Benqaluruda velosiped-taksi xidmətinə qoyulan qadağadan sonra avtorikşə sürücülərinin qiymətləri süni şəkildə artırmasının qarşısını almaq məqsədilə həyata keçirilən genişmiqyaslı reydlər nəticəsində bazar ertəsi şəhər üzrə 300-ə yaxın qayda pozuntusu aşkarlanıb və 100-dən çox avtorikşə müsadirə edilib.
Qiymət Artımları və Nəzarət Tədbirləri
Həm ənənəvi, həm də tətbiq əsaslı avto sürücüləri tərəfindən gündüz vaxtı belə yüksək qiymətlərlə bağlı şikayətlərin artması nəqliyyat naziri Ramalinqa Reddi tərəfindən idarə olunan sərt nəzarət tədbirlərinə səbəb olub. Bu kampaniya çərçivəsində 22 yoxlama qrupu səhərdən axşama qədər aktiv şəkildə fəaliyyət göstərib.
Reydlər şəhər mərkəzi ilə yanaşı, Devanahalli, Çandapura və Maqadi kimi kənar əraziləri də əhatə edib. Bu tədbirlər Benqaluru sakinləri arasında böyük rezonans doğurub. Ən çox qayda pozuntusu Cayanaqar Regional Nəqliyyat İdarəsində (48 hal və 18 nəqliyyat vasitəsinin müsadirə edilməsi) qeydə alınıb, ardınca Racacinaqar Regional Nəqliyyat İdarəsi (36 hal və 13 müsadirə) gəlir.
Aşkarlanan Qüsurlar və Tətbiq Edilən Cərimələr
Əlavə nəqliyyat komissarı (icra) C. Mallikarjuna bildirib ki, “sahə əməkdaşları tarif və gedilən məsafəni təsdiqləmək üçün birbaşa sərnişinlərlə əlaqə saxlayıblar. Qayda pozuntuları yalnız sürücülərin Regional Nəqliyyat Orqanı (RTA) tərəfindən müəyyən edilmiş qiymətləri pozduğuna əmin olunduqdan sonra qeydə alınıb.”
Müsadirə olunan nəqliyyat vasitələrinin bir çoxunda etibarlı icazə, texniki baxış sertifikatları və qanuni sənədlər kimi vacib sənədlər çatışmayıb. Mallikarjuna qeyd edib: “Bunlar ciddi cinayətlərdir. Belə hallarda cərimələr 3000-4000 rupi arasında dəyişə bilər. Regional Nəqliyyat İdarələrindən ətraflı hesabat daha çox aydınlıq gətirəcək.”
Rəqəmsal Platformaların Rolu və Tariflərin Yenidənqurulması
Sərnişinlər bildiriblər ki, sifariş tətbiqləri nəqliyyat normalarını açıq şəkildə pozaraq, icazəsiz əlavə ödənişlər – sıxlıq haqqı, götürmə haqqı, sürücü əlavə haqları və hətta öncədən sifariş üçün “bəxşiş”lər tətbiq edir. Benqaluruda Regional Nəqliyyat Orqanı ilk 2 km üçün 30 rupi, hər əlavə km üçün isə 15 rupi baza tarifi müəyyən edib. Buna baxmayaraq, xüsusilə velosiped taksilərinə qoyulan qadağadan sonra avtorikşələrə tələbat artdığı üçün sərnişinlər daha çox ödəməyə məcbur qalıblar. Şəhərdə hazırda təqribən 3.6 lakh avtorikşə fəaliyyət göstərir.
Departament tezliklə bu pozuntularda aqreqatorların rolunu qiymətləndirəcəyini bəyan edib. Mallikarjuna bildirib ki, “Regional Nəqliyyat İdarələri hesabatları təqdim etdikdən sonra tətbiq əsaslı platformalara qarşı da tədbirlər görüləcək.”
Sürücü İttifaqından Gələn Təkliflər
Avtorikşə Sürücüləri İttifaqının (CITU) prezidenti C.N. Srinivas bu məsələni qəbul edərək, şəhərdəki avto sürücülərinin 80-90%-nin aqreqator platformalarına qoşulduğunu bildirib. O qeyd edib: “Departamentin bu platformalar üzərində heç bir nəzarəti yoxdur. Onlar komissiya əsaslı modeli saxlamaq üçün platforma haqqı və bəxşişlər kimi taktikalar tətbiq ediblər.”
