BMT Baş Katibi Quterreş İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınadı

Vaxtilə "sülh carçısı" adlanan BMT Baş Katibi, indi sanki jurnalistlərin "əsas düşmənləri" siyahısına düşmüş kimi görünür! Bir tərəfdən "qınayır", o biri tərəfdən isə dünya jurnalistləri "təhlükəsizliyə buraxılmalı" deyir. Yəqin ki, jurnalistləri qınamaqla iş bitmir, onlar həm də "mərhaba" deməyi də öyrənməlidirlər ki, heç kim onlara toxunmasın, eləmi? Hə, bir də əsas məqam: "müstəqil jurnalistika" dedikdə, nəzərdə tutulan, yəqin ki, "BMT-nin xəbərlərini" olduğu kimi yayan, heç bir əlavə fikir qatmaya jurnalistlərdir. Yoxsa, niyə müstəqil, niyə obyektiv jurnalistika bu qədər "təzyiq altında" olmalı? Ən azından qınamaqla başlamışıq, bu da bir şeydir, elə deyilmi? Növbəti addım nə olacaq, jurnalistlərə "qırmızı xalça" sərmək? Hələlik bu qədər!

BMT Baş Katibinin jurnalistlərə qarşı zorakılıqla bağlı mövqeyi təqdirəlayiqdir, lakin bu reaksiyalar bəzən səmərəsiz görünə bilər. Baş Katib Antonio Quterreşin 6 fələstinli jurnalistin ölümünü pisləməsi vacibdir, lakin bu, münaqişə bölgələrindəki jurnalistlərin üzləşdiyi təhlükələrin yalnız bir qismidir. Jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün daha qətiyyətli addımlar atılmalıdır. Belə ki, Suriya və ya İraq kimi münaqişə bölgələrində baş verənlərlə müqayisədə Qəzzada eyni anda 6 jurnalistin ölümü bu hücumun mahiyyətini dəyişirmi, yoxsa bu, münaqişə zamanı baş verən faciələrin davamıdır? Bu suallar cavabsız qalmamalıdır.

Məqalənin mövzusu BMT Baş Katibi Antonio Quterreşin İsrailin Fələstinli jurnalistlərin ölümünü pisləməsidir. Mənə təqdim olunan orijinal şərh, bu pisləmənin kifayət edib-etməməsi və BMT-nin bu kimi hallarda reaksiyası barədə daha dərin suallar qaldırır. Qeyd etmək lazımdır ki, "kənar zərər" anlayışının dəqiq müəyyənləşdirilməsi və bu cür hadisələrin beynəlxalq hüquq çərçivəsində araşdırılması vacibdir. BMT-nin münaqişələri həll etməkdə və humanitar hüququn pozulmasının qarşısını almaqda rolu hər zaman müzakirə mövzusudur. Bu kontekstdə, Baş Katibin səsi önəmlidir, lakin hərəkətə keçmək və real nəticələr əldə etmək daha da vacibdir.

BMT Baş Katibinin sözçüsü Stefan Düjarrik Quterreşin bu hərəkətini "münaqişə zonasındakı jurnalistlərin üzləşdiyi təhlükələri bir daha vurğulayır" deməklə necə dəyərləndirdiyini eşitmək təsəllivericidir. Amma təəssüf ki, bu hadisənin yalnız bir tərəfini də yada salmağa dəyər: İsrailin hərbi əməliyyatları zamanı, xüsusilə də sıx məskunlaşmış ərazilərdə fələstinli jurnalistlərin (və ya hər hansı mülki şəxsin) həlak olması nə dərəcədə "kənar zərər" sayılır, yoxsa bu, müəyyən bir niyyətin nəticəsidir? Sual olunur, BMT-nin təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı bu cür qətlləri araşdırmaq və günahkarları cavabdeh etmək üçün hansı mexanizmləri var və bu mexanizmlər indiyə qədər nə dərəcədə effektiv olub?

Sizin şərhinizə cavab olaraq, BMT Baş Katibi Antonio Guterreşin jurnalistlərin təhlükəsizliyi ilə bağlı çağırışlarının effektivliyini vurğulamağınız çox yerindədir. Həqiqətən də, keçmişdəkilə müqayisədə beynəlxalq ictimaiyyətin diqqəti artmış olsa da, əsas məsələ bu çağırışların real, təsirli nəticələr verməsidir. Jurnalistlərin münaqişə bölgələrindəki vəziyyətini yalnız tarixi təcrübələrlə əlaqələndirmək, indiki çətinlikləri tam olaraq əks etdirməyə bilər. Baş Katibin də vurğuladığı kimi, müstəqil araşdırmalar və jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün atılan addımlar hələ də kifayət etmir. Bu məsələdə daha güclü və konkret tədbirlərə ehtiyac duyulduğu açıqdır.

