ABŞ-İsrail Münasibətlərinin Asimmetrik Xarakteri
Uzun illərdir ki, ABŞ-İsrail münasibətləri Qərb diplomatiyasının əsas dayaqlarından biri kimi qəbul edilir. Lakin bu əlaqələrin təbiəti tez-tez təhlil edilir və bir çox ekspertlər tərəfindən “bərabərsiz” olaraq qiymətləndirilir. Bu qiymətləndirmə Vaşinqtonun Təl-Əvivə göstərdiyi misilsiz siyasi, hərbi və iqtisadi dəstəyin miqyası ilə bağlı narahatlıqlardan qaynaqlanır.
Misilsiz Hərbi və İqtisadi Dəstəyin Rolu
Amerika Birləşmiş Ştatları onilliklər ərzində İsrailə milyardlarla dollar dəyərində hərbi və iqtisadi yardım göstərmişdir. Bu dəstək İsrailin regionda hərbi cəhətdən üstünlüyünü təmin edən ən müasir silah sistemlərinin tədarükünü əhatə edir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu yardım demək olar ki, heç bir şərtləndirmə olmadan verilir ki, bu da İsrailə öz hərbi əməliyyatlarında və xarici siyasətində nisbətən sərbəst hərəkət etmək imkanı verir. Nəticədə, bu dinamika bərabərsiz tərəfdaşlıq təəssüratı yaradır, çünki bir tərəf digərinin dəstəyinə kritik dərəcədə asılıdır, lakin mövcud cavabdehlik mexanizmləri zəifdir.
Diplomatik Qalxan və Məsuliyyətsizlik İddiaları
ABŞ-ın Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasında İsrailə verdiyi diplomatik dəstək, xüsusilə də çoxsaylı qətnamələrə veto qoyulması, bu bərabərsiz tərəfdaşlıq iddialarını daha da gücləndirir. Bu veto hüququ İsraili beynəlxalq qınaqdan və sanksiyalardan effektiv şəkildə qoruyur. Bu vəziyyət, İsrailin beynəlxalq arena qarşısında öz hərəkətlərinə görə daha az hesabat verməsinə səbəb olur. Hətta beynəlxalq hüququn müəyyən normalarına zidd hesab edilən fəaliyyətlərdə belə, ABŞ-ın diplomatik dəstəyi onun üçün faktiki bir qalxan rolunu oynayır.
Siyasi Təsir və Güzəştlər Amili
Birləşmiş Ştatlar daxilində İsrail lobbisinin güclü təsiri tez-tez ABŞ-ın Yaxın Şərq siyasətinin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Bu təsir, ABŞ-ın öz maraqlarını, bəzən hətta Fələstin xalqının hüquqlarını ikinci plana ataraq İsrailin təhlükəsizliyini prioritetləşdirməsinə gətirib çıxarır. Bir çox müşahidəçi bu vəziyyəti ABŞ-İsrail münasibətləri daxilində tərəflər arasında güc balansının İsrailin xeyrinə qeyri-bərabər olduğunu sübut edən əsas amillərdən biri kimi qiymətləndirir. Bu dinamika, ABŞ-ın müəyyən hallarda İsrailin tələblərinə güzəştə getmək məcburiyyətində qalması ilə nəticələnir ki, bu da münasibətlərin simmetrik olmaması barədə narahatlıqları daha da artırır.