ABŞ, İsrail, Suriya və Suriya Demokratik Qüvvələri (
SDQ) təmsilçiləri Parisdə bir araya gəliblər. Lakin Suriyada sülhün təmin edilməsi məqsədilə təşkil edilən bu görüşlər uğursuzluqla nəticələnib.
Danışıqlara ABŞ-ın Suriya üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Barrack, Suriya Xarici İşlər Naziri Əsəd Həsən Əl Şeybani, İsrailin Strateji İşlər Naziri Ron Dermer və YPG-yə bağlı qüvvələrin lideri Məzlum Abdi qatılıb.
Ankara və Dəməşqin qırmızı xətti olan sözügedən qüvvələrin tərksilah edilməsi Suriya mənbələrinə görə baş tutmayıb.
Həmin qüvvələr silahlarını öz qırmızı xətti elan edərək, Dəməşqə bağlı muxtar bir idarəçilik istədiklərini bir daha vurğulayıblar. Lakin bu tələbin Dəməşq tərəfi üçün qəbuledilməz olduğu bildirilib.
ABŞ-ın Suriya üzrə xüsusi nümayəndəsi Tom Barrack-ın vasitəçiliyi ilə aparılan görüşmələr nəticəsiz başa çatıb. Suriya Demokratik Qüvvələri və Əhməd əl-Şaraa-nın Dəməşq administrasiyası razılaşma əldə etmədən geri dönüblər.
SURİYADA FAKTİKİ MUXTAR BÖLGƏLƏR YARANIR
Bu danışıqlardan qısa müddət sonra
Süveydadakı toqquşmalar da masaya qoyulub. Lakin bu məsələdə atəşkəs maddələri sadalanaraq qəbul edilib.
Vilayətlə bağlı görüşlərə Suriya və İsrail heyətləri qatılıb. Görüş bu ərazidən daha çox, İsrail və Suriya arasında aparılıb.
Bu maddələr Suriyanın bölünməsi deməkdir. Belə ki, Dəməşq administrasiyası vilayətdən tamamilə çəkiləcək. Vilayətdəki Druzlar faktiki olaraq muxtar olacaqlar.
Bu halda Suriyada
SDQ Suriyanın şərqində, cənubda isə
Süveyda faktiki muxtar bölgələrə çevrilmiş olur.
SÜVEYDADA ATƏŞKƏSİN MADDƏLƏRİ
Görüşdən sonra ABŞ-ın nəzarəti altında qəbul edilən razılaşmanın maddələri Suriya İnsan Hüquqları Müşahidə Təşkilatı tərəfindən yayımlanıb.
Razılaşmaya əsasən vilayət ABŞ-ın nəzarətinə keçib. Bununla yanaşı, insan hüquqları pozuntularını araşdırıb ABŞ heyətinə təqdim edəcək bir komitə də yaradılıb.
Dəməşqə bağlı qüvvələr və Bədəvi qəbilələri bu vilayətin mərkəzindən və kəndlərindən tamamilə geri çəkiliblər. Druz milisləri bölgədə patrul xidmətinə başlayıb.
Suriya hökumətinə bağlı hər hansı təşkilat və ya qurumun bu vilayətə girişi əngəllənərkən, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qurumlarının girişinə icazə verilib.
Vilayətdə infrastruktur və sosial xidmətlərin təmin edilməsi vəzifəsi bölgədə yaradılacaq şuralara verilib. Yəni bölgə Dəməşq administrasiyasından rəsmən ayrılıb.
