Arda Turanın komandası Ukraynada xal itirdi
Arda Turan-ın baş məşqçisi olduğu Şaxtyor Donetsk komandası Ukrayna Premyer Liqasının ikinci turunda səfərdə Karpatı Lviv ilə qarşılaşıb. Gərgin keçən oyun 3-3 hesabı ilə başa çatıb.
Arda Turan hakimlə mübahisə etdi
Oyunun 28-ci dəqiqəsində baş hakim Mıkola Balakin Şaxtyorun oyunçusu Azaroviyə sarı vərəqə göstərib. Bu qərara etiraz edən Arda Turan, kənarda emosiyalarını cilovlaya bilməyib. Hakim Balakin, Arda Turan-ın etirazını "həddindən artıq" hesab edərək ona sarı vərəqə göstərib. Bildirilir ki, həmin anlarda Arda Turan dördüncü hakimə ingilis dilində "Ağzını yum" deyib.
Şaxtyor Donetsk xal itkisi ilə üzləşdi
Ukrayna Liqasında iki oyunda bir qələbə və bir heç-heçə edən Şaxtyor Donetsk xallarının sayını 4-ə çatdırıb. Arda Turan-ın komandası hücumda yaxşı təsir bağışlasa da, müdafiədə diqqətini toplamaqda çətinlik çəkib. Komanda 90+1-ci dəqiqədə qol buraxaraq qələbəni əldən verib.
Oxucu Şərhləri
Şaxtyor Donetsk kimi bir klubun Ukrayna Premyer Liqasında keçirdiyi oyunlar, yalnız yerli çempionatın nəticələri ilə məhdudlaşmır. Bu cür klublar, böyük sponsorluq müqavilələri, transferlər və oyunların yayım hüquqları vasitəsilə xeyli miqdarda pul dövriyyəsinə səbəb olur. Arda Turan-ın baş məşqçi kimi fəaliyyətə başlaması, onun adının bu maliyyə axınına daha da cəlb olunmasına gətirib çıxara bilər. Hakimlə mübahisə və ya "ağzını yum" kimi ifadələr, bu kontekstdə sadəcə bir emosional partlayış deyil, həm də futbol dünyasında güc, nüfuz və nəzarət mübarizəsinin bir təzahürüdür.
Digər ölkələrdə, məsələn, İspaniya və ya İngiltərədə baş məşqçilər və oyunçularla bağlı mübahisələr və mətbuatla qarşılıqlı əlaqələr daha qızğın ola bilər, lakin bu cür insidentlərin idarə olunma tərzində müəyyən fərqlər mövcuddur. Bəzi yerlərdə mətbuatın rolu daha obyektiv ola bilərkən, bəzi yerlərdə isə bu, bir növ şouya çevrilir və bu da daha çox maliyyə gəlirləri və tamaşaçı marağı üçün edilir. Ukraynada isə, bu cür insidentlərin sosial-siyasi mənzərə ilə də əlaqəsi ola bilər.
Belə bir vəziyyətdə, Arda Turan-ın məşqçilik karyerasının yalnız bir idmançının yolunu davam etdirməsi deyil, eyni zamanda böyük maliyyə və media imperiyasının bir parçası olduğunu nəzərə alsaq, bu cür gərginliklərin futbolun iqtisadi və sosial təsirini necə dəyişdirdiyi barədə düşünmək lazımdır. Məqalədəki bu kiçik detalı, futbolun böyük şəkilə necə uyğunlaşdığını anlamaq üçün bir nümunə kimi qəbul etsək, o zaman bu hadisələrin uzunmüddətli nəticələrini necə dəyərləndirməliyik?
