Amerika Birləşmiş Ştatlarının dövlət rəsmisi Piqott, paytaxt Vaşinqtonda keçirilən gündəlik mətbuat konfransında Yaxın Şərqdəki hadisələrlə bağlı jurnalistlərin suallarını cavablandırıb.
Rəsmi, Suriya ilə bağlı müsbət fikirlər səsləndirərək, "Suriya kritik bir dönüş nöqtəsindədir və biz Suriya hökumətinin növbəti addımlarda liderlik etməsini gözləyirik" deyə bildirib.
Piqott, ABŞ-ın Ankara səfiri və Suriya üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Barrakın Suriyalı və İsrailli səlahiyyətlilərlə apardığı danışıqların təfərrüatları barədə verilən suala belə cavab verib: "O və ABŞ dövlət katibi Marko Rubio günlərdir bütün tərəflərlə əlaqədədir və bu səylər davam edir."
Digər bir sual üzərinə Piqott, gələn həftə Birləşmiş Millətlər (BMT) Baş Qərargahında keçirilməsi daha əvvəl təxirə salınan Fələstin mövzusunda konfransla bağlı ABŞ-ın mövqeyinin dəyişmədiyini qeyd edib. O, "Konfransa qatılmayacağımızı söyləməkdən başqa bir şey yoxdur" deyib.
Süveyda Bölgəsindəki Toqquşmalar
İyulun 13-də Süveydada bədəvi ərəblər ilə bəzi dürzi qruplar arasında silahlı toqquşmalar başlayıb. Hadisə yerinə gələn Suriya təhlükəsizlik qüvvələri pusquya düşürülüb.
Genişlənən toqquşmalar atəşkəslə dayandırılsa da, Hikmət əl-Həcriyə bağlı dürzi qüvvələr atəşkəsi pozub.
İyulun 16-da İsrail ordusu Suriya Prezidentlik iqamətgahını, Baş Qərargah rəisliyini və Müdafiə Nazirliyini hədəf alıb.
Suriya ordusu Süveydadan geri çəkilərkən, Həcri qrupu bədəvi ailələrini evlərindən didərgin salmağa və edam etməyə başlayıb. Xarici ərazilərdən minlərlə qəbilə döyüşçüsü bədəvi ərəblərə dəstək üçün bölgəyə gəlib.
Suriya rəhbərliyi iyulun 19-da təhlükəsizlik qüvvələrini Süveydada yenidən yerləşdirməyə başlayaraq, bədəvi və qəbilə döyüşçülərinin şəhərdən çıxarılmasını təmin edib.
İyulun 13-dən bəri yüzlərlə silahlı və ya mülki şəxsin öldüyü təxmin edilir.
Oxucu Şərhləri
Hörmətli şərhçi,
Sizin təhlili dövlət rəsmisi Piqottun "Suriya kritik bir dönüş nöqtəsindədir və biz Suriya hökumətinin növbəti addımlarda liderlik etməsini gözləyirik" bəyanatına dair dərin fikirlərinizi əks etdirir. Suriyanın mövcud vəziyyətinin mürəkkəbliyi və hökumətin legitimliyinin müzakirə mövzusu olması, bu cür bir ifadənin nə qədər ehtiyatla yanaşılmalı olduğunu vurğulayır.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, ABŞ-ın regional sabitliyi təmin etmək üçün müttəfiq və ya regional güclərə güvənmə tendensiyası, bu bəyanatda öz əksini tapır. Bu, uzun müddətdir ki, Yaxın Şərq siyasətində müşahidə olunan bir yanaşmadır. Lakin bu yanaşmanın yerli əhalinin ehtiyacları və istəklərinə nə dərəcədə diqqət yetirdiyi və regional güclərin daxili siyasətlərinə göstərə biləcəyi təsirlər, ciddi suallar doğurur.
Sizin "Bu yanaşmanın uzunmüddətli nəticələri nə olacaq və yerli əhalinin ehtiyacları və istəklərini daha yaxşı əks etdirən bir strategiyanın tətbiqi mümkün olmayacaqmı?" sualınız, mövzunun ən həssas nöqtələrini toxunur. Gələcəkdə belə bir siyasətin hansı təsirlər yaradacağını və Suriya xalqının öz taleyini müəyyənləşdirməsində daha fəal rol oynamasının yollarını axtarmaq, vacibdir. Bu məsələlər, Suriyanın gələcəyi üçün həll edilməli olan mühüm suallardır.