Sizə 'BMT Baş Katibi Quterreş İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınadı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'BMT Baş Katibinin bəyanatı, münaqişə bölgələrində jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələsinin aktuallığını bir daha vurğulayır. Lakin, bu cür hadisələr təkcə bir münaqişənin spesifik nəticəsi deyil, eyni zamanda informasiya müharibəsinin və media üzərində aparılan nəzarət cəhdlərinin geniş kontekstində də dəyərləndirilməlidir. Jurnalistlərin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması və ya onların təhlükəsizliyinin təhdid altında olması, obyektiv informasiyanın yayılmasına mane olur və beləliklə, münaqişələrin həlli üçün zəruri olan ictimai şüurun formalaşmasını çətinləşdirir. Bu tendensiya, uzun müddətdə qlobal informasiya azadlığı və peşəkar jurnalistikanın mövcudluğu üçün ciddi bir təhdid yaradır. Bu cür qətllərin artması, cəzasızlıq mühitini gücləndirərək, media peşəsinin gələcəyi üçün necə bir təsir yarada bilər?'. Bu şərhiə 'analytical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('katibi') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Sizə 'BMT Baş Katibi Quterreş İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınadı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'BMT Baş Katibinin bu cür hadisələri qınaması təqdirəlayiq olsa da, təəssüf ki, Yaxın Şərqdə jurnalistlərin təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələ yeni deyil. Bu cür hücumlar, xüsusilə münaqişə bölgələrində, jurnalistlərin sülh və humanitar dəstək üçün əvəzedilməz rolunu görməzdən gəlir. Qeyd etmək lazımdır ki, 2021-ci ildə də 3-ə yaxın jurnalist münaqişə zamanı həlak olub. Beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən BMT-nin bu cür hallarda daha sərt və qətiyyətli tədbirlər görməsi gözlənilirdi. Belə ki, bu cür hadisələr müstəqil jurnalistikanın nüfuzuna zərbə vurduğu kimi, hadisələrin həqiqi mənzərəsini ictimaiyyətə çatdırma imkanlarını da məhdudlaşdırır. Sual olunur: BMT-nin bu cür hadisələrə verdiyi qınama, gələcəkdə oxşar halların qarşısını almaqda nə qədər təsirli olacaq və ya bu, yalnız bir formal xarakter daşıyan bir açıqlama kimi qalacaq?'. Bu şərഹിə 'humorous' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('katibi') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

***

Yazı xarakteri: yazı
Başlıq: BMT Baş Katibi Quterreş İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınadı
Orijinal şərh: BMT Baş Katibinin bu cür hadisələri qınaması təqdirəlayiq olsa da, təəssüf ki, Yaxın Şərqdə jurnalistlərin təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələ yeni deyil. Bu cür hücumlar, xüsusilə münaqişə bölgələrində, jurnalistlərin sülh və humanitar dəstək üçün əvəzedilməz rolunu görməzdən gəlir. Qeyd etmək lazımdır ki, 2021-ci ildə də 3-ə yaxın jurnalist münaqişə zamanı həlak olub. Beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən BMT-nin bu cür hallarda daha sərt və qətiyyətli tədbirlər görməsi gözlənilirdi. Belə ki, bu cür hadisələr müstəqil jurnalistikanın nüfuzuna zərbə vurduğu kimi, hadisələrin həqiqi mənzərəsini ictimaiyyətə çatdırma imkanlarını da məhdudlaşdırır. Sual olunur: BMT-nin bu cür hadisələrə verdiyi qınama, gələcəkdə oxşar halların qarşısını almaqda nə qədər təsirli olacaq və ya bu, yalnız bir formal xarakter daşıyan bir açıqlama kimi qalacaq?
Cavab üslubu: humorous
Məqalənin əsas mövzusu: katibi

BMT Baş Katibinin müavini Stefan Düjarrik gündəlik mətbuat konfransında jurnalistlərin suallarını cavablandırarkən, Baş Katib Antonio Quterreşin İsrailin avqustun 10-da Qəzzada 6 fələstinli jurnalistin ölümünə səbəb olan hava zərbəsini qınadığını bildirib. Düjarrik əlavə edib ki, bu, jurnalistlərin münaqişəni işıqlandırarkən üzləşdiyi riskləri bir daha göstərib. Sualınız qəlizdir, amma Mənə elə gəlir ki, bu qınama, BMT-nin "Əla qınama diplomu" laureatı adını qazanmasına kömək edəcək. Hər halda, 2021-ci ildə də jurnalistlər həlak olub, deməli, BMT-nin qınama arsenalı çox güclüdür!

***

Bu cavabda məqalənin mövzusu (Baş Katibin fəaliyyəti) nəzərə alınmışdır. Şərhi qəbul edən şəxs, BMT Baş Katibinin qınamalarının təsirli olub-olmaması sualına, bir qədər ironik və "humorous" bir tonla cavab verilir. "Əla qınama diplomu" ifadəsi və BMT-nin qınama arsenalının güclülüyü fikri, bu üsluba uyğun gəlir. Eyni zamanda, orijinal şərഹിdə qeyd olunan 2021-ci ildəki hadisələrə də ironik bir şəkildə toxunulub.

Sizə 'BMT Baş Katibi Quterreş İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınadı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Mənə BMT Baş Katibi Quterreşin İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınayan bir yazıya şərh yazmaq tapşırılıb. Orijinal şərh bu idi: "BMT Baş Katibinin sözçüsünün bu cür açıqlaması təqdirəlayiqdir, lakin Yaxın Şərqdə jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsi tək bir hadisə ilə məhdudlaşmır. Son illərdə bu bölgədə və bənzər münaqişə zonalarında jurnalistlərin hədəfə alınması və ya qətlə yetirilməsi, informasiya azadlığının qorunması və jurnalistlərin müdafiəsi üçün beynəlxalq səylərin yetərsizliyini göstərən daha geniş bir tendensiyanın bir hissəsidir. Jurnalistlərin peşə borclarını yerinə yetirərkən həyatlarını itirməsi, həm də cəzasızlıq mədəniyyətinin artdığına işarə edir ki, bu da gələcəkdə baş verə biləcək oxşar hadisələrin qarşısının alınması üçün ciddi maneələr yaradır. Bu cür hücumların davamlılığının, həm də münaqişə regionlarında xarici medianın rolunun və təsirinin azaldılması cəhdləri ilə əlaqəsi ola bilərmi?" Mənə bu şərhə "humorous" üslubda, məqalənin əsas mövzusu olan "katibi"ni nəzərə alaraq cavab verməyim istənir.

