Ermənistan Tramp marşrutu üzərində nəzarət iddiası
Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvanla birləşdirəcək "Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu" (TRIPP) adlı nəqliyyat layihəsinə ABŞ-nin nəzarət etməyəcəyini bəyan edib. Mirzoyan bu açıqlamanı Ermənistan İctimai Televiziyasına verdiyi müsahibədə səsləndirib və regiondakı nəqliyyat dəhlizləri ilə bağlı hazırkı gərginliyi bir daha vurğulayıb.
"Zəngəzur dəhlizi" və Ermənistanın mövqeyi
Nazir qeyd edib ki, Azərbaycanın "Zəngəzur dəhlizi" adlandırdığı yol hissəsinə məhz Ermənistan nəzarət edəcək. Onun sözlərinə görə, "Üçüncü tərəf bu hissəyə nəzarət etməyəcək. Bu, Ermənistan Respublikasının funksiyalarına aiddir. Bu məsələ mübahisələndirilmir və başqa heç bir razılaşma olmayıb". Ararat Mirzoyan həmçinin, yolun keçəcəyi ərazinin 99 il müddətinə ABŞ-yə icarəyə verilməsi barədə deyilənlərin "hələlik reallıqla heç bir əlaqəsi" olmadığını əlavə edib. Bu bəyanat layihənin gələcək idarəçiliyinə dair ciddi fikir ayrılıqlarını əks etdirir.
Vaşinqton bəyannaməsi və ziddiyyətli açıqlamalar
Avqustun 8-də Vaşinqtonda ABŞ, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin birgə bəyannaməsi qəbul edilmişdi. Bu bəyannamənin 4-cü maddəsində Azərbaycanı Naxçıvana birləşdirəcək “Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu” (TRIPP) layihəsi üçün çərçivənin müəyyən edilməsi məqsədilə Ermənistanın ABŞ və qarşılıqlı müəyyən edilmiş üçüncü tərəflər ilə əməkdaşlıq edəcəyi qeyd olunur. Bəyannamədə "Biz bu məqsədə ən qısa zamanda nail olmaq üçün xoş niyyətlə səy göstərməyə dair qətiyyətimizi təsdiq edirik" ifadəsi yer alıb. Lakin ABŞ prezidenti Donald Tramp birgə mətbuat konfransında Ermənistanın marşrutu 99 illiyə ABŞ-yə icarəyə verməyə razı olduğunu bildirmişdi ki, bu da Ararat Mirzoyanın son açıqlaması ilə birbaşa ziddiyyət təşkil edir. Bu iki fərqli yanaşma, layihənin gələcəyi ilə bağlı sualları artırır.
Azərbaycanın təhlükəsizlik tələbi
Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev avqustun 26-da verdiyi müsahibədə "Zəngəzur dəhlizi"ndə hərəkətin təhlükəsizliyinə zəmanətin Ermənistan tərəfindən deyil, məhz üçüncü ölkə tərəfindən verilməli olduğunu vurğulayıb. Prezident Əliyev bildirib ki, "Azərbaycan vətəndaşları bu 40 kilometrdən çox məsafəni təhlükəsiz keçə bilməlidirlər, güclü təhlükəsizlik zəmanətləri olmalıdır. Beynəlxalq təhlükəsizlik zəmanətləri təmin edilməlidir. Yalnız Ermənistanın verdiyi zəmanətlər kifayət deyil. Tramp administrasiyası bu qanuni narahatlığı doğru şəkildə qəbul etdi və bunun nəticəsində TRIPP meydana gəldi". Bu mövqe, Azərbaycanın öz ərazisi ilə Naxçıvan arasında etibarlı və təhlükəsiz bağlantı təmin edilməsi istəyini əks etdirir.
Oxucu Şərhləri
Azərbaycanın təhlükəsizlik narahatlıqları da bu məsələyə əlavə bir mürəkkəblik qatır. Belə ki, layihənin hansı mexanizmlə idarə olunacağı və kimin nəzarət edəcəyi barədə aydınlıq yoxdur. "Tramp marşrutu" adı altında baş verənlər, hər kəsin layihənin nəticəsinə dair fərqli gözləntilərə sahib olduğunu göstərir. Bu vəziyyətdə, layihənin gələcək taleyi hələ də qeyri-müəyyəndir və tərəflər arasında daha ətraflı danışıqlar və aydınlıq gətirilməsi tələb olunur.
Şərh Yaz