AXCP sədrinin həbsdəki mühafizəçisinə 7 ay geyim qadağası qanunidirmi

Həbsdəki AXCP Fəalı Kənan Zeynalov: Təcrid və Geyim Problemindən Beynəlxalq Narahatlıq

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının (AXCP) sədri Əli Kərimlinin ictimai əsaslarla mühafizəçisi, hazırda həbsdə olan Kənan Zeynalovun 7 aydır tam təcrid vəziyyətində saxlanılması ciddi narahatlıqlara səbəb olub. Əli Kərimlinin verdiyi məlumata görə, Kənan Zeynalov bu müddət ərzində ailəsi ilə görüşmək, hətta telefonla danışmaq imkanından məhrum edilib. Məhkəmə iclasına geyindiyi köhnə paltarlarla gəlməsi isə vəziyyətin ciddiliyini bir daha ortaya qoyub, çünki ona yeni geyim çatdırılmasına da icazə verilməyib. Bu, rejim tərəfindən hətta ağır cinayətlər törətmiş şəxslərə belə tətbiq edilməyən sərt təcrid forması kimi qiymətləndirilir.

Kənan Zeynalovun Həbsi və İttihamlar

Kənan Zeynalov bu ilin martın 21-də saxlanılıb. Ona Bakının Suraxanı rayonunun Yeni Günəşli qəsəbəsində 36 yaşlı bir şəxsi qarın nahiyəsindən bıçaqlama ittihamı irəli sürülüb. Lakin Kənan Zeynalov bu ittihamı qəbul etmir və şərləndiyini bildirir. Hazırda o, Cinayət Məcəlləsinin 126.2.4-cü maddəsi (ümumi təhlükəli üsulla, xuliqanlıq niyyəti ilə qəsdən sağlamlığa ağır zərər vurma) ilə təqsirləndirilir. Məhkəmə prosesi Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsində davam edir, bu da Kənan Zeynalovun hələ də təqsirləndirilən şəxs statusunda olduğunu göstərir.

Qanunvericilik Müdafiəçilərin Hüquqlarını Nəzərdə Tutur

“Tribunat” hüquq platforması Kənan Zeynalova tətbiq olunan məhdudiyyətlərin qanunauyğunluğunu araşdırıb. Yerli və beynəlxalq penitensiar qanunvericilik istintaq təcridxanalarında saxlanılan təqsirləndirilən şəxslərin hüquqlarını tanıyır və onların maddi təminatına zəmanət verir. “Həbs yerlərində saxlanılan şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi haqqında” Qanunun 15-ci maddəsinə əsasən, təqsirləndirilən şəxslər müdafiəçisi və qanuni nümayəndəsi ilə görüşmək, bağlama, sovqat və banderol almaq, öz paltar və ayaqqabısından istifadə etmək, münasib paltarı olmadıqda iqlimə uyğun paltarla təmin olunmaq hüququna malikdirlər. Həmçinin, Qanunun 19-cu maddəsi həbs edilmiş şəxslərə yaxın qohumları ilə ayda dörd dəfə dörd saatadək görüşmə, həftədə iki dəfə on beş dəqiqəyədək telefonla danışmaq hüququ verir. AXCP fəalı üçün bu hüquqların heç biri təmin edilməyib.

İstintaq təcridxanalarının Daxili İntizam Qaydaları da bu hüquqları təsdiqləyir. Görüşlərin təqdim edilməsinə etiraz edildikdə, səbəblər qeyd olunmalıdır. Telefon danışıqları yalnız cinayətlərin qarşısını almaq və ya təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədi ilə cinayət prosesini həyata keçirən orqanın və ya istintaq təcridxanasının müdiriyyətinin əsaslandırılmış qərarı ilə müəyyən müddətə məhdudlaşdırıla bilər. Lakin Kənan Zeynalovun vəziyyətində bu cür qərarların verilib-verilmədiyi məlum deyil.