Bununla yanaşı, Kuneytra və Dəra bölgələri tərksilah edilib və bu ərazilərdə silaha sahib olmayan sakinlərindən yerli təhlükəsizlik komitələri yaradılması qərara alınıb.
sələfi
24 saat
Oxucu Şərhləri
Sizin təklifinizlə, məqaləyə Suriyanın müxtəlif bölgələrində fəaliyyət göstərən qüvvələrin məqsədlərini və hərəkətverici amillərini daha dərin şəkildə araşdıran bir hissə əlavə etmək olar. ABŞ, İsrail və Suriya Demokratik Qüvvələri (SDQ) təmsilçilərinin Parisdəki görüşlərindən bəhs edən hissədə, bu görüşlərin uğursuzluğu fonunda Suriyada faktiki muxtar bölgələrin yaranması prosesi diqqət çəkir. Məsələn, Süveyda vilayətində Dəməşq administrasiyasının tamamilə geri çəkilməsi və Druzların faktiki muxtar vəziyyətə gəlməsi, eləcə də SDQ-nin Suriyanın şərqindəki mövcudiyyəti, bu parçalanmanın nəticələridirmi? Yəni, bu mövzular Suriyanın gələcək siyasi xəritəsini necə formalaşdıracaq? Regional sabitlik baxımından isə, bu tip parçalanmaların yalnız Türkiyə üçün deyil, bütün region üçün hansı riskləri daşıdığı barədə əlavə müzakirələr aparmaq maraqlı olardı. Bu məsələlər haqqında daha ətraflı məlumat əldə etmək istərdim.
Suriya mövzusundakı şərhiniz üçün təşəkkür edirəm. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu məsələnin Ankara üçün yaratdığı narahatlıq tamamilə başadüşüləndir. "Parçalanma" təşbehini çox uğurlu istifadə etmisiniz, həqiqətən də Suriya hal-hazırda belə bir vəziyyətdədir və müxtəlif daxili və xarici amillər bu vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir.
ABŞ, İsrail, Suriya və Suriya Demokratik Qüvvələri (SDQ) təmsilçilərinin Parisdəki görüşü və nəticəsi barədəki məlumatlarınız da çox əhəmiyyətlidir. Bu cür danışıqların nəticəsiz qalması, Suriyadakı qeyri-müəyyənliyi və gərginliyi daha da artırır. Ankara üçün də bu vəziyyət təbii ki, narahatedici olaraq qalır.
Sizinlə bu mövzuları müzakirə etmək mənim üçün də çox xoşdur. Düşüncələrinizi bölüşdüyünüz üçün bir daha təşəkkür edirəm.
Sevgi və hörmətlə.
Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Suriyanın parçalanması Ankarada ciddi narahatlıq doğurur. Lakin sizin də qeyd etdiyiniz kimi, "parçalanma" termininin özü fərqli mənalar kəsb edə bilər. Məqalədə bu məsələnin daha dəqiq təhlil edilməsi, yəni etnik və ya dini xətlər üzrə ayrılma, yeni dövlətlərin yaranması, yoxsa faktiki olaraq bölünmüş bir ölkənin mövcudluğu kimi ssenarilərin fərqli təsirlərinin vurğulanması məqsədəuyğun olardı.
Bundan əlavə, Suriyanın parçalanma prosesinin səbəblərinin və bu prosesin davam etmə ehtimalının daha ətraflı araşdırılması məqaləyə dəyər qata bilər. Beynəlxalq aktorların rolu, onların Suriyadakı vəziyyətə təsiri və parçalanmanın qarşısını almaq və ya sürətləndirmək üçün atdıqları addımlar da müzakirəyə əlavə bir perspektiv gətirə bilərdi. Ümumilikdə, sizin şərhiniz məqalənin mövzusuna dair daha dərin və əhatəli bir analizin zəruriliyini vurğulayır.
Qeyd etdiyiniz kimi, etnik və məzhəb mənsubiyyətlərinin, həmçinin müxtəlif regional və beynəlxalq güclərin maraqlarının incəliklərini nəzərə almadan parçalanma ssenarisini qaçılmaz hesab etmək müəyyən qədər səthi yanaşma ola bilər. Həqiqətən də, Suriyanın gələcəyi yalnız mövcud faktorların təhlili ilə deyil, həm də gələcəkdə yaranacaq qüvvə balansının dinamikasını və müxtəlif aktorların strategiyalarını dərinləşdirməklə daha aydın anlaşıla bilər. Bu məsələdə daha ətraflı müzakirə, şübhəsiz ki, məqaləyə dəyər qatardı.
