Bağlanma onsuz da zəif iqtisadiyyata ağır zərbə vurdu: itirilən maaşlar, ləğv olunan uçuşlar

ABŞ-da federal hökumət fəaliyyətsizliyi ölkə tarixinə ən uzunmüddətli hadisə kimi düşür və bu vəziyyət onsuz da çətinliklərlə üzləşən iqtisadiyyata təsirləri ciddi şəkildə artırır. Fəaliyyətsizliyin sona yaxınlaşdığı görünsə də, onun geridə qoyduğu izləri silmək asan olmayacaq. Təxminən 1,25 milyon federal işçi oktyabrın 1-dən bəri əməkhaqqı almayıb. Minlərlə uçuş təxirə salınıb və Konqres hökuməti yenidən açmaq üçün addımlar atsa belə, bu tendensiyanın həftə boyunca davam edəcəyi gözlənilir. Hökumət müqavilələrinin verilməsi yavaşlayıb, bəzi ərzaq yardımı alan şəxslərin isə müavinətləri dayandırılıb. Hökumət fəaliyyətini bərpa etdikdə itirilən iqtisadi fəaliyyətin əksər hissəsi bərpa olunacaq, çünki federal işçilərə geri ödəniş ediləcək. Lakin təxirə salınan bəzi uçuşlar yenidən həyata keçirilməyəcək, buraxılan restoran yeməkləri əvəz olunmayacaq və bəzi təxirə salınmış alışlar heç vaxt baş verməyəcək. EY mühasibat nəhənginin baş iqtisadçısı Qreqori Dako qeyd edib ki, qısa müddətli hökumət fəaliyyətsizliyi adətən məlumatlarda görünməz qalır, lakin bu dəfəki həm rekord müddətinə, həm də sosial proqramlara və səyahətə artan təsirlərinə görə uzunmüddətli iz buraxacaq.

Konqresin Büdcə Ofisi (CBO) altı həftəlik fəaliyyətsizliyin bu ilin dördüncü rübündə iqtisadi artımı təxminən 1,5 faiz bəndi azaldacağını proqnozlaşdırıb. Bu, üçüncü rübdəki artımı yarıbayarı azalda bilər. CBO-nun hesablamalarına görə, hökumətin yenidən açılması gələn ilin birinci rübündə artımı 2,2 faiz bəndi artıracaq, lakin təxminən 11 milyard dollarlıq iqtisadi fəaliyyət həmişəlik itiriləcək.

Əvvəlki ən uzun hökumət fəaliyyətsizliyi 2018-2019-cu illərdə 35 gün davam etmişdi, lakin bir çox agentliklər tam maliyyələşdirildiyi üçün bu, hökuməti yalnız qismən bağlamışdı. CBO o zaman bildirmişdi ki, bu, iqtisadiyyatı ÜDM-in cəmi 0,02%-i qədər zərərə uğratmışdı. Mövcud fəaliyyətsizlik iqtisadiyyatın üzləşdiyi digər çətinliklərə, o cümlədən işə qəbulun zəifləməsi, inadkar inflyasiya və ABŞ prezidenti Donald Trampın tətbiq etdiyi tariflər kimi məsələlərə əlavə yük yaratmaqdadır. Buna baxmayaraq, az sayda iqtisadçı iqtisadi tənəzzül proqnozlaşdırır.

Fəaliyyətsizlik zamanı təxminən 650 min federal işçi işləməyib ki, bu da oktyabrda işsizlik nisbətini avqust ayında elan edilmiş 4,3%-dən təxminən 0,4 faiz bəndi artıraraq 4,7%-ə çatdıra bilər. Hökumət yenidən açıldıqdan sonra bu işçilərin hamısı yenidən məşğul hesab ediləcək. İndi isə hökumətin fəaliyyətsizliyinin iqtisadiyyata təsirlərini daha ətraflı nəzərdən keçirək:

Ödənilməmiş Əməkhaqları

CBO-nun hesablamalarına görə, noyabrın ortalarına qədər federal işçilər ümumilikdə təxminən 16 milyard dollar əməkhaqqı itirmiş olacaqlar. Bu, mağazalarda, restoranlarda xərcləmələrin azalması və ehtimal ki, bayram səyahətlərinin məhdudlaşması deməkdir. Böyük alışlar yəqin ki, təxirə salınacaq və bu, ümumi iqtisadiyyatı ləngidəcək.

ABŞ prezidenti Donald Tramp fəaliyyətsizlik dövründə geri ödənişlərin edilməyəcəyi ilə hədələsə də, Konqresdə əldə olunan razılaşma hökumət yenidən açıldıqdan sonra itirilmiş maaşların bərpasını nəzərdə tutur.

Bu hökumət fəaliyyətsizliyi Vaşinqton D.C. bölgəsinin iqtisadi çətinliklərini daha da artırıb. Trampın federal işçi qüvvəsini bu yaz azaltmasından sonra bölgədə işsizlik səviyyəsi fəaliyyətsizlikdən əvvəl 6% idi. Vaşinqton D.C. bölgəsi — Virciniya və Merilenddəki ətraf qəsəbələr daxil olmaqla — federal işçilərin ən yüksək konsentrasiyasına malik olsa da, onların əksəriyyəti paytaxtdan kənarda yaşayır və işləyir.

İki Partiyalı Siyasət Mərkəzinə görə, federal işçilər Merilendin işçi qüvvəsinin təxminən 5,5%-ni təşkil edir. Lakin onlar həmçinin Nyu-Meksikonun işçilərinin 2,9%-ni, Oklahomanın 2,6%-ni və Alyaskanın 3,8%-ni təşkil edirlər. Daha sonra federal podratçılar var. Oksford İqtisadiyyatının iqtisadçısı Bernard Yaros hesab edir ki, onların sayı 5,2 milyona çata bilər və fəaliyyətsizlik bitdikdən sonra onlara geri ödənişə zəmanət verilmir.