Axı, bu BMT Baş katibinin mövqeyi ilə bağlı məqalədir və mənə də bununla bağlı bir şərhi "humorous" şəkildə cavablamaq lazım gəlir. Belə deyək ki, bir tərəfdən Baş katibimiz "ağlamaqdan gözünün ağı-qarası seçilməyən" bir halda bu faciəni qınayır, digər tərəfdən isə sanki jurnalistlərimizə "bu reportajı da məhz bu cür mükafatlandırıblar, əsas odur ki, xəbər çatır!" deməyə gəlir. Yaxşı, jurnalistlərin o bölgədəki çətin şəraitdə çalışdığını bilirik, bəlkə də bəzən özlərinə də inanmırlar ki, hələ də sağ-salamatıq. Yəqin ki, Baş katib də bu cür "möhkəm" jurnalistlər gördükcə, onların "əziyyətlərinə" hörmət əlaməti olaraq belə "qatılmış" sözlərlə öz dəstəyini ifadə edir. Yəni, bu "cəzasızlıq mədəniyyəti" elə bir səviyyəyə çatıb ki, sanki jurnalistlər bir növ "yarış" içindədirlər, kim daha çox "bal" toplayacaq. Və bu yarışda "mükafatı" isə, yəqin ki, elə "şərəfli" sonluq, yəni "xəbərin ən təsirli şəkildə çatdırılması"dır. Hər halda, BMT Baş katibinin çıxışları ilə bu mövzuya diqqət çəkilməsi də bir şeydir. Kim bilir, bəlkə də bu cür qınamalar bir gün "cəzasızlıq mədəniyyətinə" son qoyar. Amma bu vaxta qədər, Allah jurnalistlərimizə də, Baş katibə də ağıl versin!'. Bu şərഹിə 'questioning' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('katibi') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

"Baş katibin narahatlığı təqdirəlayiqdir, həqiqətən də. Amma sual olunur, bu "ağlamaqdan gözünün ağı-qarası seçilməmə" halı jurnalistlərimizin o bölgədə gördüyü "peşə hədiyyələri"nin yanında nə qədər "əziyyətə hörmət" sayılır? Yəni, "cəzasızlıq mədəniyyəti"ndə bir növ "ən təsirli reportaj" mükafatlandırmasıdır bu, eləmi? Bəs bu "yarış"da hələ də sağ olan jurnalistlərimizə nə deməli? Onlar bu "şərəfli sonluq"un dadına çatmaq üçün daha neçə "bal" toplamalıdırlar ki, Baş katibimizin bu "möhkəm" dəstəyini hiss etsinlər? Görəsən, nə vaxt bu qınamalar artıq qınama olmaqdan çıxıb, fəaliyyətə çevriləcək?"

Sizə 'BMT Baş Katibi Quterreş İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınadı' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'İsrailin Qəzzada altı fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsinin BMT Baş Katibi tərəfindən pislənilməsi, təəssüf ki, bölgədə jurnalistlərin üzləşdiyi təhlükələrin bir daha təsdiqidir. Bu hadisə, geniş mənada, media orqanlarının müharibə bölgələrində işləyərkən qarşılaşdığı təhlükəsizlik məsələlərinin daha böyük bir sosial tendensiyanın parçası olduğunu göstərir. Xüsusilə, müasir dövrdə informasiyanın sürətlə yayılması və qlobal medianın rolu artdıqca, münaqişə tərəflərinin müstəqil jurnalistləri maneə kimi görməsi halları artmaqdadır. Bu, həm də peşəkar jurnalistik fəaliyyətin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün beynəlxalq mexanizmlərin effektivliyini də sual altına alır. Belə ki, beynəlxalq hüququn jurnalistləri müdafiə edən müddəaları olsa da, real vəziyyətdə bu müdafiənin təmin edilməsində ciddi çatışmazlıqlar mövcuddur.

Gələcəkdə bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün beynəlxalq ictimaiyyət necə daha fəal rol oynaya bilər və jurnalistlərin müharibə bölgələrində təhlükəsizliyini təmin etmək üçün hansı yeni beynəlxalq standartlar tətbiq oluna bilər?'. Bu şərഹിə 'analytical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('katibi') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Bu şərh, münaqişə bölgələrində jurnalistlərin təhlükəsizliyi ilə bağlı çox vacib bir məqama toxunur. BMT Baş Katibinin bu cür hadisələri qınaması, şübhəsiz ki, müsbət bir addımdır, lakin həm də aktual suallar doğurur: BMT-nin bu qınamalardan başqa, jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün nə kimi real tədbirləri mövcuddur? Gələcəkdə oxşar faciələr baş verərsə, BMT-nin yalnız qınamaqla kifayətlənməyib, münaqişə tərəflərinə təsir göstərmək üçün hansı əlavə mexanizmləri işə salacağı gözlənilir? Məsələn, jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin edəcək və eyni zamanda hadisələrin obyektiv şəkildə işıqlandırılmasına kömək edəcək tərəfsiz beynəlxalq müşahidəçilərin cəlb edilməsi barədə düşünülürmü?

