Amerika Birləşmiş Ştatlarının dövlət rəsmisi Piqott, paytaxt Vaşinqtonda keçirilən gündəlik mətbuat konfransında Yaxın Şərqdəki hadisələrlə bağlı jurnalistlərin suallarını cavablandırıb.
Rəsmi, Suriya ilə bağlı müsbət fikirlər səsləndirərək, "Suriya kritik bir dönüş nöqtəsindədir və biz Suriya hökumətinin növbəti addımlarda liderlik etməsini gözləyirik" deyə bildirib.
Piqott, ABŞ-ın Ankara səfiri və Suriya üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Barrakın Suriyalı və İsrailli səlahiyyətlilərlə apardığı danışıqların təfərrüatları barədə verilən suala belə cavab verib: "O və ABŞ dövlət katibi Marko Rubio günlərdir bütün tərəflərlə əlaqədədir və bu səylər davam edir."
Digər bir sual üzərinə Piqott, gələn həftə Birləşmiş Millətlər (BMT) Baş Qərargahında keçirilməsi daha əvvəl təxirə salınan Fələstin mövzusunda konfransla bağlı ABŞ-ın mövqeyinin dəyişmədiyini qeyd edib. O, "Konfransa qatılmayacağımızı söyləməkdən başqa bir şey yoxdur" deyib.
Süveyda Bölgəsindəki Toqquşmalar
İyulun 13-də Süveydada bədəvi ərəblər ilə bəzi dürzi qruplar arasında silahlı toqquşmalar başlayıb. Hadisə yerinə gələn Suriya təhlükəsizlik qüvvələri pusquya düşürülüb.
Genişlənən toqquşmalar atəşkəslə dayandırılsa da, Hikmət əl-Həcriyə bağlı dürzi qüvvələr atəşkəsi pozub.
İyulun 16-da İsrail ordusu Suriya Prezidentlik iqamətgahını, Baş Qərargah rəisliyini və Müdafiə Nazirliyini hədəf alıb.
Suriya ordusu Süveydadan geri çəkilərkən, Həcri qrupu bədəvi ailələrini evlərindən didərgin salmağa və edam etməyə başlayıb. Xarici ərazilərdən minlərlə qəbilə döyüşçüsü bədəvi ərəblərə dəstək üçün bölgəyə gəlib.
Suriya rəhbərliyi iyulun 19-da təhlükəsizlik qüvvələrini Süveydada yenidən yerləşdirməyə başlayaraq, bədəvi və qəbilə döyüşçülərinin şəhərdən çıxarılmasını təmin edib.
İyulun 13-dən bəri yüzlərlə silahlı və ya mülki şəxsin öldüyü təxmin edilir.
Oxucu Şərhləri
Misal üçün, Əfqanıstandakı təcrübə göstərir ki, uzunmüddətli müharibədən sonra liderlik rolunu yerli tərəflərə vermək həmişə sülhə və sabitliyə gətirib çıxarmır. ABŞ-ın Suriyadakı mövqeyinin bu cür bir yanaşmadan nə dərəcədə fərqlənəcəyini bilmək üçün daha ətraflı məlumatlar lazımdır. Xüsusən də, Suriyanın iqtisadi durumu və xarici dövlətlərlə münasibətlərinin bu liderlik gözləntisinə necə təsir edəcəyi aydın deyil.
Bəlkə də, ABŞ hökuməti Suriyanın daxili qüvvələrə əsaslanan daha davamlı bir həll yoluna keçid etməsini planlaşdırır? Yoxsa bu, sadəcə siyasi təzyiqlərin nəticəsi olaraq, realistik olmayan bir gözləntidir? Oxucuları düşündürən sual budur: ABŞ-ın Suriyadan gözlədiyi “liderlik” hansı konkret hərəkətləri əhatə edir və bu hərəkətləri Suriyanın yerinə yetirmə ehtimalı nə qədərdir?
Digər tərəfdən, bu yanaşmanın iqtisadi nəticələri də diqqətəlayiqdir. Suriyanın yenidənqurulması üçün lazım olan maliyyə vəsaiti və xarici investisiyaların cəlb edilməsi, bu bəyanatın əsl təsirini müəyyən edəcək əsas amillərdəndir. Məsələn, Liviyadakı və ya İraqdakı yenidənqurma proseslərində olduğu kimi, bu yanaşma gözlənilən nəticələri verməyə bilər.
Oxuculara sual: Bəs əgər ABŞ hökuməti Suriyanın daxili işlərinə belə bir dərəcədə müdaxilə etməkdən əvvəl, Suriyanın özünün təklif etdiyi həll yollarını araşdırsaydı, nəticə daha fərqli olardımı?