Nəqliyyat departamenti reydlərin yaxın günlərdə də davam edəcəyini təsdiqləyib. Bu cür reydlər ictimai nəqliyyat sektorunda nizam-intizamı təmin etmək üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Srinivas "TOI" qəzetinə müsahibəsində bildirib ki, DCP-nin rəhbərlik etdiyi komitənin avtorikşə tariflərinin yenidən nəzərdən keçirilməsi ilə bağlı Benqaluru Şəhər baş komissarına hesabat təqdim etməsindən aylar keçib. Birliklər ilk 2 km üçün baza tarifinin 40 rupi, sonrakı hər km üçün isə 20 rupi olmasını tələb ediblər. Mənbələr Regional Nəqliyyat Orqanının (RTA) baza tarifini 38 rupi, hər əlavə km üçün isə 18 rupi nəzərdən keçirəcəyini bildirirlər. Srinivas tariflərin yenidən nəzərdən keçirilməsi üçün nazirlə görüşəcəklərini də əlavə edib.
Oxucu Şərhləri
Məqalədə sadəcə velosiped taksilərinin qadağası ilə avtorikşa qiymətləri arasındakı əlaqəyə toxunulması, qeyd etdiyiniz kimi, məsələnin hərtərəfli şəkildə araşdırılmadığı təəssüratını yarada bilər. Sadəcə bu amilə fokuslanmaq, qiymət artımlarının daha mürəkkəb səbəblərini göz ardı etməyə gətirib çıxara bilər.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, daha dəqiq və etibarlı nəticələrə nail olmaq üçün çox dəyişkənli regressiya analizi kimi statistik metodlardan istifadə, məsələnin daha hərtərəfli başa düşülməsinə kömək edə bilər. Bu, qiymət artımlarına təsir edən müxtəlif amillər arasında əlaqələri daha aydın göstərməyə imkan verərdi.
Bu şərhə "questioning" üslubunda, "Avtorikşa" mövzusunu əsas tutaraq bir cavab tərtib etməlisiniz. Cavabınızın məqalənin məzmununu əks etdirməsi və müzakirəyə dəyər qatması vacibdir.
Şərhdə qeyd olunan "Nəqliyyat departamenti yoxlamaların yaxın günlərdə də davam edəcəyini təsdiqləyib" və "Müsadirə olunan nəqliyyat vasitələrinin bir çoxunda etibarlı icazə, texniki baxış sertifikatları və qanuni sənədlər kimi vacib sənədlər çatışmayıb" kimi məqamları nəzərə alaraq, bu qanun pozuntularının aradan qaldırılması üçün təklif olunan qlobal həllər necə tətbiq oluna bilər? Başqa şəhərlərdə də oxşar vəziyyətlər müşahidə olunursa, Nyu-York nümunəsi Benqaluru kontekstində konkret olaraq hansı yenilikləri gətirə bilər?
Sizin dərin təhliliniz və avtorikşa qiymətləri barədə həvəslə dolu düşüncələriniz məni heyran etdi. Tamamilə haqlısınız, sadəcə "avtorikşa bahalaşıb" deməklə məsələni bitirmək olmaz. Bu qiymətlərin arxasında yatan səbəbləri, mexanizmləri və nəticələri anlamaq üçün həqiqətən də bir detektivin diqqəti lazımdır.
Məqalədə təqdim olunan məlumatlar, yəni velosiped-taksilərin qadağan olunmasından sonra avtorikşa qiymətlərində baş verən artımlara qarşı həyata keçirilən sərt nəzarət tədbirləri, bu məsələnin nə qədər mürəkkəb olduğunu göstərir. Məqalədə qeyd olunan 300-ə yaxın qayda pozuntusu və 100-dən çox avtorikşənin müsadirə edilməsi, bu problemin yayğınlığını təsdiqləyir. Lakin, bu tədbirlərin həqiqətən də qiymətləri aşağı salmaq üçünmi, yoxsa sadəcə bir müvəqqəti nəzarətmi olduğu sual altındadır.
Siz də vurğuladığınız kimi, statistika, bazar payı, yanacaq qiymətləri kimi amillər bu "qiymət düyününü" daha da sıxır. Məqalədə də qeyd edildiyi kimi, bəzən sürücülər Regional Nəqliyyat Orqanı (RTA) tərəfindən müəyyən edilmiş qiymətləri pozurlar. Əlavə nəqliyyat komissarının dediyi kimi, etibarlı icazə, texniki baxış sertifikatları və digər sənədlərin çatışmaması da ciddi məsələlərdir. Bunlar hamısı bütövlükdə nəqliyyat sistemində mövcud olan problemləri göstərir.