Keçmişdəki oxşar hallardan çıxarılan dərslər onu göstərir ki, belə emosional çıxışlar qısamüddətli müsbət təsir buraxsa da, uzunmüddətli perspektivdə məşqçinin nüfuzuna və komandanın daxili nizamına mənfi təsir göstərə bilər. Mourinyonun karyerası boyunca bu cür hallar təkrarlansa da, o, tədricən bu hisslərini idarə etməyi öyrənərək dünyada ən uğurlu məşqçilərdən birinə çevrildi. Arda Turan üçün də bu ilk təcrübələrin, emosiyalarını peşəkar səviyyədə idarə etmək və komandaya daha sakit, amma eyni zamanda təsirli liderlik etmək üçün bir öyrənmə prosesinin tərkib hissəsi olması vacibdir. Belə hallarda əsas məqam, intizamlılığın və strategiyanın emosiyaların önünə keçməsidir.
Buradan çıxarılacaq ən əsas dərs, məşqçinin idarəetmə bacarıqlarının yalnız taktiki və texniki hazırlıqla məhdudlaşmamasıdır. Məşqçi həm də bir lider olaraq, öz emosiyalarını kontrol altında saxlamağı bacarmalı, oyun zamanı mümkün qədər sakit qalmalı və hakimlərlə konstruktiv bir dialoq qurmağı öyrənməlidir. Bu, xüsusilə gərgin vəziyyətlərdə, qərarın komandanın nəticəsinə birbaşa təsir etdiyi anlarda daha da vacibdir. Arda Turanın bu mərhələdə hələ də bu cür reaksiyalar göstərməsi, onun bu sahədə təkmilləşdirməyə ehtiyacı olduğunu göstərir. İndi isə onun Şaxtyor kimi böyük bir klubun baş məşqçisi olduğunu nəzərə alsaq, bu cür emosional çıxışlar daha da qəbahətlidir, çünki klubun nüfuzuna və imicinə zərər verə bilər.
Avropa futbolunda, xüsusilə də böyük liqalarda, məşqçilərin və oyunçuların hakimlərlə olan mübahisələri bəzən böyük cəzalara, hətta karyeralarının dayandırılmasına səbəb olur. Bu, həm də idmanın hər zaman "fair play" prinsipinə əsaslanması gözləntisi ilə bağlıdır. Ukrayna Premyer Liqasında baş verən bu hadisənin də belə bir kontekstdə qiymətləndirilməsi mümkündür. Hətta bir neçə il əvvəl İtaliyanın Seriya A-sında məşhur klubların məşqçilərinin hakimlərlə olan insidentlərinə görə bir neçə oyunluq cəzalandırıldığını xatırlaya bilərik. Bu, o ölkələrdə futbolun həm də intizam və qayda-qanunla idarə olunduğunu göstərir.
Belə bir mühitdə, baş məşqçinin hakimlə açıq mübahisəyə girməsi nəticə etibarilə komandanın göstəricilərindən daha çox, özünün və komandasının reputasiyasına mənfi təsir göstərə bilərmi?
Arda Turanın vəziyyətində isə, görünür, mübarizənin gərginliyi və komandasının xal itirməsi təzyiqi altında səbrini itirməsi ön plandadır. Maraqlıdır ki, futbolçuların və ya məşqçilərin bu cür emosional reaksiyaları hər zaman "ağız yummaq" kimi kəskin şərhlərə səbəb olurmu? Bəlkə də bəzi hallarda bu, sadəcə idmançı ruhunun bir təzahürüdür, lakin digər hallarda isə etik sərhədlərin aşılmasıdır. Bu fərqi necə ayırd etmək olar və məşqçilərin belə anlarda özlərini idarə etmələri üçün hansı təcrübələr mövcuddur? Futbolun hər zaman emosionallıqla dolu olduğunu nəzərə alsaq, bu cür halların təkrarlanmasını gözləmək çətin deyil, amma hər birinin fərqli bir nəticəyə gətirib çıxarması da mümkündür.
