ABŞ-dan deportasiya edilən iranlılar arasında xristian konvertlər də var

Niyə ABŞ-da sığınacaq axtaran iranlı xristian təriqətçiləri deportasiya təhlükəsi ilə üzləşir?

Oktyabr ayının ortalarında, bazar ertəsi günü, bir il ABŞ-da immiqrasiya təcridxanasında qaldıqdan sonra, əməkdaşlar Texasda Məcidin hücrəsinə gözlənilmədən gəldilər. Onlar ona sadəcə "yığışmağı" söylədilər – köçürülürdü – baxmayaraq ki, bir immiqrasiya hakimi beş ay əvvəl ona sığınacaq almaqdan qorunmaq hüququ vermişdi. Biləklərindən, belindən və ayaqlarından qandallanmış vəziyyətdə, bütün gecə Luizianadakı hərbi aerodroma aparıldı. Məcid – əsl adı deyil – ilk olaraq Mehsa Əmini etirazlarında iştirakına görə, daha sonra isə xristianlığı qəbul etdiyi üçün dəfələrlə həbs olunaraq işgəncəyə məruz qaldıqdan sonra 2024-cü ilin oktyabrında İrandan ABŞ-a qaçmışdı. ABŞ rəsmiləri onu Managua, Nikaraquaya gedən 150-dən çox deportasiya olunan şəxsi daşıyan təyyarəyə mindirməyə məcbur edəndə, o, təyyarədə yeganə Latın Amerikalı olmayan şəxs olduğunu xatırlayır. Saatlar sonra uçuş endi və rəsmilər onu qandalladı, sığınacaq tələbini rədd edərək Venesuela və Türkiyə üzərindən İrana gedən marşrut üzrə istiqamətləndirdilər – bu səfəri o, məcburi qayıdış kimi qəbul etdi. Məcid daha sonra İstanbula gizlənə bildi, İranda onu nəyin gözlədiyindən dəhşətə gəlmişdi. O, BBC-yə danışan bir neçə iranlı xristian təriqətçisindən biridir – əksəriyyəti ölkədəki qohumları üçün qorxudan anonim qalmaq şərtilə – onların sığınacaq müraciətləri ötən il rədd edilib. Onların ifadələri ABŞ hakimiyyətinin İrana qayıdanların qarşılaşdığı riskləri necə qiymətləndirdiyindəki ziddiyyətlərə və sığınacaq sənədlərindəki həssas dini məlumatların necə idarə olunduğuna işarə edir. Onların təcrübələri ABŞ-ın xarici siyasətinin digər elementləri ilə də ziddiyyət təşkil edir, çünki keçmiş ABŞ prezidenti Donald Tramp xaricdəki xristianların təqibindən ictimai şəkildə şikayətlənir, hətta Nigeriya hökuməti "xristianların öldürülməsinə icazə verməyə davam edərsə" ora "silahlar atəş açaraq" qoşun göndərməklə hədələyir. Ağ Ev rəsmisi BBC-yə bildirib ki, bütün deportasiya edilmiş şəxslərin sığınacaq iddialarının çıxarılmazdan əvvəl tam şəkildə araşdırılır. Rəsmi, İrana son deportasiyaların ya qəti çıxarılma əmrləri olan, ya da könüllü gediş tələb edən şəxslərlə bağlı olduğunu qeyd edib. O əlavə edib ki, ciddi məxfilik qaydaları rəsmilərə kiminsə sığınacaq üçün müraciət edib-etmədiyini və ya rədd edilib-edilmədiyini açıqlamağa imkan vermir.