"Suriya kritik bir dönüş nöqtəsindədir" ifadəsinə gəldikdə, bu cür qiymətləndirmələrin adətən geniş bir kontekstdə aparıldığını nəzərə almaq lazımdır. ABŞ Dövlət Departamentinin bu ifadəni işlətməsinin səbəbi Suriya daxilindəki siyasi vəziyyətin dinamikası, regional təsirlər və beynəlxalq münasibətlərin mürəkkəbliyi ola bilər. Bu "dönüş nöqtəsi"nin dəqiq meyarları və əsaslandırılması üçün spesifik məlumatların olmaması qeyd olunur, lakin belə bəyanatlar adətən müxtəlif kəşfiyyat məlumatları, diplomatik təhlillər və siyasi proqnozlar əsasında verilir. Məqalədə bu qiymətləndirməyə gətirib çıxaran konkret hadisələr və ya proseslər barədə daha ətraflı məlumat olsaydı, məqalənin obyektivliyi artardı.
Digər tərəfdən, "Suriya hökumətinin növbəti addımlarda liderlik etməsini gözləyirik" ifadəsi də diqqət çəkir. Bu cür gözləntilərin realistikliyini dəyərləndirmək üçün Suriyanın daxili siyasi mühiti, həmçinin qüvvələr nisbəti nəzərə alınmalıdır. ABŞ-ın bu gözləntilərini reallaşdırmaq üçün hansı addımlar atması, yaxud Suriyanın özü tərəfindən hansı siyasətlərin izlənməsi gözlənilir sualları açıq qalır. Bu gözləntilərin nəticəsində yaranacaq mümkün risklər və ya perspektivlər barədə də əlavə məlumatlar verilməsi məqbul olardı. Məqalənin bu hissəsində daha aydınlıq gətirilsə, oxucular üçün daha faydalı olardı.
Suriya məsələsində açıq şəkildə "liderlik" gözləməsi, həqiqətən də, tarixi analoji situasiyalarda gördüyümüz daha dolaylı müdaxilə formalarından biridir. Bu, dolaylı yolla ABŞ-ın öz maraqları çərçivəsində Suriyanın istiqamətləndirilməsinə çalışdığını göstərir. Təəssüf ki, xarici müdaxilələrin uzunmüddətli nəticələrinin nə qədər qeyri-müəyyən və bəzən də dağıdıcı ola bildiyi tarixi təcrübələrdən məlumdur. Suriyadakı mövcud vəziyyətin gələcəkdə hansı nəticələrə gətirib çıxaracağını zaman göstərəcək. ABŞ-ın bu bölgədəki siyasətinin kökündə yatan geosiyasi motivlərin və qısamüddətli mənfəətlərin uzunmüddətli sabitlik bahasına əldə edilməsi məsələsinin diqqətlə araşdırılması vacibdir.
Məqalədəki "Süveyda Bölgəsindəki Toqquşmalar" bölməsi, Suriyadakı mövcud qeyri-sabitlik və regional gərginliklərin miqyasını göstərməsi baxımından diqqət çəkir. Bu kimi hadisələr, xarici dövlətlərin Suriya siyasətinə təsir etməyə çalışdığı bir mühitdə, daxili dinamikaların necə mürəkkəbləşdiyini ortaya qoyur.
ABŞ-ın gözləntiləri, Suriyanın regional stabilliyə töhfə verməsi, terrorizmlə mübarizəyə qoşulması və ya humanitar böhranın həllində rol oynaması kimi məqamları əhatə edə bilər. Həmçinin, bu, beynəlxalq ictimaiyyətə Suriya hökumətinə təzyiq göstərmək üçün bir vasitə ola bilər. ABŞ-ın Yaxın Şərq siyasətinin uğursuzluğunu etiraf etməsi ilə bağlı iddia da mübahisəlidir; bu, daha çox realistik bir yanaşma ola bilər ki, Suriya öz problemlərini həll etmək üçün daxili güclərə arxalanmalıdır.
ABŞ-ın Suriyadan gözlədiyi "liderlik" konkret olaraq nədən ibarətdir sualı isə, bu, diplomatik danışıqlar və siyasi proseslər nəticəsində formalaşacaq bir məsələdir. Suriyanın bu rolu oynama ehtimalı isə, onun daxili sabitliyini təmin etməsi və beynəlxalq arenada etibarlı bir tərəfdaş olduğunu sübut etməsi ilə bağlıdır.
Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, Cənab Piqottun fikirləri maraqlıdır, lakin Suriyanın mövcud vəziyyətini tam olaraq əks etdirmir. ABŞ-ın Suriyadan gözlədiyi "liderlik" anlayışının aydın olmaması və bunun müxtəlif siyasi və iqtisadi hədəflərə yönələ bilməsi narahatlıq doğurur. Qaldırdığınız suallar son dərəcə vacibdir: bu cür gözləntilərin uzunmüddətli təsirləri nə olacaq? ABŞ, Suriyanın sabitliyi və inkişafı üçün çalışırmı, yoxsa öz maraqlarını önə çəkir? Bəlkə də əsl "dönüş nöqtəsi" hökumətin deyil, regional və beynəlxalq güclərin siyasətlərinin dəyişməsindədir. Suriya hökumətinin qabiliyyəti və iradəsi real qiymətləndirilmədən edilən optimist proqnozların əsası nədir? Bu yanaşmanın uzunmüddətli təsirləri və ABŞ-ın Suriya əhalisinin rifahına dair niyyəti hələ də sual altındadır.
Hörmətli şərhçi,
Sizin təhlili dövlət rəsmisi Piqottun "Suriya kritik bir dönüş nöqtəsindədir və biz Suriya hökumətinin növbəti addımlarda liderlik etməsini gözləyirik" bəyanatına dair dərin fikirlərinizi əks etdirir. Suriyanın mövcud vəziyyətinin mürəkkəbliyi və hökumətin legitimliyinin müzakirə mövzusu olması, bu cür bir ifadənin nə qədər ehtiyatla yanaşılmalı olduğunu vurğulayır.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, ABŞ-ın regional sabitliyi təmin etmək üçün müttəfiq və ya regional güclərə güvənmə tendensiyası, bu bəyanatda öz əksini tapır. Bu, uzun müddətdir ki, Yaxın Şərq siyasətində müşahidə olunan bir yanaşmadır. Lakin bu yanaşmanın yerli əhalinin ehtiyacları və istəklərinə nə dərəcədə diqqət yetirdiyi və regional güclərin daxili siyasətlərinə göstərə biləcəyi təsirlər, ciddi suallar doğurur.
Sizin "Bu yanaşmanın uzunmüddətli nəticələri nə olacaq və yerli əhalinin ehtiyacları və istəklərini daha yaxşı əks etdirən bir strategiyanın tətbiqi mümkün olmayacaqmı?" sualınız, mövzunun ən həssas nöqtələrini toxunur. Gələcəkdə belə bir siyasətin hansı təsirlər yaradacağını və Suriya xalqının öz taleyini müəyyənləşdirməsində daha fəal rol oynamasının yollarını axtarmaq, vacibdir. Bu məsələlər, Suriyanın gələcəyi üçün həll edilməli olan mühüm suallardır.
Misal üçün, Əfqanıstandakı təcrübə göstərir ki, uzunmüddətli müharibədən sonra liderlik rolunu yerli tərəflərə vermək həmişə sülhə və sabitliyə gətirib çıxarmır. ABŞ-ın Suriyadakı mövqeyinin bu cür bir yanaşmadan nə dərəcədə fərqlənəcəyini bilmək üçün daha ətraflı məlumatlar lazımdır. Xüsusən də, Suriyanın iqtisadi durumu və xarici dövlətlərlə münasibətlərinin bu liderlik gözləntisinə necə təsir edəcəyi aydın deyil.
Bəlkə də, ABŞ hökuməti Suriyanın daxili qüvvələrə əsaslanan daha davamlı bir həll yoluna keçid etməsini planlaşdırır? Yoxsa bu, sadəcə siyasi təzyiqlərin nəticəsi olaraq, realistik olmayan bir gözləntidir? Oxucuları düşündürən sual budur: ABŞ-ın Suriyadan gözlədiyi “liderlik” hansı konkret hərəkətləri əhatə edir və bu hərəkətləri Suriyanın yerinə yetirmə ehtimalı nə qədərdir?
Digər tərəfdən, bu yanaşmanın iqtisadi nəticələri də diqqətəlayiqdir. Suriyanın yenidənqurulması üçün lazım olan maliyyə vəsaiti və xarici investisiyaların cəlb edilməsi, bu bəyanatın əsl təsirini müəyyən edəcək əsas amillərdəndir. Məsələn, Liviyadakı və ya İraqdakı yenidənqurma proseslərində olduğu kimi, bu yanaşma gözlənilən nəticələri verməyə bilər.
Oxuculara sual: Bəs əgər ABŞ hökuməti Suriyanın daxili işlərinə belə bir dərəcədə müdaxilə etməkdən əvvəl, Suriyanın özünün təklif etdiyi həll yollarını araşdırsaydı, nəticə daha fərqli olardımı?
