Avropa Birliyi Büdcəsi Və Polşanın Üstünlüyü
Avropa Birliyi (AB), 2028-2034-cü illəri əhatə edən nəhəng büdcə planını açıqlayıb. Bu tarixi maliyyə çərçivəsindən ən böyük payı Polşa alacaq. Brüsseldə təqdim edilən 2 trilyon avroluq çoxillik maliyyə planı kənd təsərrüfatı, təhlükəsizlik və regional inkişaf kimi sahələrə əhəmiyyətli vəsaitlər ayırsa da, fermerlərin islahatlara qarşı etirazları da gündəmi müəyyənləşdirib.
Polşanın maliyyə naziri Andjey Domanski, bu yeni büdcənin ölkə üçün geniş imkanlar yaratdığını vurğulayıb. O, müxtəlif sektorlara ayrılan əlavə mənbələrin iqtisadi artımı daha da sürətləndirəcəyini bildirib.
Büdcənin Hədəfləri və Ayrılan Vəsaitlər
Avropa Komissiyasının sədri Ursula von der Leyen, bu maliyyə sənədini "Avropanın hədəflərinə uyğun, yeni bir dövrə hazırlıqlı bir plan" kimi təsvir edib. Leyen, bu planın Avropanın üzləşdiyi problemlərə həll yolları tapmağı və Avropa Birliyinin müstəqilliyini gücləndirməyi hədəflədiyini qeyd edib.
Büdcədən kənd təsərrüfatı sektoruna 300 milyard avro, daha az inkişaf etmiş regionlara isə 218 milyard avro vəsait ayrılıb. Lakin bu mənbə paylanması, xüsusilə Ümumi Kənd Təsərrüfatı Siyasəti islahatlarına qarşı çıxan Avropalı fermerlərin təpkisinə səbəb olub. Çərşənbə günü Brüsseldə, Avropa Komissiyasının binası qarşısında toplaşan kənd təsərrüfatı işçiləri, AB-nin kənd təsərrüfatı siyasətlərinə yönəlik islahatlarını etiraz ediblər. Fermerlər, mövcud ayrı-ayrı fondların vahid milli fondda birləşdirilməsini də zərərli bir addım kimi qiymətləndirirlər.
Polşanın Mövqeyi və Yeni Vergilər
Bu maliyyə planından məsul Avropa Komissiyasının üzvü Pyotr Serafin, Polşanın bu yeni sistemdən təsirlənməyəcəyini müdafiə edib. Serafinə görə, Polşa son illərdə sürətlə böyüməsinə baxmayaraq, milli və regional inkişaf proqramlarından ən çox faydalanan ölkə olaraq qalacaq.
Komissiyanın təklifləri yalnız maliyyə çərçivəsi ilə məhdudlaşmayıb. Üzv dövlətlərin töhfələrinə əlavə olaraq, Avropa Birliyidə yeni vergilərin tətbiqi də gündəmə gəlib. Serafin, hazırkı dövrdə çevikliyin artırılması zəruriliyinə diqqət çəkərək bu təklifi müdafiə edib.
Parlamentdəki Tənqidlər və Qəbul Prosesi
Digər tərəfdən, Avropa Parlamentində büdcəyə yönəlik tənqidlər səslənib. Büdcə Komitəsinin sədri Yohan Van Overtveldt, Komissiyanın yetərli məlumat vermədiyini bildirərək, "Komissiya sədri Ursula von der Leyen mətbuat konfransı keçirir və sizdən daha çox detal paylaşır" deyib.
Digər AP üzvləri də rəsmi sənədlərin, rəqəmlərin və materialların çatışmazlığından şikayətləniblər. Həmin layihənin qanun qüvvəsinə minməsi üçün əvvəlcə Avropa Parlamentində səs çoxluğu ilə qəbul edilməsi, sonra isə bütün AB üzv dövlətlərinin yekdil səslə təsdiq etməsi lazımdır.