Nadir deportasiya uçuşu

ABŞ Trampın yenidən seçki kampaniyasının əsas dayağı olan qanunsuz immiqrasiyaya qarşı mübarizəsini davam etdirərkən, İranlı sığınacaq axtaranlara qarşı siyasətində görünməmiş dəyişikliklər edib. Sentyabr ayının sonunda, hakimiyyət diplomatik əlaqələrin olmaması və İranın insan haqları vəziyyəti nəzərə alınaraq, on illiklər ərzində ilk dəfə olaraq Qətər üzərindən İrana çarter reysi təşkil etdi. Uçuş İran və ABŞ arasında qeyri-adi əməkdaşlıq nümunəsini təmsil edirdi. Onlarla iranlı, xəbərlərə görə, qandallı vəziyyətdə uçuşa yerləşdirildi. Deportasiya olunanlardan biri, Sina, daha sonra Qətər-Tehran marşrutunda sərnişinləri müşayiət edən silahlı mühafizəçiləri təsvir etdi. O, farsdilli YouTube kanalında yayımlanan videoda bildirib ki, gəliş zamanı ABŞ-da keçirdiyi vaxt və dini fəaliyyətləri barədə sorğu-sual edilsələr də, dərhal həbs olunmayıblar. Sərnişinlər arasında ABŞ-da yaşayan iranlı xristian təriqətçisi Alinin həyat yoldaşı da var idi. Onunla sonradan İran kəşfiyyatı əlaqə saxlayaraq onu çağırıb. "Həyat yoldaşım xristian olsa da, onu İrana deportasiya etdilər", - Ali deyir – BBC onun və həyat yoldaşının şəxsiyyətini qorumaq üçün ona təxəllüs verib. "İndi İran kəşfiyyatı onun və mənim ardımcadır." Alinin həyat yoldaşı və digərləri üçün təhlükə, vəkillərinin dediyinə görə, kritik bir səhv ucbatından daha da artmışdı. Ali, onun həyat yoldaşı və sentyabr uçuşundan digər bir deportasiya olunanı təmsil edən vəkil Əli Herişçi, bir neçə müştərisinin həssas məlumatların – dini dönüklük, siyasi fəaliyyət və sığınacaq üçün müraciət etmə səbəbləri haqqında bəyanatlar daxil olmaqla – deportasiyadan əvvəl sənədlərdən çıxarılmadığını bildirdiyini deyir.

Niyə geri qayıtmaq xristian təriqətçiləri üçün təhlükəlidir

İranın təxminən 800.000 xristian əhalisinin əhəmiyyətli bir hissəsini müsəlmanlıqdan dönən iranlı xristianlar təşkil edir, – ölkədəki xristianlara qarşı pozuntuları izləyən Böyük Britaniya mərkəzli "Article 18" vəkillik qrupunun əməkdaşı Steve Dew-Jones deyir. Rəsmi olaraq tanınan kilsələr ciddi şəkildə məhdudlaşdırıldığı üçün ölkə daxilində ev kilsələri yaranmağa başlayıb. Lakin Dew-Jones deyir ki, bu təriqətin ardıcılları təqiblərə məruz qalmağa davam edirlər. Müsəlmanlıqdan dönmək irtidada (dindən dönmə) kimi qiymətləndirilir və təriqətçilər həbslər, dindirmələr və həbs cəzaları ilə üzləşirlər. İranda İnsan Hüquqları Mərkəzi 2023-2024-cü illər arasında həbslərin altı dəfə artdığını bildirir. "Son İran-İsrail qarşıdurmalarından bəri, biz hakimiyyətin 'sionist xristianlıq' ifadəsini daha aqressiv şəkildə istifadə etdiyini görürük. Təriqətçiləri İsrail agentləri kimi qələmə verərək, dövlət adi dini təcrübəni milli təhlükəsizlik təhdidi kimi qələmə verir", – Dew-Jones əlavə edir. Xaricdə sığınacaq axtaran bəzi iranlılar öz müraciətlərinin bir hissəsi kimi dinlərini dəyişmələrini qeyd edirlər, İran rəsmiləri isə onları iddialarını gücləndirmək üçün dinlərini dəyişmə hadisələrini şişirtməkdə və ya uydurmaqda ittiham edirlər. Lakin ABŞ-dakı sığınacaq işlərinin nə qədərinin şişirdildiyi, nə qədərinin isə real təqib qorxusundan irəli gəldiyi aydın deyil. "Kimsənin imanının səmimiyyətini mühakimə etmək mümkün deyil – insanların ruhlarına pəncərə yoxdur", – Dew-Jones deyir. "Bəli, sistem sui-istifadə edilə bilər, lakin biz həmçinin sığınacaq məhkəmələri tərəfindən ifadələri və kilsə qeydləri ciddi qəbul edilməyən bir çox legitim təriqətçinin olduğunu da görürük."