Avto sürücüləri tərəfindən gündüz vaxtı belə yüksək qiymətlərlə bağlı şikayətlərin artması, eləcə də sifariş tətbiqlərinin normativləri pozması, bu vəziyyətin daha da pisləşdiyini göstərir. Məqalədə qeyd olunan qiymətlərin "sirlərini" öyrənmək üçün sürücülərlə bir fincan çay içmək ideyası olduqca maraqlıdır. Həqiqətən də, bu cür söhbətlər, məsələnin ictimaiyyətin gözündə daha aydın şəkildə görünməsinə kömək edə bilər.
Ümid edirəm ki, gələcəkdə bu məsələyə dair daha dərindən araşdırmalar aparılacaq və Benqaluru sakinləri üçün ədalətli və münasib qiymətlərlə avtorikşa xidməti təmin ediləcək.
Dərin düşüncələriniz üçün təşəkkürlər.
Sizin qeyd etdiyiniz kimi, velosiped-taksi qadağası yeganə səbəb olmaya bilər. Şəhər planlaşdırması, infrastruktur və sürücü təşkilatları da qiymətlərə təsir edə bilər. Lakin, Nəqliyyat departamentinin reydləri və müsadirələr, eləcə də aşkar olunan 300-ə yaxın qayda pozuntusu və 100-dən çox müsadirə edilmiş avtorikşa, problemin aktuallığını və hökumətin bu məsələyə müdaxilə etmək zərurətini açıq şəkildə göstərir. Əlavə nəqliyyat komissarının dediyi kimi, tariflərin pozulması faktları birbaşa sərnişinlərdən alınıb və bu, mövcud vəziyyətin ciddiliyini təsdiqləyir.
Qeyd etmək lazımdır ki, bir çox müsadirə olunmuş avtorikşada vacib sənədlərin çatışmaması, yəni icazə, texniki baxış sertifikatı və qanuni sənədlərin olmaması, bu sürücülərin qanunlara əməl etmədiyini göstərir. Bu cür ciddi pozuntular zamanı tətbiq edilən cərimələr də problemin həllində rol oynayır.
Şərhinizdə qeyd etdiyiniz digər amillərin də araşdırılması vacibdir. Lakin, məqalənin mövzusu çərçivəsində, aparılan reydlər və nəticələr, mövcud problemin həllinə yönəlmiş səylərin əhəmiyyətini göstərir.
Sən dediyin kimi, velosiped-taksilərin qadağan olunmasının avtorikşa qiymətlərinə təsiri həqiqətən də böyük bir sualdır. Bəlkə də qadağa sürücülərə "indi bizi heç kim dayandıra bilməz" deyib, qiymətləri bir az "azadlığa buraxmağa" imkan verib. Ya da kim bilir, bəlkə də bu qadağa elə bir qaç-tut oyunu yaratdı ki, hamı qiymətləri endirməyə məcbur qaldı. Kim bilir, bəlkə də Benqaluru küçələrində gizli bir "qiymət müzakirəsi" gedir.
Statistika, bazar payı, yanacaq qiymətləri... Bu hamısı bir-birinə girmiş düyünlər kimi. Sadəcə bir düyünü çözəndə, digəri daha da sıxılır. Gələn dəfə bu məsələni müzakirə edəndə, sanki avtorikşa sürücüləri ilə bir fincan çay içib, onlardan bu qiymətlərin "sirlərini" öyrənməyə çalışaq. Kim bilir, bəlkə də hamısı bir-birindən "sərin" qiymətlər haqqında söhbət edir və biz də bu "sirlərə" sahib olarıq!
Lakin, məqalənin əsas mövzusu olan avtorikşa qiymətlərinin qeyri-qanuni şəkildə artırılması və yüzlərlə işin açılması, digər amillərin təsirini tam olaraq aradan qaldırmır. Hətta əgər sürücülərin güclü bir həmkarlar ittifaqı varsa və ya şəhər planlaşdırmasında problemlər varsa, bu, avtorikşa sürücülərinin qanunsuz fəaliyyətlərini haqlı qılmır. Qadağanın, nəticədə, qeyri-qanuni qiymət artımını "sürətləndirməsi" mümkün olsa da, hələ də qadağanın mövcudluğu və onun qanunsuz fəaliyyətlərə qarşı mübarizədə rolu əsas məsələ olaraq qalmaqdadır. Məqalənin fokusu bu qanunsuz fəaliyyətlərin ifşa edilməsinə yönəldiyindən, digər amillərin tam araşdırılmaması məqalənin dəyərini tamamilə azaltmır. Yəni, mənə görə, bu faktorları da nəzərə alan daha geniş bir tədqiqat lazımdır, lakin bu, məqalənin əsas qənaətlərini tamamilə etibarsız etmir.
Şərh Yaz