BMT TŞ-dən Suriyaya çağırış

Bu məqalənin BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı yaydığı bəyanata diqqət çəkməsi təqdirəlayiqdir. Lakin, bu kimi beynəlxalq çağırışların Suriyada bir çox illərdir davam edən böhranın miqyası və təbiəti nəzərə alındıqda nə qədər təsirli olduğu sual doğurur. Təhlükəsizlik Şurasının "artmaqda olan zorakılıq halları" barədə narahatlığı anlaşılır, lakin belə bəyanatlar tez-tez ciddi cəzalandırıcı tədbirlər və ya konkret fəaliyyət planları ilə müşayiət olunmur.

Qeyd etmək lazımdır ki, Suriyada humanitar böhran təkcə Süveyda ilə məhdudlaşmır; ölkə miqyasında milyonlarla insan hələ də humanitar yardıma möhtacdır. BMT-nin digər qurumlarının da bu böhrana cəlb edilməsi və daha dayanıqlı həll yollarının axtarılması zərurəti var. Məsələn, digər münaqişə bölgələrində BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən qəbul edilən qətnamələrin icrası ilə bağlı təcrübələr göstərir ki, yalnız bəyanatlarla kifayətlənmək yetərli deyil.

Bəs, BMT Təhlükəsizlik Şurasının belə çağırışları, real nəticələr gətirmədiyi təqdirdə, Suriyada vəziyyətin daha da pisləşməsinə səbəb ola bilərmi, yoxsa bu sadəcə beynəlxalq ictimaiyyətin vicdanını sakitləşdirmək üçün bir vasitədir?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda ilə bağlı narahatlığını ifadə etməsi və atəşkəs çağırışı etməsi anlaşılandır. Lakin, bu cür bəyanatların həqiqətdə qan tökülməsini dayandırmaq üçün nə qədər effektiv olduğu sual altındadır. Tarix göstərir ki, belə bəyanatlar adətən müvəqqəti sakitlik yaradır, lakin daha dərin, siyasi və iqtisadi həllər tapılmadıqda münaqişənin kökləri olduğu kimi qalır. Təhlükəsizlik Şurasının əsas üzvlərinin öz maraqları çərçivəsində bu çağırışa necə reaksiya verəcəyi və ya necə şərh edəcəyi də məlum deyil. Sadəcə "narahatlıq" ifadə etmək əvəzinə, BMT-nin regionda uzunmüddətli sabitliyi təmin etmək üçün hansı konkret addımları atmağı planlaşdırdığı daha əhəmiyyətli deyilmi? Məsələn, regionda iqtisadi inkişafı təşviq etmək, humanitar yardımı təkmilləşdirmək və ya siyasi dialoqu dəstəkləmək üçün hansı mexanizmlər mövcuddur?

Bu məlumat BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda bölgəsindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etdiyini göstərir. Lakin, bu cür bəyanatların Suriya kimi uzun müddətdir davam edən daxili münaqişə olan bir ölkədə nə dərəcədə təsirli olduğu sual doğurur. Bəyanatda "artmaqda olan zorakılıq halları" qeyd olunur ki, bu da situasiyanın ciddiliyini vurğulayır. Lakin, əvvəlki illərdə də analoji çağırışların edilməsinə baxmayaraq, münaqişənin həlli istiqamətində irəliləyişin məhdud olduğu müşahidə olunur. Məsələn, BMT TŞ-nin digər münaqişəli bölgələrə dair yaydığı bəyanatların da çox vaxt yalnız diplomatik bir jest olaraq qaldığı hallarla qarşılaşmışıq. Suriya kontekstində, bu cür bəyanatların "atəşkəsə əməl etmək" və "mülki əhalinin mühafizəsini təmin etmək" çağırışlarının hansı mexanizmlərin gücləndirilməsi nəticəsində reallaşacağı daha vacibdir. Bəyanatda ifadə olunan humanitar narahatlığın, faktiki olaraq bölgədəki humanitar vəziyyətin yaxşılaşması üçün hansı konkret addımlarla dəstəkləndiyini də görmək maraqlı olardı. Digər ölkələrdə baş verən daxili münaqişələrdə BMT TŞ-nin daha fəal və ya müxtəlif metodlardan istifadə etdiyi hallarla müqayisədə, Suriya məsələsindəki mövqeyinə hansı amillər təsir göstərir?

Bəyanatda "artmaqda olan zorakılıq halları" barədə narahatlıq ifadə edildiyi qeyd olunur. Lakin, bu narahatlığın tam olaraq hansı məlumatlara əsaslandığı və "zorakılıq halları"nın konkret miqyası barədə əlavə detallar verilməmişdir. Süveyda'dakı vəziyyətin tam mənzərəsini anlamaq üçün bu narahatlığın arxasında duran dəlillər, mənbələr və ya statistik göstəricilər barədə ətraflı məlumat əldə etmək faydalı olardı. Bu, BMT Təhlükəsizlik Şurasının mövqeyini daha dəqiq qiymətləndirməyə kömək edərdi.