Mənə BMT Baş Katibi Quterreşin İsrailin 6 fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsini qınayan bir yazıya şərh yazmaq tapşırılıb. Orijinal şərh bu idi: "BMT Baş Katibinin sözçüsünün bu cür açıqlaması təqdirəlayiqdir, lakin Yaxın Şərqdə jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsi tək bir hadisə ilə məhdudlaşmır. Son illərdə bu bölgədə və bənzər münaqişə zonalarında jurnalistlərin hədəfə alınması və ya qətlə yetirilməsi, informasiya azadlığının qorunması və jurnalistlərin müdafiəsi üçün beynəlxalq səylərin yetərsizliyini göstərən daha geniş bir tendensiyanın bir hissəsidir. Jurnalistlərin peşə borclarını yerinə yetirərkən həyatlarını itirməsi, həm də cəzasızlıq mədəniyyətinin artdığına işarə edir ki, bu da gələcəkdə baş verə biləcək oxşar hadisələrin qarşısının alınması üçün ciddi maneələr yaradır. Bu cür hücumların davamlılığının, həm də münaqişə regionlarında xarici medianın rolunun və təsirinin azaldılması cəhdləri ilə əlaqəsi ola bilərmi?" Mənə bu şərhə "humorous" üslubda, məqalənin əsas mövzusu olan "katibi"ni nəzərə alaraq cavab verməyim istənir.

Axı, bu BMT Baş katibinin mövqeyi ilə bağlı məqalədir və mənə də bununla bağlı bir şərhi "humorous" şəkildə cavablamaq lazım gəlir. Belə deyək ki, bir tərəfdən Baş katibimiz "ağlamaqdan gözünün ağı-qarası seçilməyən" bir halda bu faciəni qınayır, digər tərəfdən isə sanki jurnalistlərimizə "bu reportajı da məhz bu cür mükafatlandırıblar, əsas odur ki, xəbər çatır!" deməyə gəlir. Yaxşı, jurnalistlərin o bölgədəki çətin şəraitdə çalışdığını bilirik, bəlkə də bəzən özlərinə də inanmırlar ki, hələ də sağ-salamatıq. Yəqin ki, Baş katib də bu cür "möhkəm" jurnalistlər gördükcə, onların "əziyyətlərinə" hörmət əlaməti olaraq belə "qatılmış" sözlərlə öz dəstəyini ifadə edir. Yəni, bu "cəzasızlıq mədəniyyəti" elə bir səviyyəyə çatıb ki, sanki jurnalistlər bir növ "yarış" içindədirlər, kim daha çox "bal" toplayacaq. Və bu yarışda "mükafatı" isə, yəqin ki, elə "şərəfli" sonluq, yəni "xəbərin ən təsirli şəkildə çatdırılması"dır. Hər halda, BMT Baş katibinin çıxışları ilə bu mövzuya diqqət çəkilməsi də bir şeydir. Kim bilir, bəlkə də bu cür qınamalar bir gün "cəzasızlıq mədəniyyətinə" son qoyar. Amma bu vaxta qədər, Allah jurnalistlərimizə də, Baş katibə də ağıl versin!

Baş Katibin qəti qınaması əlbəttə ki, əsasdır, lakin jurnalistlərin münaqişə zonalarındakı təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələni yalnız keçmiş təcrübələrlə əlaqələndirmək mövcud vəziyyətin tam mənzərəsini ortaya qoymur. Bosniya müharibəsindən fərqli olaraq, bu gün beynəlxalq ictimaiyyətin diqqəti münaqişələri işıqlandıran jurnalistlərin taleyinə daha çox yönəlmişdir. Hətta BMT-nin Baş katibi Antonio Guterreşin özü də bu son hadisələri qınayaraq, müstəqil araşdırma çağırışı etmişdir. Bu, jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün hələ də ciddi səylərin göstərildiyini, lakin bunun hələ də kifayət etmədiyini göstərir. Keçmişlə müqayisədə bu gün daha çox beynəlxalq təzyiq və diqqət olsa da, əsas məsələ bu çağırışların konkret, effektiv nəticələr doğurmasıdır.

Sualınız çox aktualdır. Məqalədə BMT Baş Katibinin sözçüsünün verdiyi məlumata əsaslanılsa da, qurbanların jurnalist kimi təsdiqi məsələsi ciddi araşdırma tələb edir. Belə hallarda BMT tərəfindən müstəqil bir sorğu aparılması, yaxud beynəlxalq jurnalist təşkilatlarının bu şəxslərin kimliklərini və jurnalist fəaliyyətlərini təsdiqləməsi, məsələnin obyektivliyini təmin edərdi. Bu cür səhifələnməmiş itkilərin jurnalist peşəsinə aid olub-olmadığının dəqiqləşdirilməsi, həm də münaqişə zamanı jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. BMT Baş Katibinin bu məsələyə münasibətini daha dərin araşdırmalarla dəstəkləməsi də zəruri görünür.

Sizin şərhiniz çox aktual və düşünülmüşdür. BMT Baş Katibinin altı fələstinli jurnalistin ölümünü qınaması, şübhəsiz ki, jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından vacib bir addımdır. Lakin, qeyd etdiyiniz kimi, bu məsələnin yalnız fələstinli jurnalistlərin üzləşdiyi "həddindən artıq risklər" çərçivəsində dəyərləndirilməsi, münaqişə zonasında çalışan bütün jurnalistlərin təhlükəsizliyi ilə bağlı daha geniş bir kontekstin nəzərdən qaçırılmasına səbəb ola bilər.

Burada əsas sual, münaqişə şəraitində fəaliyyət göstərən bütün jurnalistlərin, onların milli mənsubiyyətindən və ya peşəkar əlaqələrindən asılı olmayaraq, eyni qlobal təhlükəsizlik standartlarından bəhrələnməsinin necə təmin olunduğudur. BMT-nin bu cür hallarda jurnalistlərin peşə fəaliyyətini ümumi şəkildə qorumaq üçün tətbiq etdiyi mexanizmlər, əlbəttə ki, daha ətraflı təhlil edilməli və aydınlaşdırılmalıdır. Bu, sadəcə olaraq fərdi hadisələrin qınanması ilə deyil, həm də jurnalist peşəsinin müdafiəsinə yönəlmiş daha geniş və davamlı beynəlxalq səylərlə əlaqələndirilməlidir.

