“British Journal of Sports Medicine” adlı nüfuzlu tibb jurnalında dərc olunan hərtərəfli təhlil göstərib ki, yetkinlik dövrü boyu fiziki fəallıq səviyyəsini davamlı olaraq qoruyan və ya zamanla artıran şəxslərdə istənilən səbəbdən ölüm riski 20%-dən 40%-ə qədər azalır. Daha diqqətəlayiq odur ki, müntəzəm məşq edənlər hərəkətsiz insanlarla müqayisədə ürək xəstəliklərindən ölüm ehtimalını 30% ilə 40% arasında azaldır.
Öncəki Tədqiqatlar və Yeni Metod
Əvvəlki araşdırmalar adətən insanların məşq vərdişlərini yalnız müəyyən bir vaxt dilimində, sanki "ani bir şəkil" kimi ölçürdü. Lakin bu tədqiqat, insanların hərəkət qabiliyyətlərini illər boyu izlədiyi üçün fiziki fəaliyyətin ömür uzunluğuna təsirini daha aydın şəkildə ortaya qoyur.
Kvinslend Universitetinin rəhbərliyi ilə beynəlxalq tədqiqat qrupu səkkiz böyük tibbi məlumat bazasını gözdən keçirərək müvafiq işləri müəyyən edib. Yekun sistemli icmala dünya üzrə milyonlarla iştirakçının yer aldığı 85 araşdırma daxil edilib.
Bu təhlil, insanlara yalnız bir dəfə məşq vərdişlərini soruşmaq əvəzinə, zamanla bir çox nöqtədə onların fiziki aktivliyini izləyən tədqiqatlara fokuslanıb. İştirakçılar dörd qrupa bölündülər: davamlı aktiv qalanlar, aktivlik səviyyəsini artıranlar, azaldanlar və tamamilə hərəkətsiz qalanlar.
Müxtəlif tədqiqatların məlumatlarını müqayisə etmək üçün fiziki fəaliyyətlər "istirahət üzərində sərf olunan enerji" ölçüsünə çevrildi. 85 tədqiqatdan 77-si ümumi ölüm nisbətlərini, 34-ü ürək xəstəlikləri ilə bağlı ölümləri və 15-i isə xərçənglə əlaqəli ölümləri araşdırıb.
Ölüm Oranları və Fəallıq Dərəcələri
Tədqiqatda davamlı aktiv qalan şəxslər, hərəkətsiz qalanlara nisbətən bütün səbəblərdən ölüm riskində 29% azalma göstərdi. Yalnız "asudə vaxt məşqləri" (işdən kənar görülən fiziki fəaliyyətlər) araşdırıldıqda bu azalma dərəcəsi 39%-ə çatdı.
Fəallıq səviyyəsini zamanla artıran insanlarda isə ölüm riski 22% ilə 27% arasında azaldı. Bu nəticə, həyatın sonrakı dövrlərində məşq etməyə başlamaq istəyən milyonlarla yetkin insan üçün olduqca ümidvericidir.
Lakin zamanla fiziki fəallıq səviyyəsi azalan şəxslər üçün nəticələr daha qeyri-müəyyən idi. Bəzi tədqiqatlar, əvvəllər aktiv olan və sonradan fəallıq səviyyəsi düşən şəxslərdə hələ də fayda görüldüyünü irəli sürsə də, sübutlar tam aydın deyildi.
Ürək Xəstəlikləri və Xərçəngə Təsir
Ürək xəstəlikləri davamlı fiziki fəallıq səviyyəsinə ən güclü reaksiya verdi. Davamlı aktiv şəxslər ürək-damar xəstəliklərindən ölüm riskini təxminən 40% azaltdığı halda, fəallıq səviyyəsini artıranlarda bu nisbət təxminən 30% idi.
Xərçəng ölümləri ilə fiziki fəallıq arasında daha zəif bir əlaqə aşkar edildi. Davamlı aktiv qalan şəxslərdə xərçəngdən ölüm nisbəti təxminən 25% daha aşağı idi, lakin tədqiqatlar arasında daha çox uyğunsuzluq müşahidə edildi.
Optimal Fəallıq Səviyyəsi Nə Qədərdir?
Tədqiqatın ən praktik nəticələrindən biri, "nə qədər məşqin nə qədər fayda verdiyi" sualına aydınlıq gətirməsi oldu. Araşdırmaya görə, ölüm riskinin ən böyük azalması həftədə 150-dən 300 dəqiqəyə qədər orta intensivlikli məşq edilməsini tövsiyə edən əsas sağlamlıq bələdçilərinə riayət edildikdə baş verdi.
Lakin bu səviyyədən az məşq edən, lakin bunu ardıcıl şəkildə davam etdirən insanlar da əhəmiyyətli sağlamlıq faydaları gördü. Məlumatlar göstərdi ki, ən kəskin azalma tamamilə hərəkətsiz həyat tərzindən orta səviyyəli aktiv həyata keçid zamanı yaşanıb, çox yüksək aktivlik səviyyələrində isə fayda daha az artıb.