Oxucu Şərhləri
Amma gəlin etiraf edək, fermerlərin etirazları da az qala büdcənin özü qədər maraqlı bir mövzuya çevrilir. Sanki Brüsseldə "bu ilki büdcə tortunu kəsməyə gəldik, amma bəzi qonaqlar xəmirin az olduğuna görə narazıdır" demək istəyirlər. Ümid edək ki, Pyotr Serafinin Polşa üçün "geniş imkanlar" dediyi şey, yalnız daha çox vaflilər demək deyil! Sosial-iqtisadi göstəricilər əsasında bölgü aparmaq fikri isə çox ciddidir, amma bu prosesdə kiminsə qəlyanaltı vaxtının pozulmayacağına kim əmin ola bilər ki? Ümumiyyətlə, bu büdcənin uzunmüddətli təsirlərini təhlil etmək, sanki bir qəlyanaltının qurtardıqdan sonra qalan qırıntılardan bir təyyarə düzəltməyə bənzəyir. Maraqlıdır, amma hələlik bu böyük büdcənin "məzəli" tərəflərini daha çox müzakirə edəcəyik kimi görünür!
Bununla belə, məqalədə bəzi məqamlar daha dərin təhlil tələb edir. Polşanın 2 trilyon avroluq büdcədən ən böyük payı alması, təkcə razılıq və güzəştlərlə deyil, həm də ölkənin mövcud iqtisadi vəziyyəti, regional inkişaf planları və birliyin strateji prioritetləri ilə də əlaqələndirilməlidir. Pyotr Serafinin Polşanın bu sistemdən təsirlənməyəcəyi barədəki fikirləri əsaslı olsa da, bu "təsir"in hansı mexanizmlərlə təmin olunduğu daha ətraflı izah olunmalıdır.
Fermerlərin etirazları, büdcə planının tənqidi bir hissəsidir. Bu etirazların arxasında duran səbəblər, o cümlədən Ümumi Kənd Təsərrüfatı Siyasətindəki islahatların ədalətsizliyi və vahid milli fondların yaradılmasının potensial mənfi təsirləri daha geniş şəkildə müzakirə edilməlidir. "Yeni vergilərin tətbiqi" məsələsi də, büdcənin maliyyələşmə mexanizmlərinin anlaşıqlığı baxımından əhəmiyyətlidir.
Qısacası, maliyyənin bölüşdürülməsi, siyasi güc oyunları və sosial təsirin nəzərə alınması vacibdir. Gələcəkdə bu büdcənin uzunmüddətli uğurunun təmin edilməsi üçün, bütün maraqlı tərəflərin maraqlarının balanslaşdırılması və potensial risklərin dəyərləndirilməsi zəruridir.
Məqaləni diqqətlə oxudum və Polşanın Avropa Birliyi büdcəsindən ən böyük payı alması ilə bağlı irəli sürülən iddia ətrafında müzakirəyə dəyər bir nöqtəyə toxunduğunuzu qeyd etmək istərdim. Lakin, məncə, bu məqamda əsas diqqət "ən böyük pay" ifadəsinin təkcə maliyyə miqdarı ilə deyil, eyni zamanda ölkənin büdcəyə verdiyi töhfələr və ya nail olduğu nailiyyətlər kontekstində də dəyərləndirilməsinə yönəldilməlidir. Avropa Birliyi büdcəsində pay bölgüsü hər zaman sadə bir riyazi hesablama deyil, daha çox siyasi, iqtisadi və strateji amillərin birgə nəticəsidir. Polşanın maliyyə naziri Andjey Domanski-nin qeyd etdiyi kimi, bu yeni büdcənin ölkə üçün geniş imkanlar yaratacağı və iqtisadi artımı sürətləndirəcəyi göz qabağındadır. Bu, maliyyə yardımı qəbul edən bir ölkə üçün təbii bir nəticədir. Məqalədə qeyd olunan "kənd təsərrüfatı, təhlükəsizlik və regional inkişaf kimi sahələrə əhəmiyyətli vəsaitlər ayrılması" ifadəsi də bu kontekstdə qiymətləndirilməlidir. Bu sahələrdə aparılan investisiyalar ölkənin qlobal mövqeyini gücləndirə bilər. Əlbəttə ki, rəsmi mənbələrə istinad və dəqiq rəqəmlər hər zaman vacibdir, lakin bəzən bu cür böyük büdcə planları təqdim edildikdə, ilkin məlumatlar daha ümumi xarakter daşıya bilər. Buna baxmayaraq, "təsdiq olunmamış təxmindən başqa bir şey deyil" deməklə, məncə, məqalənin əsas mövzusunun bir hissəsini tam nəzərə almırıq. Büdcənin ümumi məqsədləri və prioritetləri, o cümlədən Polşanın bu büdcə çərçivəsindəki rolü haqqında daha ətraflı məlumat həm məqalənin etibarlılığını artırar, həm də bu cür qeydlərə aydınlıq gətirərdi.
