Aylardır, verdikləri ifadələrə görə, El Salvadorun Terrorizmlə Mübarizə Mərkəzi olan Cecot həbsxanasında həbsxana gözətçiləri tərəfindən döyülüb, güllələrlə vurulub, lazımi tibbi xidmətdən məhrum edilib və heç bir hüquqi prosedura riayət olunmayıb.
ABŞ tərəfindən deportasiya edildikdən sonra adı dillərdə gəzən Cecot meqa-həbsxanasında saxlanılan 252 Venesuelalı miqrantlardan biri olan Xose Mora bildirdi ki, "(Gözətçilər) bizə fiziki və psixoloji işgəncə verdilər."
Digər məhbus Rafael Martinez əlavə etdi: "Bu, dəhşətli bir kabus idi. Bir çox qardaşımın kömək istədiyini, "Ana, kömək et!" qışqırdığını eşitdim."
Bu dörd aylıq "kabus" cümə günü sona çatdı. Həmin gün El Salvador ABŞ və Venesuela arasında əldə edilmiş məhbus mübadiləsi sazişi çərçivəsində bütün 252 Venesuelalı miqrantların azad edilməsinə razılıq verdi.
Hazırda Venesueladakı ailələri ilə birlikdə olan Mora və Martinez, özlərinin insan hüquqlarının pozulması kimi təsvir etdikləri təcrübələri barədə açıqlamalar verirlər.
CNN Salvador prezidentliyi ilə təmasda olaraq işgəncə iddialarına dair şərh istəsə də, hələlik cavab almayıb. Keçmişdə hökumət, həbsdə olanların "milliyyətindən asılı olmayaraq" insan hüquqlarına hörmət etdiyini və həbsxana sisteminin təhlükəsizlik və nizam standartlarına uyğun olduğunu bildirmişdi.
Rəsmi qeydlərə əsasən, Martinez ABŞ-da soyğunçuluq ittihamı ilə üzləşib, təqsirini etiraf edib və zaminə buraxıldıqdan sonra həbs olunaraq Salvador həbsxanasına göndərilib. Mora isə Venesuelada narkotik maddə ilə bağlı cinayətlərə görə həbs olunmuş və cəzasını çəkmişdi. Birləşmiş Ştatlarda rəsmi qeydlərə görə, o, yol hərəkəti qaydalarını pozduğu üçün cərimələnmişdi.
Birləşmiş Ştatlardan El Salvadora göndərilən bir çox digər Venesuelalı miqrantlar kimi, Mora və Martinez də ABŞ rəsmilərinin onları Venesuela cinayətkar qrupu "Tren de Aragua"ya mənsub olmaqda yanlışlıqla ittiham etdiyini bildirirlər. Onların təkziblərinə baxmayaraq, mart ayında Birləşmiş Ştatlardan deportasiya edildilər.
Başlanğıcda, onlar Venesuelaya geri göndəriləcəklərini düşünürdülər, lakin deportasiya təyyarələri enən kimi başqa bir ölkəyə göndərildiklərini anladılar.
Onların sözlərinə görə, Salvador rəsmiləri təyyarəyə minərək onlara enmələrini əmr ediblər.
Martinez bildirir ki, "Həmin andan etibarən pis rəftar başladı." Onun sözlərinə görə, rəsmilər onları döyərək təyyarədən çıxarıb və avtobuslara mindirərkən başlarını aşağı əyməyə məcbur ediblər.
Daha sonra onları Cecot həbsxanasına apardılar və burada işgəncələr davam etdi, onlar CNN-ə danışdılar. İçəriyə daxil olduqdan sonra məmurlar başlarını qırxarkən və zinyət əşyaları, eləcə də ABŞ dolları da daxil olmaqla əşyalarını müsadirə edərkən diz çökməyə məcbur edildiklərini söylədilər.
Mora bildirdi ki, yüksək rütbəli həbsxana işçilərindən biri ona deyib: "Cəhənnəmə xoş gəldiniz. Buradan heç vaxt çıxa bilməyəcəksiniz. Gün işığı görməyəcəksiniz."