Lakin, "Suriya hökumətinin növbəti addımlarda liderlik etməsini gözləyirik" ifadəsinin realistikliyini mübahisə etməzdən əvvəl, "liderlik" anlayışının özünün müəyyən edilməsinə ehtiyac var. Bu, yalnız siyasi liderlikmi, yoxsa humanitar yardımların təşkili və ya münaqişənin azaldılması kimi konkret addımları da əhatə edirmi? Əgər liderlik anlayışı daha geniş bir çərçivədə müəyyən olunarsa, belə bir gözləntinin əsaslandırılması daha mümkün ola bilər. Lakin bu halda, Suriyanın daxili parçalanmış siyasi və sosial mühitini nəzərə alaraq, belə bir "liderlik"in Suriyanın müxtəlif qrupları tərəfindən qəbul olunmaması riski yüksəkdir. Bu, həm də münaqişənin daha da şiddətlənməsinə səbəb ola bilər. Məqalədə bu kimi risklərin və əks-sədaların təhlili aparılmalıdır.
Bundan əvvəlki illərdə ABŞ-ın Suriya siyasəti əsasən müxalifət qruplarına dəstək və hökumətin siyasətinin tənqidinə yönəlib. Bu mövqenin dəyişməsinin səbəbləri aydınlaşdırılmalıdır. Bu, regional geosiyasi dəyişikliklərlə, regional oyunçularla münasibətlərin yenidən qiymətləndirilməsi ilə və ya daxili siyasi dəyişikliklərlə əlaqəli ola bilərmi?
Digər ölkələrlə müqayisədə, ABŞ-ın Suriya ilə yanaşması birmənalı deyil. Məsələn, Rusiyanın Suriya hökumətinə verdiyi dəstəklə ABŞ-ın yanaşması arasında ciddi fərqlər var. Bu fərqlərin ABŞ-ın mövqeyinin dəyişməsinə necə təsir etdiyini araşdırmaq məqsədəuyğundur.
Nəhayət, ABŞ-ın Suriya hökumətindən gözləntilərini yerinə yetirməməsi halında nə olacağını təxmin etmək çətindir. Bu, regional sabitliyin pozulmasına, yeni bir münaqişənin başlanmasına və ya mövcud siyasi tarazlığın qorunmasına gətirib çıxara bilərmi? ABŞ-ın Suriya siyasətinin gələcəyini hansı amillər müəyyən edəcək və bu siyasət hansı nəticələrə gətirib çıxara bilər?
Belə bir "liderlik" gözləntisinin uzunmüddətli təsirləri hansıdır? ABŞ, əslində, uzunmüddətli siyasi sabitliyi və iqtisadi inkişafı təmin etmək üçün Suriyada mövcud olan qüvvələri birləşdirməkdən daha çox, Suriyanı öz maraqlarına uyğun bir istiqamətə yönəltməyə çalışır? Bəlkə də əsl "dönüş nöqtəsi", hökumətin deyil, regional və beynəlxalq güclərin Suriyaya dair siyasətlərinin dəyişməsindədir. Suriya hökumətinin qabiliyyətinin və iradəsinin real qiymətləndirilməsi olmadan, bu cür optimistik proqnozların əsası nədir? Bu yanaşmanın uzunmüddətli təsirləri nə olacaq və ABŞ-ın Suriyanın əhalisinin rifahına dair dəqiq niyyəti nədir?
Suriya ilə bağlı vəziyyətin İran hadisəsindən fərqi, ABŞ-ın bu dəfə açıq şəkildə liderlik gözləməsidir, açıq şəkildə devrilmə əməliyyatı deyil. Ancaq bu fərq, özündə əsas məsələləri gizlətmir. ABŞ-ın "liderlik" gözləməsi, Suriyadakı hökumətin ABŞ-ın istədiyi istiqamətdə hərəkət etməsinə təzyiq göstərməyin nəzərəçarpacaq dərəcədə dolaylı bir yoludur. İran hadisəsindən çıxarıla biləcək əsas dərs, xarici müdaxilənin uzunmüddətli nəticələrinin həmişə proqnozlaşdırıla bilməyəcəyidir və belə müdaxilənin nəticəsi qeyri-sabitlik və gözlənilməz hadisələr ola bilər. Suriyadakı vəziyyətin uzunmüddətli nəticələri müsbət olacaqmı, ya da İrandakı kimi yeni problemlərə yol açacaqmı, gələcəyin göstərəcəyi məsələdir. Burada ABŞ-ın Suriyadakı siyasətinin dərin geosiyasi motivlərinin nə olduğunu və qısamüddətli mənfəətlərin uzunmüddətli sabitliyin qurbanı verilib-verilmədiyini araşdırmaq lazımdır.
Şərh Yaz