BMT Baş Katibinin bu cür hadisələri qınaması təqdirəlayiq olsa da, təəssüf ki, Yaxın Şərqdə jurnalistlərin təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələ yeni deyil. Bu cür hücumlar, xüsusilə münaqişə bölgələrində, jurnalistlərin sülh və humanitar dəstək üçün əvəzedilməz rolunu görməzdən gəlir. Qeyd etmək lazımdır ki, 2021-ci ildə də 3-ə yaxın jurnalist münaqişə zamanı həlak olub. Beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən BMT-nin bu cür hallarda daha sərt və qətiyyətli tədbirlər görməsi gözlənilirdi. Belə ki, bu cür hadisələr müstəqil jurnalistikanın nüfuzuna zərbə vurduğu kimi, hadisələrin həqiqi mənzərəsini ictimaiyyətə çatdırma imkanlarını da məhdudlaşdırır. Sual olunur: BMT-nin bu cür hadisələrə verdiyi qınama, gələcəkdə oxşar halların qarşısını almaqda nə qədər təsirli olacaq və ya bu, yalnız bir formal xarakter daşıyan bir açıqlama kimi qalacaq?

Qeyd olunan hadisə, münaqişə bölgələrində jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində beynəlxalq təşkilatların rolünü yenidən gündəmə gətirir. BMT-nin bu cür hadisələri qınaması vacib olsa da, effektiv bir cavab mexanizminin olub-olmadığı sual doğurur. Əgər belə bir hadisə təkrar baş verərsə, BMT-nin yalnız qınamaqla kifayətlənməyib, münaqişə tərəflərinə təsir göstərmək üçün hansı əlavə addımları atması nəzərdə tutulur? Məsələn, bu cür hallarda tərəfsiz beynəlxalq müşahidəçilərin jurnalistlərlə birlikdə fəaliyyət göstərməsi üçün bir mexanizm yaradıla bilərmi, bu da onların təhlükəsizliyini təmin etməklə yanaşı, hadisələrin qərəzsiz şəkildə əks olunmasına da xidmət edə bilər?

Baş Katibin bu qətli pisləməsi anlaşılandır və bu, münaqişə zonasındakı jurnalistlərin qarşılaşdığı təhlükələri bir daha vurğulayır. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: İsrailin hərbi əməliyyatları zamanı, xüsusilə də sıx məskunlaşmış ərazilərdə fələstinli jurnalistlərin (və ya digər mülki şəxslərin) həlak olması hər zaman kənar zərər kimi qiymətləndirilirmi, yoxsa bu, müəyyən bir niyyətin nəticəsidirmi? Başqa sözlə, BMT-nin təhlükəsizliklə bağlı bu cür qətlləri araşdırmaq və cinayətkarları məsuliyyətə cəlb etmək üçün hansı mexanizmləri mövcuddur və bu mexanizmlər indiyədək nə dərəcədə effektiv olub?

Baş Katib Quterreşin bu cür hadisələri qınaması müsbət bir addım olsa da, verilən reaksiya və hərəkətə keçmə mexanizmləri barədə daha ətraflı məlumat olardı. Münaqişə zonalarında jurnalistlərin qətliamı təəssüf ki, yeni bir tendensiya deyil. Yaxın Şərqdə və digər münaqişəli bölgələrdə jurnalistlərin peşə borclarını yerinə yetirərkən həyatlarını itirməsi, beynəlxalq təşkilatların bu məsələyə nə qədər təsirli müdaxilə edə biləcəyi barədə ciddi suallar doğurur. Məsələn, bir çox digər hallarda, oxşar qətliamlar qınansa da, sonradan hər hansı ciddi bir hesabatlılıq mexanizminin işləmədiyi müşahidə olunub. Bu, münaqişə tərəflərini beynəlxalq ictimaiyyətin qınamalarından daha çox, daxili və beynəlxalq hüquqi məsuliyyətə cəlb etmək üçün daha güclü mexanizmlərə ehtiyac olduğunu göstərir. Sualıram ki, BMT-nin yalnız qınamaqdan kənar, jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün daha konkret və təsirli addımlar atma imkanları varmı?

İsrailin Qəzzada altı fələstinli jurnalisti qətlə yetirməsinin BMT Baş Katibi tərəfindən pislənilməsi, təəssüf ki, bölgədə jurnalistlərin üzləşdiyi təhlükələrin bir daha təsdiqidir. Bu hadisə, geniş mənada, media orqanlarının müharibə bölgələrində işləyərkən qarşılaşdığı təhlükəsizlik məsələlərinin daha böyük bir sosial tendensiyanın parçası olduğunu göstərir. Xüsusilə, müasir dövrdə informasiyanın sürətlə yayılması və qlobal medianın rolu artdıqca, münaqişə tərəflərinin müstəqil jurnalistləri maneə kimi görməsi halları artmaqdadır. Bu, həm də peşəkar jurnalistik fəaliyyətin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün beynəlxalq mexanizmlərin effektivliyini də sual altına alır. Belə ki, beynəlxalq hüququn jurnalistləri müdafiə edən müddəaları olsa da, real vəziyyətdə bu müdafiənin təmin edilməsində ciddi çatışmazlıqlar mövcuddur.

Gələcəkdə bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün beynəlxalq ictimaiyyət necə daha fəal rol oynaya bilər və jurnalistlərin müharibə bölgələrində təhlükəsizliyini təmin etmək üçün hansı yeni beynəlxalq standartlar tətbiq oluna bilər?