Uçuşların Dayandırılması

Həftəsonundan bəri 5500 uçuşun ləğv edilməsindən sonra Federal Aviasiya Administrasiyasının (FAA) əmri ilə aviaşirkətlər bazar ertəsi axşamına qədər 2000-dən çox uçuşu ləğv etdilər. FAA həddindən artıq yüklənmiş hava hərəkəti nəzarətçilərinə düşən yükü azaltmağa çalışır. Bu nəzarətçilər artıq iki əməkhaqqı çekini itiriblər.

Uçuş ləğvlərindən əvvəl, iqtisadi məsləhətçi şirkət olan Tourism Economics, hökumət fəaliyyətsizliyinin səyahət xərclərini gündə 63 milyon dollar azaldacağını təxmin edirdi ki, bu da altı həftəlik durğunluğun səyahət sənayesinə 2,6 milyard dollara başa gələcəyi deməkdir.

Ləğv olunan uçuşlar həm də otellər, restoranlar və taksi sürücüləri üçün daha az iş deməkdir. Tourism Economics-ə görə, federal işçilər artıq planlaşdırdıqları səyahətləri təxirə salıblar ki, bu səyahətlər hökumət yenidən fəaliyyətə başladıqda belə yenidən planlaşdırıla bilməz.

İstehlakçı Əhval-ruhiyyəsi

Hökumət fəaliyyətsizliyi amerikalıların ümumi iqtisadiyyata dair baxışlarını pisləşdirib. İstehlakçı əhval-ruhiyyəsinin azalması zamanla xərcləmələri azaldaraq artımı ləngidə bilər, baxmayaraq ki, son illərdə amerikalılar baxışları pisləşsə belə alış-veriş etməyə davam ediblər.

Cümə günü Miçiqan Universitetinin araşdırmasında istehlakçı əhval-ruhiyyəsi üç illik minimuma düşüb və qeydə alınan ən aşağı səviyyəyə yaxınlaşıb. Bu, şəxsi maliyyə və gözlənilən iş şəraiti ilə bağlı pessimistliyin amerikalılara təsir etdiyini göstərir.

Noyabr sorğusu istehlakçı əhval-ruhiyyəsi indeksini 50,4 olaraq göstərdi ki, bu da keçən aydan 6,2% və bir il əvvəllə müqayisədə təxminən 30% kəskin azalma deməkdir.

Federal Xərclər

Hökumət fəaliyyətsizliyi bütün federal xərcləri tamamilə dayandırmasa da, avadanlıq alışlarını azaldıb və yeni müqavilələrin verilməsini dayandırıb.

Yaros hesab edir ki, fəaliyyətsizliyin hər günü təxminən 800 milyon dollarlıq yeni müqavilələrin verilməməsi riski yaradırdı.

Yaros yazırdı: "Federal mükafatlandırma kranı Müdafiə Nazirliyində, NASA-da və Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyində demək olar ki, tamamilə bağlanıb".

SNAP Müavinətləri

Hökumət fəaliyyətsizliyi noyabr ayında 42 milyon insana ödənilən 8 milyard dollarlıq aylıq SNAP ərzaq yardımının ödənişini təxirə salaraq bir çox ev təsərrüfatları üçün əhəmiyyətli maliyyə çətinliyi yaratdı ki, bu da xərcləmələrin azalmasına səbəb oldu. ABŞ prezidenti Trampın administrasiyası məsələ üzərində məhkəmədə mübarizə aparsa da, bəzi ştatlar bu ay üçün tam müavinətləri ödəməyə nail olublar.

Hökuməti yenidən açmaq üçün Konqresdə nəzərdən keçirilən razılaşma SNAP müavinətlərinin tam maliyyələşdirilməsini nəzərdə tutur.

Faiz Endirimləri

Hökumət fəaliyyətsizliyi Federal Ehtiyat Sisteminin iqtisadiyyatın sağlamlığını izləmək üçün etibar etdiyi işsizlik, inflyasiya və pərakəndə satış xərcləri haqqında iqtisadi məlumat axınını kəsdi. Hökumət yenidən açılsa belə, bu məlumatların bəziləri hələ də gecikəcək. Nəticədə, Fed fəaliyyətsizlikdən əvvəl geniş gözlənilən dekabr ayındakı iclasında üçüncü faiz endirimini həyata keçirməyə bilər.

Federal Ehtiyat Sisteminin sədri Cerom Pauell keçən ayın sonunda keçirilən mətbuat konfransında "Əgər dumanlı havada maşın sürürsənsə, nə edirsən? Yavaşlayırsan," deyib.

Pauell qeyd edib ki, Fed-in faiz dərəcələrini müəyyən edən komitəsi əsas dərəcəni azaltmaq barədə dərindən bölünmüş vəziyyətdədir, qismən də iqtisadiyyatın sağlamlığının hazırda qeyri-müəyyən olması səbəbindən. Hökumət iki aylıq iş hesabatını təqdim etməyib və cümə axşamı dərc edilməsi planlaşdırılan oktyabr inflyasiya məlumatları yəqin ki, heç vaxt açıqlanmayacaq. Pauell dekabrda faiz endiriminin "qaçılmaz nəticə" olmadığını söyləyib və məlumat çatışmazlığının Fed-in 9-10 dekabr tarixlərində keçiriləcək növbəti iclasında faiz endirimindən imtina etmə qərarına töhfə verə biləcəyini əlavə edib. Daha az faiz endirimi borclanmanı və xərcləmələri məhdudlaşdıraraq yaxın aylarda iqtisadiyyata təsirlərini göstərə bilər.

24 saat