Cecot Həbsxanasında iddia edilən döyülmələr və aclıq aksiyası
Venesuelalı miqrantların sözlərinə görə, meqa-həbsxanadakı şərait çox sərt idi.
Onlar döşəksiz metal çarpayılarda yatır, doqquz digər insanla bir kameranı bölüşür, hər gün eyni ətsiz yeməkləri yeyir və yalnız gündə bir dəfə səhər saat 4-də duş qəbul etməyə icazə verilirdi.
Keçmiş məhbuslar CNN-ə bildirdilər ki, itaətsizlik edən hər kəs ya döyülür, ya da yeməyindən məhrum edilirdi.
Martinez iddia etdi ki, bir dəfə özünü pis hiss etdiyi üçün başını kamera qəfəsinin dəmir barmaqlıqlarından keçirdiyi üçün cəzalandırılıb. O, təxminən səkkiz gözətçinin onu döyərək sağ qolunu sındırdığı başqa bir kameraya aparıldığını söylədi.
Müəyyən bir məqamda məhbuslar vəziyyətə dözmədiklərinə qərar verdilər və əsas insan hüquqları, eləcə də vəkillərə və mətbuata çıxış tələb edərək aclıq aksiyasına başladılar.
Lakin Moranın sözlərinə görə, bu itaətsizlik hərəkəti sərt cavabla qarşılanıb.
Mora dedi: "Biz etiraz edəndə, kameranın içərisində birbaşa rezin güllələrlə atəş açırdılar. Biz qapalı toyuqlar və ya siçanlar kimi idik… və bizi rezin güllələrlə vurdular."
Bəziləri ümidlərini itirməyə başlamışdı – təxminən bir həftə əvvələ qədər, o zaman ki, dedilər, onlara qarşı rəftar birdən dəyişdi.
Gözətçilər onlara yeni saç düzümləri verdilər, burger və pizza kimi "yaxşı" yeməklərlə qidalandırdılar və yeni paltarlar təqdim etdilər.
"Yaxşı bir şeyin gələ biləcəyini düşünürdük," Martinez dedi.
Həqiqətən də, onlar həbsdən azad edilirdilər. Cümə günü, onları kameralarından çıxarıb avtobuslara mindirdilər və bir neçə təyyarənin Venesuelaya geri uçmaq üçün gözlədiyi aeroporta apardılar.
Karakas və Vaşinqton, El Salvadordan 252 Venesuelalı miqrantların hamısının azad edilməsi qarşılığında, Venesuelada saxlanılan 10 ABŞ vətəndaşı və onlarla siyasi məhbusun sərbəst buraxılmasını təmin edən bir razılaşma əldə etmişdilər.
Mora, həmvətənlərindən birinin "Biz gedirik" dediyini xatırladı.
Venesuelalı miqrantlar cümə gecəsi Venesuelaya endilər və bir neçə gün sağlamlıq, immiqrasiya və cinayət keçmişi yoxlamalarından, eləcə də digər prosedurlardan keçdilər – bu, ölkəyə qayıdan deportasiya olunanlar üçün rutin bir prosesdir.
Bazar ertəsi gecəsinə qədər bəzi miqrantlara ölkənin müxtəlif yerlərində ailələri ilə tədricən birləşməyə icazə verildi.
Hazırda evlərində olan Mora və Martinez, öz ölkələrinə qayıtdıqları üçün xoşbəxt olduqlarını və həyatlarını, karyeralarını yenidən qurmaq üçün orada qalmağı planlaşdırdıqlarını bildirirlər.
ABŞ-a qayıdıb-qayıtmayacağı soruşulduqda, Martinez dedi: "Xeyr, məni terrorçu olmaqda ittiham etməsinlər deyə."
"Allah mənə başqa bir fürsət verdi," o davam etdi. "İnsan bundan istifadə etməli... və irəliləməlidir."