Geyim Təminatının Qanuni Normaları

Yerli qanunvericilik, o cümlədən Nazirlər Kabinetinin “Tutulmuş və ya həbs edilmiş şəxslərin yemək və maddi-məişət normalarının təsdiq edilməsi haqqında” Qərarının 5 nömrəli Əlavəsi istintaq təcridxanalarında saxlanılan şəxslərin geyim əşyaları ilə təminatının normalarını təyin edir. Bu normalar təqsirləndirilən şəxsin iqlimə uyğun, gigiyenik-sanitar vəziyyətdə paltarla təmin edilməli olduğunu göstərir. Yeddi ay ərzində eyni paltarla qalmaq yaz və yay fəsillərinin dəyişdiyini nəzərə alsaq, bu, həm geyimin aşınmasına, həm də ciddi gigiyena problemlərinə gətirib çıxarır. AXCP fəalı olan Kənan Zeynalovun vəziyyəti bu baxımdan çox kritikdir.

Beynəlxalq sənədlər, o cümlədən Avropa Penitensiar Qaydaları, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İstənilən Formada Saxlanılan və ya Həbs Edilən Bütün Şəxslərin Müdafiəsi üçün Prinsiplər Məcmusu və Nelson Mandela Qaydaları da məhbusların ailələri ilə əlaqə saxlaması və münasib geyim əşyaları ilə təmin olunması hüququnu vurğulayır. Bu qaydalara görə, geyim rüsvayedici və alçaldıcı olmamalı, təmiz və lazım gəldikdə dəyişdirilməlidir.

Alçaldıcı Rəftar və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası

Ombudsmanın 2023-cü il üzrə İşgəncələr əleyhinə Milli Preventiv Mexanizmin Fəaliyyətinə dair hesabatında da penitensiar müəssisələrdə geyim əşyalarının təmin edilməsi və onların gigiyenik-sanitar vəziyyəti ilə bağlı problemlər qeyd olunub. Bu cür problemlər artıq ümumi xarakter daşıyır. İstintaq təcridxanasında saxlanılan şəxsin aylarla uyğun geyim əşyaları ilə təmin edilməməsi və buna maneələr yaradılması alçaldıcı rəftara bərabərdir.

Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının (AİHK) 3-cü maddəsi bu cür rəftarı qadağan edir. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin (AİHM) praktikasına əsasən, rəftar fərdi alçaldan, onun insan ləyaqətinə hörmətsizlik nümayiş etdirən və ya qorxu, əzab və ya şəxsiyyətin mənəvi və fiziki müqavimətini qıra biləcək hissləri oyadırsa, bu, ləyaqəti alçaldan rəftar kimi səciyyələndirilir və 3-cü maddənin qadağan etdiyi münasibətlərə aid edilir. AİHM bir çox işlərində, o cümlədən Azərbaycana qarşı qərarlarında təməl sanitariya-gigiyena qaydalarının pozulmasının Konvensiyanın 3-cü maddəsinin pozuntusu olduğuna qərar verib. Bu faktlar Kənan Zeynalovun üzləşdiyi problemlərin nə qədər ciddi olduğunu göstərir.

Nəticə olaraq, AXCP sədrinin mühafizəçisi Kənan Zeynalovun geyim əşyalarının təminatında üzləşdiyi problemlər və onun ailəsi ilə əlaqə imkanlarının məhdudlaşdırılması alçaldıcı rəftara bərabərdir. Heç bir əsaslı səbəb göstərilmədən Kənan Zeynalovun uyğun geyim əşyaları ilə təmin olunmaması və olunmasına maneə yaradılması onun alçaldıcı rəftara məruz qalmamaq hüququnu kobud şəkildə pozur. Bu vəziyyət yerli və beynəlxalq qanunvericiliyin fundamental prinsiplərinə ziddir və Azərbaycanın beynəlxalq öhdəliklərini şübhə altına alır.

24 saat