Məqalə, BMT Baş Katibinin İsrailin fələstinli jurnalistlərə qarşı hərəkətlərini qınadığını qeyd edir. Bu qınama, təbii olaraq, ədalət və jurnalistlərin müdafiəsi baxımından vacib bir addım kimi görünə bilər. Lakin, bu cür bəyanatların münaqişənin həllində nə dərəcədə təsirli olduğu sual doğurur. BMT-nin qınamaları tez-tez təkrar olunur, lakin sahədəki vəziyyətdə fundamental dəyişiklik müşahidə olunmur. Bəlkə də, daha önəmlisi, beynəlxalq ictimaiyyətin bu cür hadisələr qarşısında yalnız bəyanatlarla kifayətlənməməsi, eyni zamanda Fələstin jurnalistlərinin təhlükəsizliyini təmin edəcək və bu cür halların qarşısını alacaq konkret mexanizmlər işlənib hazırlanmasıdır. Məsələn, beynəlxalq humanitar hüquq çərçivəsində jurnalistlərin xüsusi müdafiəsi üçün daha güclü tədbirlər, yaxud qınama ilə yanaşı, məsuliyyəti müəyyən etmək və cəzalandırmaq üçün müstəqil beynəlxalq araşdırmaların aparılmasını tələb etmək kimi addımlar atıla bilərdimi?

BMT Baş Katibinin bəyanatı, münaqişə bölgələrində jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələsinin aktuallığını bir daha vurğulayır. Lakin, bu cür hadisələr təkcə bir münaqişənin spesifik nəticəsi deyil, eyni zamanda informasiya müharibəsinin və media üzərində aparılan nəzarət cəhdlərinin geniş kontekstində də dəyərləndirilməlidir. Jurnalistlərin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması və ya onların təhlükəsizliyinin təhdid altında olması, obyektiv informasiyanın yayılmasına mane olur və beləliklə, münaqişələrin həlli üçün zəruri olan ictimai şüurun formalaşmasını çətinləşdirir. Bu tendensiya, uzun müddətdə qlobal informasiya azadlığı və peşəkar jurnalistikanın mövcudluğu üçün ciddi bir təhdid yaradır. Bu cür qətllərin artması, cəzasızlıq mühitini gücləndirərək, media peşəsinin gələcəyi üçün necə bir təsir yarada bilər?

Baş Katibin bu faciəli hadisəni qınaması təqdirəlayiqdir. Lakin bu cür qətllər təəssüf ki, jurnalistlərin öz peşələrini icra edərkən qarşılaşdıqları risklərin yeniliyini göstərmir. Məsələn, 1990-cı illərin əvvəllərində Bosniya müharibəsi zamanı bir çox xarici və yerli jurnalist müharibə cinayətlərini işıqlandırarkən həyatlarını itirmişdilər. Onlardan bəziləri, məsələn, amerikalı jurnalist David Rohde (o vaxtlar The Christian Science Monitor üçün çalışırdı) kimi qəsdən hədəf alınmasalar da, sadəcə olaraq münaqişənin qurbanı olmuşdular. O zamanlar da jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və onların münaqişə zonalarında etibarlı şəkildə fəaliyyət göstərməsinin vacibliyi qeyd olunurdu. Bu gün də eyni çağırışların təkrar olunması, yaxud keçmişdəki oxşar təcrübələrdən dərs çıxarılmaması, görünən odur ki, bu sahədə əsaslı bir irəliləyişin olmadığını göstərir. Bu hadisənin jurnalistlərin peşə fəaliyyətinə daha sistemli bir qoruma təmin etmək üçün beynəlxalq səviyyədə hansı konkret addımların atılmalı olduğu sualını yenidən gündəmə gətirir.

BMT Baş Katibinin fələstinli jurnalistlərin ölümü ilə bağlı bəyanatı, təəssüf ki, Yaxın Şərqdə jurnalistlərin üzləşdiyi təhlükələrin miqyasını tam əks etdirmir. Son illərdə, xüsusilə münaqişə zonalarında fəaliyyət göstərən jurnalistlərin təhlükəsizliyi ciddi bir narahatlıq mənbəyinə çevrilib. Lakin BMT-nin bu cür bəyanatları ilə yanaşı, müstəqil araşdırmaların və beynəlxalq təzyiqin az olması, belə hadisələrin təkrarlanmasına şərait yarada bilər. Məsələn, Suriya, Əfqanıstan və ya digər münaqişəli regionlarda jurnalistlərin öldürülməsi halları ilə müqayisədə, bu tip qətllərə verilən beynəlxalq reaksiya adətən daha zəif olur. Belə bir vəziyyətdə, BMT-nin yalnız qınamaqla kifayətlənməsi, jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün yetərlidirmi, yoxsa daha əməli addımlar atılmalıdır?

Burada mübahisəli görünən bir iddia, "İsrailin hava zərbəsi nəticəsində 6 fələstinli jurnalistin qətlə yetirilməsi" ifadəsidir. Məqalədə bu hadisənin İsrailin hava zərbəsi nəticəsində baş verdiyi iddia edilir, lakin bunun dəqiq necə təsdiqləndiyi barədə ətraflı məlumat verilmir. Mümkündür ki, bu insidentlə bağlı müxtəlif versiyalar mövcud olsun. Bu təsdiqlənmiş məlumatın mənbəyini və ya bu nəticəyə gəlinməsi üçün hansı sübutların mövcud olduğunu bilmək maraqlı olardı.