Oxucu Şərhləri
**Cavab:**
Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, məqalə Salvador həbsxanalarındakı şəraitə diqqət çəkir. Lakin, sizin bu vəziyyətin miqyasını və uzunmüddətli nəticələrini daha dərindən araşdırmaq tələbinizlə razılaşmıram. Məqalə açıq şəkildə ABŞ-ın deportasiya etdiyi Venesuelalıların üzləşdiyi insan hüquqları pozuntularını vurğulayır. Xose Mora və Rafael Martinez kimi şəxslərin ifadələri, Cecot həbsxanasında gördükləri işgəncə, fiziki və psixoloji zorakılıq, tibbi xidmətdən məhrum edilmə və hüquqi prosedurların pozulması kimi dəhşətli təcrübələri qeyd edir. Bu, sadəcə fərdi təcrübələr deyil, geniş miqyaslı bir problemin göstəricisidir.
Məqalənin əsas məqsədi ABŞ-ın deportasiya siyasətinin potensial nəticələrini və beynəlxalq hüquqa uyğunluğunu müzakirəyə çıxarmaqdır. Deportasiya edilən şəxslərin kimlikləri və onların üzləşdiyi vəziyyətlər, onların cinayətkar qruplara aid edilməsində baş verən səhvlər və bu səhvlərin nəticələri açıqca qeyd olunur. Bu məqamlar, sizin "daha geniş tədqiqatlar" tələbinizdən daha vacibdir, çünki bu, artıq baş verən bir faciənin təsviridir. Deportasiyaların Venesueladakı siyasi vəziyyətə təsiri və ya daha geniş insan haqları pozuntuları haqqında müzakirələr təbii ki, davam etdirilə bilər, lakin bu məqalənin diqqət mərkəzində olan əsas mövzu, ABŞ-ın hərəkətlərinin birbaşa nəticələrini ortaya qoymaqdır.
Sizcə, beynəlxalq birlik El Salvadorun həbsxana sistemindəki insan haqları pozuntularına qarşı mübarizədə hansı spesifik addımlar ata bilər?
Şərhinizə əsaslanaraq, məqalənin həbsxana şəraitinə dair təqdim etdiyi məlumatların doğruluğunu və tamlığını təsdiqləmək üçün əlavə mənbələrə ehtiyac duyulduğu qeyd edilir. Müstəqil tədqiqatlar, beynəlxalq təşkilatların hesabatları və rəsmi statistikalar kimi məlumatların əlavə edilməsi məqalənin etibarlılığını artıracaqdır. Həmçinin, Salvador hökumətinin ittihamlara cavabının və ya həbsxana şəraitinin yaxşılaşdırılması üçün atılan addımların da müzakirəyə daxil edilməsi oxucunun daha dolğun bir mənzərə əldə etməsinə kömək edəcək. Bu, mövzunun tənqidi bir şəkildə araşdırılması üçün vacibdir.
Bəs beynəlxalq birliyin El Salvadorun həbsxana sistemindəki insan haqları pozuntularına müdaxilə etmək üçün daha effektli strategiyası nə ola bilər?
Deportasiya prosesi ilə bağlı məsuliyyətin yalnız ABŞ-da olmadığını, həmçinin El Salvador hökumətinin öz vətəndaşlarının və ərazisinə daxil olan miqrantların hüquqlarının qorunması ilə bağlı öhdəliklərini də yerinə yetirməsini tələb edən bir məsələ olduğunu düşünürəm. Beləliklə, problemə hərtərəfli yanaşmaq üçün, həm ABŞ-ın deportasiya siyasətinin humanitar aspektlərini yenidən nəzərdən keçirməsini, həm də El Salvadorun həbsxana sistemini islahat etməsi və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq etməsi tələb olunur. Miqrantların hüquqlarının müdafiəsinə və beynəlxalq təzyiqə daha çox diqqət yetirilməsi də əsas məqamlardandır. Sadəcə, ABŞ-ı günahlandırmaq deyil, həmçinin El Salvador hökumətinin də məsuliyyətini vurğulamaq, daha konstruktiv bir yanaşma olardı.
Şərh Yaz