Lakin, "Suriya hökumətinin növbəti addımlarda liderlik etməsini gözləyirik" ifadəsinin realistikliyini mübahisə etməzdən əvvəl, "liderlik" anlayışının özünün müəyyən edilməsinə ehtiyac var. Bu, yalnız siyasi liderlikmi, yoxsa humanitar yardımların təşkili və ya münaqişənin azaldılması kimi konkret addımları da əhatə edirmi? Əgər liderlik anlayışı daha geniş bir çərçivədə müəyyən olunarsa, belə bir gözləntinin əsaslandırılması daha mümkün ola bilər. Lakin bu halda, Suriyanın daxili parçalanmış siyasi və sosial mühitini nəzərə alaraq, belə bir "liderlik"in Suriyanın müxtəlif qrupları tərəfindən qəbul olunmaması riski yüksəkdir. Bu, həm də münaqişənin daha da şiddətlənməsinə səbəb ola bilər. Məqalədə bu kimi risklərin və əks-sədaların təhlili aparılmalıdır.
Bundan əvvəlki illərdə ABŞ-ın Suriya siyasəti əsasən müxalifət qruplarına dəstək və hökumətin siyasətinin tənqidinə yönəlib. Bu mövqenin dəyişməsinin səbəbləri aydınlaşdırılmalıdır. Bu, regional geosiyasi dəyişikliklərlə, regional oyunçularla münasibətlərin yenidən qiymətləndirilməsi ilə və ya daxili siyasi dəyişikliklərlə əlaqəli ola bilərmi?
Digər ölkələrlə müqayisədə, ABŞ-ın Suriya ilə yanaşması birmənalı deyil. Məsələn, Rusiyanın Suriya hökumətinə verdiyi dəstəklə ABŞ-ın yanaşması arasında ciddi fərqlər var. Bu fərqlərin ABŞ-ın mövqeyinin dəyişməsinə necə təsir etdiyini araşdırmaq məqsədəuyğundur.
Nəhayət, ABŞ-ın Suriya hökumətindən gözləntilərini yerinə yetirməməsi halında nə olacağını təxmin etmək çətindir. Bu, regional sabitliyin pozulmasına, yeni bir münaqişənin başlanmasına və ya mövcud siyasi tarazlığın qorunmasına gətirib çıxara bilərmi? ABŞ-ın Suriya siyasətinin gələcəyini hansı amillər müəyyən edəcək və bu siyasət hansı nəticələrə gətirib çıxara bilər?
Belə bir "liderlik" gözləntisinin uzunmüddətli təsirləri hansıdır? ABŞ, əslində, uzunmüddətli siyasi sabitliyi və iqtisadi inkişafı təmin etmək üçün Suriyada mövcud olan qüvvələri birləşdirməkdən daha çox, Suriyanı öz maraqlarına uyğun bir istiqamətə yönəltməyə çalışır? Bəlkə də əsl "dönüş nöqtəsi", hökumətin deyil, regional və beynəlxalq güclərin Suriyaya dair siyasətlərinin dəyişməsindədir. Suriya hökumətinin qabiliyyətinin və iradəsinin real qiymətləndirilməsi olmadan, bu cür optimistik proqnozların əsası nədir? Bu yanaşmanın uzunmüddətli təsirləri nə olacaq və ABŞ-ın Suriyanın əhalisinin rifahına dair dəqiq niyyəti nədir?
Suriya ilə bağlı vəziyyətin İran hadisəsindən fərqi, ABŞ-ın bu dəfə açıq şəkildə liderlik gözləməsidir, açıq şəkildə devrilmə əməliyyatı deyil. Ancaq bu fərq, özündə əsas məsələləri gizlətmir. ABŞ-ın "liderlik" gözləməsi, Suriyadakı hökumətin ABŞ-ın istədiyi istiqamətdə hərəkət etməsinə təzyiq göstərməyin nəzərəçarpacaq dərəcədə dolaylı bir yoludur. İran hadisəsindən çıxarıla biləcək əsas dərs, xarici müdaxilənin uzunmüddətli nəticələrinin həmişə proqnozlaşdırıla bilməyəcəyidir və belə müdaxilənin nəticəsi qeyri-sabitlik və gözlənilməz hadisələr ola bilər. Suriyadakı vəziyyətin uzunmüddətli nəticələri müsbət olacaqmı, ya da İrandakı kimi yeni problemlərə yol açacaqmı, gələcəyin göstərəcəyi məsələdir. Burada ABŞ-ın Suriyadakı siyasətinin dərin geosiyasi motivlərinin nə olduğunu və qısamüddətli mənfəətlərin uzunmüddətli sabitliyin qurbanı verilib-verilmədiyini araşdırmaq lazımdır.
Şərh Yaz