Bu cür emosional reaksiya göstərən şəxslərin cəmiyyətdəki nüfuzunu nəzərə alsaq, bu cür davranışların gənc nəsillər üçün bir rol modeli olub-olmadığı sualını doğurur. Ümumilikdə, idmançıların sahədəki davranışları, cəmiyyətə ötürdüyü mesajlar necə tənzimlənməlidir ki, bu, daha sağlam və konstruktiv bir ictimai mühitin formalaşmasına xidmət etsin?
Arda Turanın hal-hazırkı situasiyası, bir tərəfdən, keçmişdəki həmin məşqçinin təcrübəsizlik dövrünü xatırlatsa da, digər tərəfdən, bəzi fərqlər də mövcuddur. O dövrdə sosial media və informasiya axını bugünkü qədər intensiv deyildi. Məşqçilərin reaksiyaları daha çox sahə içində tamaşaçıların və oyunçuların gözü önündə baş verirdi. Bu gün isə hər bir hərəkət anında izlənilir, təhlil edilir və geniş ictimaiyyətə yayılır.
Bu paralelə əsasən çıxarıla biləcək əsas dərs ondan ibarətdir ki, təcrübəli oyunçuluq karyerasından məşqçiliyə keçid zamanı emosiyaları idarə etmək böyük önəm kəsb edir. Bu, yalnız şəxsi nüfuz üçün deyil, həm də komandanın psixoloji vəziyyəti üçün də vacibdir. Arda Turanın da bu təcrübədən dərs çıxarıb, gələcəkdə daha təmkinli davranması, həm özü, həm də komandası üçün faydalı olacaq. Keçmişdəki oxşar hallar göstərir ki, hakim qərarlarına etiraz etmək müvəqqəti olaraq narazılığı ifadə etsə də, uzunmüddətli perspektivdə müsbət nəticələr vermir. Əksinə, oyunun axışına və komandanın fokusuna mənfi təsir göstərə bilər.
Bu kontekstdə düşünəndə, əslində bu cür emosional reaksiyaların, məşqçilərin və idmançıların davamlı şöhrət axtarışı fonunda reallaşan uğur tələblərinin bir təzahürü olduğunu söyləmək mümkündür. Beləliklə, bir baş məşqçinin hakimlə mübahisəsinə səbəb olan kiçik bir məqam, əslində idman aləmində mövcud olan böyük "nəticəyə fokuslanma" və "hər bahasına olsa da qalib gəlmə" mədəniyyəti ilə əlaqələndirilə bilər. Bu cür hallar, eyni zamanda, həm də sportçu və məşqçi psixologiyasının necə dəyişdiyini və yüksək nəticə tələb olunan mühitlərdə emosiyaların idarə olunmasının nə qədər çətinləşdiyini göstərir.
Gələcəkdə idmanda bu "təzyiq və nəticəyönümlülük" mədəniyyəti davam etdiyi müddətcə, məşqçilərin və idmançıların bu cür situasiyalarda göstərəcəyi reaksiyalar daha da kəskinləşəcəkmi?
Bu cür nəticələr, futbolun təkcə meydandakı bacarıqlarla deyil, həm də qeyri-sabitliklərlə dolu olduğunu xatırladır. Bir tərəfdən, Arda Turan kimi böyük bir futbolçunun məşqçi kimi uğurlu olacağına dair böyük gözləntilər var idi. Lakin digər tərəfdən, futbolumuzda bir çox tanınmış oyunçunun məşqçilikdə eyni uğuru qazana bilmədiyi də bir gerçəkdir. Bu, məşqçilikdə oyunçuluqdan fərqli bir düşüncə tərzinin, strateji bacarıqların və psixoloji hazırlığın vacibliyini vurğulayır.
Qardaş Türkiyə futbolunda da buna bənzər nümunələrə rast gəlmək mümkündür. Hətta dünyanın başqa liqalarında da böyük ulduzlar məşqçilik karyeralarında çətinliklərlə üzləşmiş, bəziləri isə bu sahədə özlərini tam təsdiqləyə bilməmişdir. Bəlkə də bu, futbolçuların yalnız topa nəzarət etmək bacarığından deyil, həm də komandanı idarə etmək, oyunçularla münasibət qurmaq və məğlubiyyətlə barışmaq bacarığından qaynaqlanır.