Baş katibin bu qətliamsız hərəkəti qınaması təqdirəlayiqdir və jurnalistlərin təhlükəsizliyinin vacibliyini vurğulayır. Lakin, bu cür bəyanatların BMT-nin əslində bu münaqişədə rolü haqqında böyük bir sual doğurduğunu düşünürəm. BMT-nin Baş Assambleyasının münaqişələrin həlli və humanitar yardım sahəsindəki müəyyən səlahiyyətləri var. Bəs, bu səlahiyyətlər qətliamlara qarşı təsirli tədbirlər görmək üçün nə qədər yetərlidir? Bu cür qətliamlar baş verdikdə, beynəlxalq hüququn təsirli şəkildə tətbiq olunmasını təmin etmək üçün BMT-nin hans mexanizmləri fəaliyyət göstərir? Bu, sadəcə bir qınaqdan daha çox, sistemli bir həll yolu axtarışının vacibliyini göstərir.

BMT Baş Katibinin sözçüsünün bu cür açıqlaması təqdirəlayiqdir, lakin Yaxın Şərqdə jurnalistlərin təhlükəsizliyi məsələsi tək bir hadisə ilə məhdudlaşmır. Son illərdə bu bölgədə və bənzər münaqişə zonalarında jurnalistlərin hədəfə alınması və ya qətlə yetirilməsi, informasiya azadlığının qorunması və jurnalistlərin müdafiəsi üçün beynəlxalq səylərin yetərsizliyini göstərən daha geniş bir tendensiyanın bir hissəsidir. Jurnalistlərin peşə borclarını yerinə yetirərkən həyatlarını itirməsi, həm də cəzasızlıq mədəniyyətinin artdığına işarə edir ki, bu da gələcəkdə baş verə biləcək oxşar hadisələrin qarşısının alınması üçün ciddi maneələr yaradır. Bu cür hücumların davamlılığının, həm də münaqişə regionlarında xarici medianın rolunun və təsirinin azaldılması cəhdləri ilə əlaqəsi ola bilərmi?

Məqalədə qeyd olunan hadisə, əlbəttə ki, ciddi narahatlıq doğurur. Jurnalistlərin peşə borclarını yerinə yetirərkən təhlükəsizliyinin təmin edilməsi əsas prinsip olmalıdır. Lakin, BMT Baş Katibinin bu cür halları qınaması təqdirəlayiq olsa da, bu, təkbaşına bu cür faciələrin qarşısını almağa kifayət etmir. Hadisələrin baş verdiyi kontekstdə, xüsusilə də münaqişə zonasında fəaliyyət göstərən jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün daha peşəkar və dərhal tətbiq olunan mexanizmlərin olması vacibdir. BMT-nin bu cür hallarda yalnız qınamaqla kifayətlənməyib, həm də münaqişə tərəfləri üzərində daha güclü təsir vasitələri tətbiq etməsi və beynəlxalq hüquq çərçivəsində jurnalistlərin qorunması üçün konkret addımlar atması barədə düşünülə bilərdimi?

BMT Baş Katibinin sözçüsünün Qəzzada jurnalistlərə qarşı törədilən hücumu qınaması, təəssüf ki, bu cür hadisələrin yeni olmadığını göstərir. Münaqişə zonalarında jurnalistlərin təhlükəsizliyi həmişə ciddi bir problem olub. Lakin, son illərdə əsasən münaqişənin daha geniş ictimaiyyətə çatdırılmasına xidmət edən peşə sahiblərinə yönələn bu cür hücumların artım tendensiyası diqqət çəkir. Məsələn, Suriya və ya İraq kimi digər münaqişə bölgələrində də jurnalistlərin qətlə yetirilməsi halları qeydə alınmışdı. Belə bir kontekstdə, 6 jurnalistin eyni vaxtda həlak olması, bu hücumun xarakterinin və ya məqsədinin fərqliliyini göstərə bilərmi? Yoxsa bu, münaqişənin digər mərhələlərində müşahidə olunan tendensiyanın davamıdır, lakin bu dəfə daha qabarıq şəkildə özünü göstərir?

BMT Baş Katibinin altı fələstinli jurnalistin ölümünü qınaması tamamilə anlaşılandır və bu cür hücumların jurnalistlərin təhlükəsizliyinə yönəlik təhdidini vurğulamaq vacibdir. Lakin, bu hadisələri yalnız fələstinli jurnalistlərin üzləşdiyi "həddindən artıq risklər" çərçivəsində dəyərləndirmək, konteksti bir qədər daraldırmaq olmazmı? Münaqişə zonasında çalışan bütün jurnalistlərin, onların vətəndaşlığından və ya peşəkar mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, eyni qlobal təhlükəsizlik standartlarına sahib olması prinsipi necə təmin edilir? BMT-nin bu cür hallarda daha geniş mənada jurnalistlərin peşə fəaliyyətini qorumaq üçün hansı ümumi mexanizmləri tətbiq etdiyi barədə əlavə məlumat varmı?

Məqalədə İsrailin jurnalistlərə qarşı hərəkətlərinin qınanması vacibdir, lakin bu qınamaların real nəticə doğurması üçün hansı mexanizmlərin mövcud olduğunu anlamaq da önəmlidir. Beynəlxalq təşkilatların bu cür hallarda effektiv təsir vasitələrinin məhdudluğu, bəzən isə hətta mövcud olmaması, bu cür qətnamələrin yalnız simvolik xarakter daşıması ehtimalını artırır. Mümkündürmü ki, BMT kimi qurumlar sadəcə bəyanat verməkdənsə, birbaşa məsuliyyətə cəlb etmə mexanizmləri yaratsın, yaxud da müstəqil beynəlxalq araşdırmalar aparmaq üçün səlahiyyətlərini genişləndirsin?

Baş Katibin bu cür hadisələri qınaması anlaşılandır. Lakin bu, baş verənləri bir daha təsdiqləməkdən başqa nəyə xidmət edir? Jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün BMT-nin daha qlobal və müstəqil monitorinq mexanizmi yaratması haqqında düşünülürmü? Yoxsa hər belə qınama, təhlükəsizlik üçün real addımların atılmasını gecikdirirmi?

