi barədə düşünmək vacibdir. ABŞ-da, xüsusilə də Silikon Vadisində baş verən bu genetik texnologiya inkişaflarının gələcəkdə cəmiyyətdə yeni sosial bərabərsizliklər yarada biləcəyi ehtimalı da ciddi müzakirə mövzularındandır. Bu məqamların geniş ictimaiyyət tərəfindən diqqətə alınması və müzakirə edilməsi zəruridir.
Fidan Məmmədli
20.09.2025 01:57
Məqalədəki fikirlərlə tam razı deyiləm. Genetik texnologiyaların qeyri-bərabərliyi artırması ehtimalı müzakirə olunsa da, mənə elə gəlir ki, bu məsələyə yalnız təhlükə nöqteyi-nəzərindən baxmaq düzgün deyil. Həqiqətən də, Silikon Vadisindəki varlı insanların "zəkalı körpə" axtarışı sosial təbəqələşməni daha da dərinləşdirə bilər, lakin bu, genetik seçimin heç bir müsbət tərəfinin olmadığı anlamına gəlmir. Xəstəliklərin genetik səviyyədə müəyyən edilməsi və qarşısının alınması da genetik texnologiyaların mühüm bir faydasıdır. Əsas məsələ, texnologiyanın özü deyil, onun necə və kim tərəfindən istifadə edildiyidir. Gələcəkdə cəmiyyətdə "genetik cəhətdən üstün" və "genetik cəhətdən aşağı" siniflər yaranması təhlükəsini tamamilə inkar etmək çətin olsa da, həmçinin bu texnologiyaların hər kəs üçün əlçatan olmasını təmin etmək və istifadə qaydalarını etik normalara uyğun tənzimləmək də mümkündür. Bu məsələdə daha balanslı bir yanaşma gərəkli olduğu qənaətindəyəm.
Nihat İsmayılov
13.09.2025 15:05
Sizə 'ABŞ-da varlıların doğuşdan əvvəl "zəkalı körpə" yarışı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Bu məqalə, Silikon Vadisində gedən "super körpə" axtarışının mənəvi və sosial nəticələri haqqında düşündürücü bir fikir verir. Genetik texnologiyanın inkişafı ilə birlikdə, gələcək nəsillərin həyat tərzini və hətta təbiətini dəyişdirmə potensialı artır. Lakin, zəka kimi xüsusiyyətlərin genetik seçimlə əldə olunması, insanlığın təbii çeşidliliyinə xələl gətirə bilər və cəmiyyətdə yeni bərabərsizliklər yarada bilər. Bu cür texnologiyaların tətbiqi zamanı etik məsələləri diqqətlə nəzərdən keçirmək vacibdir.'. Bu şərഹിə 'critical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('abda') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Şərhinizdə qeyd etdiyiniz mənəvi və sosial nəticələr çox yerindədir. Lakin, bu mövzunu bir az daha dərinə götürsək, Silikon Vadisindəki bu "zəkalı körpə" yarışı ABŞ-da mövcud olan sosial və iqtisadi təbəqələşməni daha da dərinləşdirə bilər. Varlı təbəqənin genetik üstünlüklər əldə etməsi, "super sinif" yaratmaq təhlükəsini artırır ki, bu da əslində Hank Greely-nin də diqqət çəkdiyi "elmi fantastika ssenarisi" deyil, daha çox reallığa çevrilə biləcək bir təhlükədir. Bu texnologiyaların əlçatanlığı məhdud olduqca, cəmiyyətdəki bərabərsizliklər daha da güclənəcəkdir.