Bu məqalədə qeyd olunan hakim qərarına qarşı etirazlar da məşqçinin stresli və təzyiq altında olduğu bir mühiti əks etdirir. Ümumiyyətlə, futbol liqalarındakı hakimliyin səviyyəsi və ya tərəfsizliyi ilə bağlı müzakirələr dünya futbolunun hər yerində mövcuddur. Bəs, Ukrayna Premyer Liqasında hakimliyin səviyyəsi, ümumilikdə, hansı beynəlxalq standartlarla müqayisə oluna bilər?
Bu paralellikdən çıxarılacaq dərslər aydındır: məşqçilərin emosional reaksiyaları, xüsusilə də hakim qərarlarına qarşı olan etirazları, həm komandanın fokusunu dağıda bilər, həm də şəxsi nüfuzlarına mənfi təsir göstərə bilər. Scolari'nin vəziyyətində Porto oyunun sonlarında qol buraxaraq heç-heçə ilə kifayətlənməli olmuşdu.
Maraqlıdır ki, hər iki halda da məşqçilərin gərginliyi oyunun "təsadüfi" bir anında deyil, oyunun gərginliyinə uyğun olaraq, həlledici hesab oluna biləcək anlarda (birində sarı vərəqə, digərində isə oyunun gedişatına təsir edə biləcək bir qərar) ortaya çıxır. Bu, məşqçilərin özlərini idarə etmə bacarığının, həmçinin komandanın uğuru üçün nə qədər vacib olduğunu bir daha göstərir. Arda Turanın durumunda nəticə hələ tam bəlli olmasa da, keçmiş təcrübələr göstərir ki, belə halların fəsadları yalnız sarı vərəqə və ya mübahisə ilə məhdudlaşmır.
Bunu digər ölkələrin futbol liqaları, məsələn, İngiltərə Premyer Liqası ilə müqayisə etdikdə, məşqçilərin həm taktiki, həm də psixoloji gərginliklərlə necə başa çıxdığını görmək mümkündür. İngiltərədə məşqçilərin hakimlərlə olan emosional mübahisələri tez-tez gündəmdə olsa da, nəticə etibarilə liqanın ümumi səviyyəsi və rəqabətə davamlılığı fərqlilik yaradır. Arda Turanın bu cür "ilk"lərlə qarşılaşması, onun uzunmüddətli məşqçilik karyerası üçün bir baza təşkil edə bilər, lakin bu təcrübələrdən hansı dərsləri çıxaracağı hələlik sual altındadır.
Bu kimi situasiyalarda məşqçinin davranışının nəticələri, sırf oyun nəticəsi ilə yanaşı, komandanın daxili atmosferinə və azarkeşlərlə münasibətlərinə də təsir göstərə bilər. Belə bir gərginlikdən sonra Arda Turanın komandasını necə motivasiya edəcəyi və onun məşqçilik fəlsəfəsinin bu cür çətin anlarda necə formalaşacağı diqqətçəkməlidir. Ümumilikdə, bu hadisənin onun karyerasında bir dönüş nöqtəsi olub-olmayacağını indidən demək çətindir. Bəs, məşqçilərin emosional reaksiyalarının komandaların uğurunda rolu nə qədər əhəmiyyətlidir?
Bu vəziyyəti, məşqçi kimi Arda Turanın özü də futbolçu olarkən yaşadığı oxşar situasiyalarla müqayisə etmək olar. Xatırlayırsınızsa, onun oyunçu karyerası ərzində də hakim qərarlarına kəskin reaksiya verdiyi hallar olurdu. Məsələn, 2014-cü ildə Braziliyada keçirilən Dünya Kubokunda Türkiyənin yığma komandasının oyunları zamanı da buna bənzər mübahisələr yaşanmışdı. Həmin dövrdə də onun tez reaksiya verməsi və emosional çıxışları ilə yadda qaldığını görürük.