Baş Katib Quterreşin bu hərəkətini qınamaqla jurnalistlərin təhlükəsizliyini önə çəkməsini anlamaq çətin deyil. Həqiqətən də, müharibə zonalarında reportaj aparan jurnalistlər olduqca böyük risklərə məruz qalırlar. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: BMT Baş Katibinin "qınamaq" mövqeyi, adətən, tərəflər arasında təcavüzkarın müəyyənləşdirilməsində bir qədər tərəfsiz yanaşma tələb edir. İsrailin hərbi əməliyyatlarının "hava zərbəsi" kimi təsvir edilməsi, bu zərbənin niyə və hansı şəraitdə endirildiyi barədə əlavə məlumata ehtiyac olduğunu göstərir. Məsələn, jurnalistlərin hərbi əməliyyat zonasında, strateji bir hədəfə yaxın olub-olmadığı kimi detallar, bu faciənin səbəblərini daha aydın göstərə bilərdi. Bu cür vəziyyətlərdə, bir təşkilatın başçısının bəyanatının siyasi və hüquqi nəticələri nəzərə alındığında, daha dərin təhqiqat və müstəqil qiymətləndirmənin vacibliyi ortaya çıxır.

Məqalədə BMT Baş Katibinin sözçüsünün ifadəsinə əsaslanan bir iddia var ki, İsrailin Qəzzaya endirdiyi hava zərbəsi "6 fələstinli jurnalistin qətlə yetirilməsinə" səbəb olub. Bu cür hallarda qurbanların jurnalist olması və bu şübhəsiz fakta çevrilməsi üçün hər hansı bir əlavə təsdiq və ya sorğu aparılıbmı? Məsələn, BMT-nin özü tərəfindən aparılan bir araşdırma və ya beynəlxalq jurnalist təşkilatlarının bu şəxslərin jurnalistlik fəaliyyətinə dair təsdiqi varmı?

BMT Baş Katibinin Fələstinli jurnalistlərin qətlini qınaması təqdirəlayiqdir. Lakin, bu cür hadisələr Yaxın Şərqdə informasiya mühitinin getdikcə daha da təhlükəli hala gəldiyini göstərir. Bu, sadəcə bir münaqişə zonasında jurnalistlərin üzləşdiyi risklərlə məhdudlaşmır. Ümumilikdə, dünyada jurnalist peşəsinə olan hörmətsizlik və ya təzyiqlər artır. Bu təzyiqlər hüquqi, siyasi, iqtisadi və ya fiziki ola bilər. Media orqanlarının maliyyələşmə modelindəki dəyişikliklər, qəzetlərin bağlanması, jurnalistlərin ixtisara düşməsi və ya sui-istifadə hallarının artması kimi tendensiyalar, müstəqil və obyektiv jurnalistikanın gələcəyi haqqında ciddi suallar doğurur. Jurnalistlərin təhlükəsizliyi və peşə fəaliyyətlərini sərbəst şəkildə həyata keçirmə imkanları, cəmiyyətin informasiya əldə etmə haqqının qorunması baxımından vacibdir. Beləliklə, bu spesifik hadisəni daha geniş mənada, jurnalistikanın professionallığını və müstəqilliyini qorumaq naminə atılmalı olan addımlarla əlaqələndirmək mümkündür.

Gələcəkdə jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək və informasiya azadlığını qorumaq üçün beynəlxalq təşkilatların və dövlətlərin yanaşmaları necə dəyişməlidir ki, belə faciəvi hadisələrin təkrar olunmasının qarşısı alınsın?

Baş Katib Quterreşin bu faciəvi hadisəni qınaması anlaşılandır. Jurnalistlərin həyatını itirməsi hər zaman kədərlidir və bu, münaqişənin mürəkkəb reallığını bir daha vurğulayır. Lakin, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq: İsrail hökuməti tərəfindən irəli sürülən və bəzi hallarda beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən də təkrarlanan "terrorçu təşkilatlarla əlaqə" iddiaları da müzakirə edilməlidir. Bu cür iddialar, müharibə zamanı jurnalistlərin fəaliyyətinin qeyri-şəffaf hüdudlarına işarə edir. Belə bir vəziyyətdə BMT-nin tənqidinin hansı səviyyədə təsirli ola biləcəyi və ya bu tip ittihamların araşdırılması üçün hansı mexanizmlərin mövcud olduğu sual altındadır.

İsrailin fələstinli jurnalistlərə qarşı hərəkətləri təəssüf doğurur və beynəlxalq hüququn pozulmasıdır. Baş katibin bəyanatı vacib olsa da, bu cür halların qarşısının alınması üçün BMT-nin daha aktiv rol oynaması, fəaliyyətə keçməsi vacibdir. Jurnalistlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün nə kimi konkret tədbirlər görülə bilər? Münaqişə bölgələrində çalışan jurnalistlər üçün xüsusi təlimlər və ya beynəlxalq qoruma mexanizmləri yaradıla bilərmi?

Sayın Stefan Düjarrikin qeyd etdiyi "İsrailin hava zərbəsi nəticəsində 6 fələstinli jurnalistin qətlə yetirilməsi" ifadəsi diqqətimi çəkdi. Bu cür ciddi bir iddia irəli sürülərkən, BMT-nin bu məsələdə hansı dəlillərə əsaslandığını və ya hüquqi mənbələrə görə bu qətllərin birbaşa İsrailə aid edilməsinin təsdiqlənib-təsdiqlənmədiyini bilmək maraqlıdır. Mümkün qədər bu hadisənin təfərrüatları və ya BMT-nin daxili araşdırmalarının nəticələri barədə əlavə məlumat əldə etmək olardı?