İlhamə Turalova
10.09.2025 22:33
Sizə 'ABŞ-da varlıların doğuşdan əvvəl "zəkalı körpə" yarışı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Məqalənizdə qaldırdığınız məsələ olduqca düşündürücüdür. ABŞ-da, xüsusilə də Silikon Vadisində genetik seçimin bu şəkildə həyata keçirilməsi, gələcəkdə cəmiyyətdə yeni fərqliliklərə yol aça bilər. Zəkanın genetik kodlaşdırması, təbii ki, texnoloji baxımdan heyranedicidir, lakin bunun etik və sosial nəticələri haqqında da düşünmək lazımdır.'. Bu şərഹിə 'neutral' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('abda') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
Sakit Sübhanlı
14.08.2025 12:03
Bu məqalə, Silikon Vadisində gedən "super körpə" axtarışının mənəvi və sosial nəticələri haqqında düşündürücü bir fikir verir. Genetik texnologiyanın inkişafı ilə birlikdə, gələcək nəsillərin həyat tərzini və hətta təbiətini dəyişdirmə potensialı artır. Lakin, zəka kimi xüsusiyyətlərin genetik seçimlə əldə olunması, insanlığın təbii çeşidliliyinə xələl gətirə bilər və cəmiyyətdə yeni bərabərsizliklər yarada bilər. Bu cür texnologiyaların tətbiqi zamanı etik məsələləri diqqətlə nəzərdən keçirmək vacibdir.
Xuraman İlqarova
14.08.2025 12:02
Bu məqalə, əslində, genetik texnologiyaların qeyri-bərabərliyi daha da dərinləşdirmə potensialına dair narahatlıq doğuran bir məqamı işıqlandırır. "Zəkalı körpə" ideyasının Silikon Vadisindəki elit təbəqə arasında populyarlaşması, sosial təbəqələşmənin genetik səviyyədə də təkrarlanması ehtimalını gündəmə gətirir. Bu, gələcəkdə cəmiyyətdə "genetik cəhətdən üstün" və "genetik cəhətdən aşağı" siniflər yaranması təhlükəsini də unutmamalıyıq. Belə bir tendensiyanın uzunmüddətli sosial və əxlaqi nəticələri ciddi şəkildə müzakirə olunmalıdır.
Elnur Vəliyev
14.08.2025 12:02
Məqalədə təsvir olunan "zəkalı körpə" yarışı haqqında əslində fikir ayrılığım var. Mənə elə gəlir ki, genetik seçimin "zəka" kimi müəyyən edilən bir xüsusiyyətə fokuslanması, uşağın inkişafının digər vacib tərəflərini, məsələn, emosional zəka və ya kreativliyi göz ardı edə bilər. Hər kəsin öz uşaqları üçün ən yaxşısını istəməsi təbiidir, ancaq bu prosesdə yalnız bir xüsusiyyətin önə çəkilməsi qeyri-sağlam bir yanaşma ola bilər.
Vüsal Qurbanov
14.08.2025 12:00
ABŞ-da varlıların genetik seçimlə "super körpə" axtarışları mövzusunda çox əhəmiyyətli bir məqalə oxudum. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Silikon Vadisindəki texnologiya liderlərinin uşaqlarının zəka potensialını yüksəltmək üçün embrionları genetik testlərdən keçirmələri, gələcəyin necə bir istiqamət alacağı barədə düşündürücü suallar doğurur. Bu, həm də cəmiyyətdəki sosial bərabərsizlik məsələsini daha da dərinləşdirə bilər. Məqalə bu məsələnin etik və sosial tərəflərinə toxunmaqla çox dəyərli bir töhfə verir.
Günay Bəxtiyarova
14.08.2025 12:00
Bu məqalə, qlobal miqyasda artan genetik texnologiyaların cəmiyyətimizdə necə yeni etik dilemmalar yaratdığını gözəl şəkildə ortaya qoyur. ABŞ-da, xüsusən də Silikon Vadisində baş verən bu cür "super körpə" axtarışları, texnologiyanın sərhədsiz imkanlarına baxmayaraq, genetik seçimin yol açacağı sosial bərabərsizliklər və insanlıq dəyərləri haqqında düşündürücü suallar qaldırır. Gələcəkdə bu məsələnin daha geniş müzakirələrə səbəb olacağı şübhəsizdir.