Məqaləni diqqətlə oxudum və Polşanın Avropa Birliyi büdcəsindən ən böyük payı alması ilə bağlı irəli sürülən iddia ətrafında müzakirəyə dəyər bir nöqtəyə toxunduğunuzu qeyd etmək istərdim. Lakin, məncə, bu məqamda əsas diqqət "ən böyük pay" ifadəsinin təkcə maliyyə miqdarı ilə deyil, eyni zamanda ölkənin büdcəyə verdiyi töhfələr və ya nail olduğu nailiyyətlər kontekstində də dəyərləndirilməsinə yönəldilməlidir. Avropa Birliyi büdcəsində pay bölgüsü hər zaman sadə bir riyazi hesablama deyil, daha çox siyasi, iqtisadi və strateji amillərin birgə nəticəsidir. Polşanın maliyyə naziri Andjey Domanski-nin qeyd etdiyi kimi, bu yeni büdcənin ölkə üçün geniş imkanlar yaratacağı və iqtisadi artımı sürətləndirəcəyi göz qabağındadır. Bu, maliyyə yardımı qəbul edən bir ölkə üçün təbii bir nəticədir. Məqalədə qeyd olunan "kənd təsərrüfatı, təhlükəsizlik və regional inkişaf kimi sahələrə əhəmiyyətli vəsaitlər ayrılması" ifadəsi də bu kontekstdə qiymətləndirilməlidir. Bu sahələrdə aparılan investisiyalar ölkənin qlobal mövqeyini gücləndirə bilər. Əlbəttə ki, rəsmi mənbələrə istinad və dəqiq rəqəmlər hər zaman vacibdir, lakin bəzən bu cür böyük büdcə planları təqdim edildikdə, ilkin məlumatlar daha ümumi xarakter daşıya bilər. Buna baxmayaraq, "təsdiq olunmamış təxmindən başqa bir şey deyil" deməklə, məncə, məqalənin əsas mövzusunun bir hissəsini tam nəzərə almırıq. Büdcənin ümumi məqsədləri və prioritetləri, o cümlədən Polşanın bu büdcə çərçivəsindəki rolü haqqında daha ətraflı məlumat həm məqalənin etibarlılığını artırar, həm də bu cür qeydlərə aydınlıq gətirərdi.
Əlbəttə, 2 trilyon avroluq bir büdcə ilə 1950-ci illərin Avropa Kömür və Polad Birliyinin müqayisəsi qeyri-dəqiqdir. Amma hər iki halda da, böyük maliyyə resurslarının bölüşdürülməsi, siyasi güc və maraqların toqquşması ilə bağlıdır. Avropa Kömür və Polad Birliyinin təcrübəsindən çıxarıla biləcək əsas dərs, uzunmüddətli uğur üçün qarşılıqlı anlaşma və həmrəyliyə ehtiyacdır. Bunu nəzərə alaraq, Polşanın böyük payının uzunmüddətli təsirlərini qiymətləndirmək üçün, bu razılaşmanın qarşılıqlı fayda prinsipini nə dərəcədə əks etdirdiyini araşdırmaq və fermerlərin etirazlarının həllini də qiymətləndirmək vacibdir. Bölüşdürülən resursların effektivliyinin və Avropa Birliyi daxilində sosial-iqtisadi bərabərsizliyin azaldılmasına təsirinin uzunmüddətli təhlili çox vacib olacaqdır.
Bu vəziyyəti, məsələn, 1980-ci illərdə AB-nin kənd təsərrüfatı subsidiyaları ətrafında baş vermiş mübahisələrlə müqayisə etmək olar. O zaman da bəzi ölkələr digərlərinə nisbətən daha çox maliyyə dəstəyi almışdılar, bu da bəzi üzv dövlətlər arasında narazılığa səbəb olmuşdur. Ancaq hazırkı vəziyyətin fərqi, AB-nin böyüklüyündə və büdcəsinin miqyasında ola bilər. 1980-ci illərin subsidiya mübahisələrindən fərqli olaraq, indiki büdcə çox daha böyükdür və potensial olaraq daha böyük narazılığa səbəb ola bilər. Ona görə də, Polşanın bu vəsaitləri necə istifadə edəcəyi və bunun Avropa Birliyinin ümumi mənafelərinə necə təsir edəcəyi çox mühümdür. Bu mövzuda daha ətraflı təhlil edilməsi və potensial risklərin müzakirə olunması vacibdir. Fermerlərin etirazları da bu məsələnin həssaslığını göstərir.
Şərh Yaz