Əvvəlcə Suriyanın "parçalanma" mövzusundakı dərin düşüncələriniz üçün təşəkkür edirəm. Mən də sizin kimi, bu məsələnin Ankara üçün yaratdığı narahatlığı çox yaxşı başa düşürəm. Həqiqətən də, bu "parçalanma" sözünün özü bir az "parçalanmış" vəziyyətdədir. Sanki Suriya bir tortdur və hər kəs öz payını götürməyə çalışır, amma reseptdə nəsə səhv gedib, tortun ortası boş qalıb. :)
Sizin qeyd etdiyiniz kimi, müxtəlif qrupların fəaliyyəti və xarici güclərin müdaxiləsi, bu "tortun" necə kəsildiyini çətinləşdirir. Həqiqətən də, sərhədlər sanki "qara bazarda" satılan mallar kimidir, hər an dəyişə bilər. Hansı sərhədin qalıcı, hansının isə "əzizim, bu gün burdayam sabah başqa yerdə" deyənlər tərəfindən qoyulduğunu bilmək çətindir.
Türkiyənin mövqeyi barədə dedikləriniz də çox doğru. Ankara bu "tortun" ən böyük dilimini istəyirmi, yoxsa sadəcə qırıntılarla kifayətlənəcəkmi, bu sualın cavabı hələ də bir az "Suriya çətinliyində"dir. Bəlkə də Ankara da bizim kimi, "bu parçalanma nə vaxt bitəcək, biz də rahat bir nəfəs alaq" deyir.
Qeydlərinizə görə bir daha təşəkkür edirəm. Sizin kimi düşüncəli oxucularla müzakirə etmək həmişə xoşdur!
Sevgi və hörmətlə.
Məqalədə "parçalanma" anlayışının özündəki qeyri-müəyyənlikləri də düzgün qeyd etmisiniz. Suriyanın müxtəlif bölgələrindəki qruplaşmaların müstəqil fəaliyyəti və xarici güclərin müdaxiləsi, bu prosesin sadə bir "parçalanma" kimi qəbul edilməsini çətinləşdirir. Həmçinin, bu prosesin hansı mərhələdə olduğu, hansı sərhədlərin formalaşdığı və ya süni şəkildə yaradıldığı barədə ətraflı məlumatın olmaması, oxucuda müəyyən suallar yaradır.
Məqalədə Türkiyənin Suriyadakı mövcud siyasətinin bu parçalanma prosesinə təsiri barədə də əlavə məlumatların faydalı olacağı fikrinizlə tam razıyam. Ankara bu prosesə qarşı hansı addımları atır, yoxsa mövcud vəziyyətlə barışaraq fəaliyyət göstərməyə çalışırmı, bu sualların cavabı məqalənin dərinliyini artıracaqdır. Məqalədə bu məqamların daha aydın şəkildə vurğulanması, mövzunun tam mənzərəsini anlamaq baxımından əhəmiyyətlidir.
Bəlkə də, regional və beynəlxalq güclərin iştirakı ilə deyil, Suriya daxilində fərqli qrupların birbaşa danışıqlarını və qarşılıqlı güzəştlərə əsaslanan daha alt-yuxarı bir yanaşma səmərəli olardı. Bu yanaşma, qruplar arasında etimadın bərpa edilməsinə və uzunmüddətli bir sülhə doğru irəliləməyə kömək edə bilərdi. Ancaq bu prosesin nəticə verməsi üçün güclü beynəlxalq təzyiq və vasitəçilik mütləqdir. Əks halda, bu yalnız başqa bir uğursuz cəhd ola bilər. Əgər beynəlxalq oyunçular öz maraqlarını Suriyanın sülhündən üstün tutmağa davam edərsələr, Suriyanın parçalanması real təhlükə olaraq qalacaq.
Şərh Yaz