BMT iqlim zirvəsi layihə sənədindən qalıq yanacaqları atdı

Fosil Yanacaqlar Danışıqların Mərkəzində

Belémdə keçirilən COP30 BMT iqlim danışıqları yekun mərhələyə daxil olarkən, layihə sazişindən fosil yanacaqlarla bağlı bütün qeydlər çıxarılıb. Bu yanacaqlar iqlim dəyişikliyinə ən böyük töhfə verən amil sayılır. Təxminən 200 ölkənin iştirak etdiyi bu cür görüşlərdə layihə razılaşmaları adətən bir neçə dəfə yenidən nəzərdən keçirilir, çünki razılaşmanın qəbul edilməsi üçün bütün tərəflərin razılığı şərtdir. Braziliya Prezidenti Luiz İnasiu Lula da Silva və Böyük Britaniya da daxil olmaqla bəzi ölkələr zirvə görüşünün fosil yanacaqların istifadəsini azaltmaq üçün daha güclü və sürətli tədbirlərə öhdəlik götürməsini istəyir. Əvvəlki mətndə bu məqsədə çatmaq üçün üç mümkün yol təklif edilmişdi, lakin neft hasil edən dövlətlərin etirazından sonra bu ifadələr son layihədən çıxarılıb.

Razılaşmaya Etiraz və Danışıq Taktikaları

Böyük Britaniyanın da aralarında olduğu bir qrup ölkə yeni layihə razılaşmasını rədd edən məktub dərc edib. Məktubda deyilir: "Hazırda nəzərdən keçirilən "ya qəbul et, ya da rədd et" təklifi ilə bağlı dərin narahatlığımızı bildiririk." "Biz fosil yanacaqlardan ədalətli, nizamlı və bərabərhüquqlu keçid üçün yol xəritəsini ehtiva etməyən bir nəticəni dəstəkləyə bilmərik." Danışıqlara yaxın mənbələr Səudiyyə Ərəbistanı və digər ərəb ölkələrinin fosil yanacaqlarla bağlı razılaşmanı əngəllədiyini bildirib. Bu ifadələrin çıxarılması, danışıqlardakı gərginliyi artırmaq və ölkələri razılığa gəlməyə məcbur etmək üçün bir danışıq taktikası kimi qiymətləndirilir. Görüş ölkələrin öz milli maraqlarını qorumağa çalışarkən, eyni zamanda iqlim dəyişikliyi problemini həll etməyə çalışdığı gərgin və həssas bir diplomatik prosesdir. Bəzi müşahidəçilər demək olar ki, həmişə uzanan bu mürəkkəb, hüquqi iqlim danışıqlarının dəyərini şübhə altına alırlar. Lakin digərləri, son illərdə COP razılaşmaları ilə əlaqəli olaraq bərpa olunan enerji, elektrikli nəqliyyat vasitələri və təbiətin qorunması kimi sahələrdə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə tədbirlərində əhəmiyyətli irəliləyişlərə işarə edirlər.

İqlim Maliyyəsi və Meşəsizləşmə Məsələləri

İqlim danışıqlarında müzakirə olunan digər məsələlər arasında inkişaf etməkdə olan ölkələrə zəngin millətlərin vəd etdiyi iqlim maliyyəsi çatışmazlığı da var. Yeni layihə sazişi 2030-cu ilə qədər ölkələr üçün mövcud maliyyələşmənin üç qat artırılması üçün qlobal səylərə çağırış edib. Lakin bu vəsaitlərin zəngin ölkələrdən, yoxsa özəl sektor kimi digər mənbələrdən gələcəyi göstərilməyib. Bu, zəngin ölkələrdən daha güclü dəstək istəyən və keçən il Bakıda keçirilən COP29-da qəbul edilən razılaşmanı bəsit hesab edərək kəskin tənqid edən kasıb ölkələri qəzəbləndirə bilər. Braziliyanın Amazon meşələrinin yaxınlığında yerləşən Belémdə keçirilən görüşdə meşəsizləşmə də gərgin bir məsələ olaraq qalır. Yeni layihə, meşəsizləşmə ilə mübarizəyə dair ifadələri də zəiflədib. Dünya Heyvanları Mühafizə Təşkilatının Xarici Əlaqələr Direktoru Kelly Dent bildirib: "Amazon meşələrində ev sahibliyi edən bir COP üçün meşəsizləşmənin arxa plana keçməsi dağıdıcıdır." "Meşəni öz evi sayan vəhşi təbiət və yerli xalqlar bundan daha yaxşıya layiqdir." İki həftəlik görüş iki təxliyə ilə kəsilib. Ötən həftə bir qrup etirazçı Belémdəki COP məkanına daxil olaraq "Meşələrimiz satılmaz" şüarları qaldırıb. Cümə axşamı baş verən yanğın, tədbir yerini örtən materialda deşik açaraq 13 nəfərin tüstüdən zəhərlənməsinə səbəb olub. Zirvə görüşü təxliyə edilərək ən azı altı saat bağlı qalıb. Buna baxmayaraq, zirvə görüşü, yerli qruplardan indiyə qədər ən çox sayda nümayəndə heyətini daxil etməsi ilə təriflənib.

24 saat