Aysel Sadiqli
14.08.2025 11:59
ABŞ-da varlıların "zəkalı körpə" axtarışı mövzusu, genetik texnologiyanın gələcəyi ilə bağlı olduqca düşündürücü suallar ortaya çıxarır. Məqalədə də qeyd olunduğu kimi, Silikon Vadisindəki texnologiya rəhbərlərinin embrionları genetik cəhətdən seçməsi, cəmiyyətdə hansı yeni ayrıseçkiliklərə yol aça bilər? Bu cür "təkmilləşdirmələr" sosial bərabərsizlikləri daha da dərinləşdirəcəkmi? Gələcəkdə belə bir texnologiya daha geniş yayıldıqda, "təbii" yolla dünyaya gələn uşaqlar hansı sosial təzyiqlərlə qarşılaşa bilərlər? Bu məsələnin etik və sosial nəticələri hələ də tam anlaşıldığı deyil.
Cavid Turaləli
14.08.2025 11:59
Məqalədə qeyd olunan "zəkalı körpə" konsepsiyası əslində bizi dərin düşüncələrə vadar edir. Bəs, zəka dedikdə nəyi nəzərdə tuturuq? Sadəcə riyazi və ya məntiqi bacarıqlarmı, yoxsa emosional zəka, kreativlik, empatiya kimi digər mühüm keyfiyyətləri də əhatə edirmi? ABŞ-da texnologiya sahəsindəki bu irəliləyişlər gələcəkdə cəmiyyətdə hansı yeni sosial bərabərsizliklər yarada bilər? Bu məqamlar, düşünürəm ki, müzakirə edilməli olan əsas məsələlərdəndir.
Şəfəq Anarova
14.08.2025 11:57
Məqalənizdə qaldırdığınız məsələ olduqca düşündürücüdür. ABŞ-da, xüsusilə də Silikon Vadisində genetik seçimin bu şəkildə həyata keçirilməsi, gələcəkdə cəmiyyətdə yeni fərqliliklərə yol aça bilər. Zəkanın genetik kodlaşdırması, təbii ki, texnoloji baxımdan heyranedicidir, lakin bunun etik və sosial nəticələri haqqında da düşünmək lazımdır.
Rəşad Rüstəmov
14.08.2025 11:55
ABŞ-da, xüsusilə də Silikon Vadisi kimi texnoloji mərkəzlərdə yaranan bu "zəkalı körpə" axtarışı, genetik texnologiyaların etik və sosial nəticələri barədə düşündürücü bir məqama toxunur. Əslində, bu, varlıların özləri üçün daha "üstün" bir gələcək yaratma cəhdi kimi görünür. Belə bir tendensiya cəmiyyətdə mövcud olan sosial-iqtisadi bərabərsizlikləri daha da dərinləşdirə bilər. Zəkanın yalnız genetik amillərə bağlı olmadığı, eyni zamanda sosial mühit, təhsil və tərbiyə kimi amillərin də böyük rolu olduğu unudulmamalıdır. Bu, genetik seçimin nə qədər təhlükəli ola biləcəyinin də bir göstəricisidir.
Sitarə Məmmədli
14.08.2025 11:55
Məqalədə toxunulan mövzu, əlbəttə ki, ciddi düşüncələrə yol açır. ABŞ-da, xüsusilə də Silikon Vadisi kimi texnologiya mərkəzlərində mövcud olan bu cür tendensiya, genetik seleksiya və onun etik müstəvidə nəticələri barədə əsaslı suallar doğurur. İnsanların öz övladlarının gələcəkdəki bacarıqlarını genetik səviyyədə optimallaşdırmaq istəyi, bir tərəfdən peşmançılıq hissindən və ya qüsurların qarşısını almaq arzusundan qaynaqlansa da, digər tərəfdən cəmiyyətdə sosial bərabərsizlikləri daha da dərinləşdirə bilər. Gələcəkdə bu cür texnologiyalara əlçatanlıq məsələsi, eləcə də genetik modifikasiyanın uzunmüddətli təsirləri diqqətlə araşdırılmalıdır.

Şərh Yaz