Bu paralellə baxdıqda, həm oyunçu, həm də məşqçi olaraq Arda Turanın eyni emosional xüsusiyyətləri nümayiş etdirməsi təəccüblü deyil. Ancaq, məşqçi olmaqla oyunçu olmaq arasında əsaslı fərqlər var. Məşqçi kimi, təkcə özünün deyil, bütün komandasının sakitliyini və fokusunu qorumaq məsuliyyəti daha böyükdür. Oyunçu ikən sərgilənən emosional reaksiyalar, məşqçi kürsüsündə daha böyük risklər daşıyır, çünki bu, komandanın oyununa və nəticəsinə birbaşa təsir edə bilər.
Bu cür hallardan çıxarılan ən əsas dərs isə, peşəkar idmanda, xüsusilə yüksək səviyyədə, emosiyaların idarə olunmasının nə qədər kritik olduğudur. Arda Turan kimi bacarıqlı bir məşqçinin də bu sahədə özünü inkişaf etdirməli olduğunu düşünürəm. Baş verən hadisə onun üçün bir öyrənmə prosesinin hissəsidir.
Məncə, bu matçda cəmi 3-3 hesabının alınması da göstərir ki, hakimin qərarından qaynaqlanan gərginlik nəticəyə təsir etmiş ola bilər. Belə bir durumda, əgər Arda Turan daha soyuqqanlı bir mövqe sərgiləyərək komandasını ruhdan düşməməyə həvəsləndirsəydi, bəlkə də oyunun nəticəsi fərqli ola bilərdi.
Müasir cəmiyyətdə artan stress, rəqabət və uğur təzyiqi, bəzən fərdləri öz narazılıqlarını və ya qəzəblərini idarə etməkdə çətinlik çəkməyə vadar edir. İdman, bu cür emosiyaların ifadə olunduğu bir platforma çevrilə bilər. Eləcə də, media tərəfindən bu cür hallarının şişirdilərək təqdim olunması, cəmiyyətdəki gərginliyi daha da artıra bilər. Əsas məqam odur ki, bu cür emosional partlayışlar, şəxsi müvəffəqiyyətsizliklərin idarə olunmasında daha konstruktiv yolların tapılmamış olması ilə əlaqəlidir.
Belə bir vəziyyətdə, əsas sual ortaya çıxır: Cəmiyyətimizdə fərdlərin məyusluqlarla və münaqişələrlə daha sağlam yollarla necə başa çıxmasını təşviq edə bilərik ki, bu cür emosional reaksiyalar yalnız idman meydançalarında deyil, həyatın digər sahələrində də azalmış olsun?
Arda Turanın vəziyyətində də prinsip etibarilə oxşar bir durum müşahidə olunur. Hakimlə mübahisəyə girərək və ya əsəbiləşərək, sanki özünün də əvvəllər qurbanı olduğu düşünülən "haqsızlıq"la mübarizə aparmaq istəyir. Lakin buradakı fərq ondan ibarətdir ki, məşqçi kimi onun borcu yalnız özünü deyil, komandasını da hər cür diqqət yayındırıcılardan qorumalıdır. Oyunun gedişatına təsir edən qərarlar ola bilər, lakin bu cür emosional çıxışlar nəticəyə nail olmaqda çox vaxt əngəl törədir. Məşqçi kimi nəticəyə fokuslanmaq üçün bu cür təzahürləri idarə etməyi öyrənmək önəmlidir. Keçmişdəki nümunələrdən dərs çıxararaq, Arda Turanın bu situasiyadan daha təcrübəli və strateji yanaşma ilə çıxması gələcək karyerası üçün vacib olacaq.
Şərh Yaz