Geridə qalanlar üçün dayanmış həyat

İranlı sığınacaq axtaranlar və hüquq mütəxəssisləri bildirirlər ki, sığınacaq nəticələri bir ev təsərrüfatı daxilində belə kəskin şəkildə fərqlənə bilər. İyun ayının sonunda ICE əməkdaşları Los-Ancelesdə Marjan və Rezanın evinə gəldilər. Onların pastorunun çəkdiyi videoda Marjan, əməkdaşlar ərini saxlayarkən bayırda yıxılmış görünür. Bir neçə dəqiqə əvvəl o, kömək üçün ona zəng etmişdi. Hər ikisi İrandan olan və ABŞ-da sığınacaq üçün müraciət etmiş Marjan və Reza, hər ikisi iranlı xristian təriqətçisi ayrı-ayrı təcridxanaya aparıldılar. Həftələr sonra onların işləri ayrıldı: Marjan Kaliforniyada sığınacaq alsa da, Nyu Meksikoda saxlanılan Reza üçüncü bir ölkəyə deportasiya edilmə əmri aldı. İyun həbsindən sonra Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyi öz X hesabında bildirdi ki, "Los-Ancelesdə hədəflənmiş hüquq-mühafizə əməliyyatı zamanı Sərhəd Patrul əməkdaşları ABŞ-da qanunsuz olaraq olan iki iranlı vətəndaşı saxlayıb – hər ikisi milli təhlükəsizlik maraqlarının subyektləri kimi qeyd olunub." Onların həbsini çəkən Pastor Ara Torosian, Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin cütlüyün ABŞ-da qanunsuz olduğu iddiasını rədd edir. O, bildirir ki, onlar humanitar proqram vasitəsilə qanuni yolla ölkəyə daxil olublar və iş icazələri var idi. "Həyat yoldaşı üçün təhlükəli olduğu halda, əri üçün necə təhlükəli olmaya bilər?" – 2010-cu ildə İrandan bibliyalar qaçaqmalçılığına görə həbs olunduqdan sonra özü də qaçan Pastor Ara Torosian soruşur. Türkiyə aeroportundan qaça bilən Məcid, vəkili onun işini izləyərkən, o vaxtdan bəri naməlum vəziyyətdə yaşayır. Sığınacaq işi hələ də davam edən həyat yoldaşı isə indi Los-Ancelesdə bir yarım yaşlı qızı ilə yaşayır – qız atası ilə heç vaxt görüşməyib. ABŞ-da yaşayan iranlı xristian Ali kilsəsindən bir dostu ilə yaşayır və öz sığınacaq iddiasının bu il İrana deportasiya edilən həyat yoldaşınınkından daha uğurlu olacağına ümid edir. "Mənə sığınacaq versələr, həyat yoldaşım İranda ikən burada necə qala bilərəm? Əgər məni deportasiya etsələr, yerə enən kimi həbsə düşə bilərəm." Qanuni olaraq işləyə və bank hesabı aça bilməyən Ali, əvvəlcə uzaq bir qohumunun yanında qalırdı, "yalnız həyat yoldaşımın işi həll olunana qədər", lakin o heç vaxt sərbəst buraxılmadı və təxminən bir il təcridxanada qaldıqdan sonra deportasiya edildi. Kiçik bir kilsə sonradan ona müvəqqəti sığınacaq təklif etdi. "Məni nə vaxt getməyimi istəsələr, parklarda yatmalıyam," – o deyir. O, immiqrasiya dinləməsini gözləyir, lakin yaxşı bir nəticə görmür. Həyat yoldaşı İran kəşfiyyatından başqa bir çağırış alıb. "Əgər onu həbs edib mənim qayıtmağımı tələb etsələr," – o sakitcə deyir, "mənim başqa seçimim qalmayacaq."

24 saat