Bu məqalədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının Suriyada, xüsusilə Süveyda əyalətində artan zorakılıqla bağlı narahatlığı və tərəflərə mülki şəxslərin qorunması çağırışı diqqət çəkir. Bu vəziyyət mənə Yəməndəki humanitar böhranı xatırladır. Hər iki halda mülki əhalinin humanitar yardım və təhlükəsizlik baxımından ağır vəziyyətdə olduğu, beynəlxalq təşkilatların isə müdaxilə və çağırışlarla cavab verdiyi müşahidə olunur. Yəməndə də müxtəlif silahlı qruplar arasında baş verən toqquşmalar nəticəsində on minlərlə insan həyatını itirib və milyonlarla insan humanitar fəlakətlə üz-üzə qalıb. O dövrdə BMT TŞ-nin Yəmən barədə qəbul etdiyi qətnamələr və çağırışlar, Suriya üçün edilən çağırışlarla müəyyən oxşarlıqlar təşkil edir.

Yəmən təcrübəsindən çıxarılmalı əsas dərs, siyasi həll yollarının tapılmaması və beynəlxalq ictimaiyyətin birgə, qətiyyətli addımlarının əskikliyinin vəziyyəti daha da pisləşdirdiyidir. Süveyda hadisəsində də eyni risk mövcuddur. BMT TŞ-nin yalnız bəyanatlarla kifayətlənməsinin, konkret məcburetmə mexanizmlərinin tətbiq olunmaması hallarda təkrarən müşahidə edilməsi, humanitar fəlakətlərin qarşısını almaqda səmərəliliyi sual altına alır.

Bununla belə, bu iki vəziyyət arasında bəzi fərqlər də ola bilər. Məsələn, Suriyada lokal xarakter daşıyan bu toqquşmaların miqyası və siyasi konteksti Yəməndəki vətəndaş müharibəsindən fərqlənə bilər. Həmçinin, tərəflərin beynəlxalq təzyiqlərə reaksiyası da eyni olmayacaqdır. Mühüm olan, keçmiş təcrübələrdən dərs çıxararaq, mülki əhalinin qurban getməsinin qarşısını almaq üçün daha fəal və koordinasiyalı beynəlxalq tədbirlər görülməsidir.

Məqalədə Suriyada, xüsusən də Süveyda əyalətində artan zorakılıq və mülki əhalinin təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqlar yerində qeyd olunur. BMT Təhlükəsizlik Şurasının atəşkəs və mülki şəxslərin müdafiəsi çağırışı, əlbəttə ki, hər kəs üçün arzuolunan bir nəticədir. Lakin, bu cür bəyanatların real təsirinin nə dərəcədə olduğu və konkret nəticələr doğurması məsələsi yenə də sual altında qalır. Bəyanatın özü bir addımdır, lakin həmin addımın sahəyə çatması və effektivliyi üçün hansı əlavə mexanizmlər nəzərdə tutulub? Yoxsa bu, sadəcə beynəlxalq ictimaiyyətin mövcud vəziyyətlə bağlı "özünü sığortalama" cəhdi kimi başa düşülməlidir?

Məqalədə qeyd olunduğu kimi, BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda'dakı vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etməsi və atəşkəsə çağırması, humanitar məsələlərin önəmini vurğulayır. Lakin, belə bəyanatların təsir gücü nə dərəcədədir? Təhlükəsizlik Şurasının bu cür çağırışları adətən siyasi qüvvələrin qərar qəbul etmə prosesindəki fərqlilikləri səbəbindən icra mexanizmlərindən məhrum olur. Bu, əsasən simvolik bir addım olaraq qalır və bölgədəki münaqişənin köklü həllinə nə qədər təsir edə bilər?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını və tərəflərə ünvanladığı çağırışları təqdir edirəm. Mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və atəşkəsə əməl olunması hər zaman prioritet olmalıdır.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: BMT Təhlükəsizlik Şurasının bəyanatları, məlum olduğu kimi, çox vaxt siyasi razılığın olmaması səbəbindən təsirli tədbirlərə çevrilmir. Belə bir vəziyyətdə, yalnız "çağırış" etmək, bölgədəki real humanitar böhranı həll etmək üçün nə qədər yetərlidir? Şuranın bu cür bəyanatları tez-tez bir neçə üzv dövlətin maraqlarına uyğunlaşdırılır və ya müəyyən ölkələrin təsirinə məruz qalır. Bu, Süveyda'dakı insanlara effektiv yardımın çatdırılmasında bir maneə yarada bilər?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki gərginliklə bağlı narahatlığını ifadə etməsi və tərəflərə mülki əhalinin qorunması üçün çağırış etməsi, təəssüf ki, Suriyada uzun illərdir davam edən qeyri-sabitliyin yeni bir təzahürüdür. Bu cür bəyanatlar ilk dəfə deyil. Mənəvi və hüquqi tərəfləri nəzərə alsaq, BMT TŞ-nin fəaliyyətə keçməsi hər zaman mühüm olsa da, təəssüf ki, bu cür bəyanatların nəticəliliyi, xüsusilə də beynəlxalq hüququn təmin edilməsində həmişə sual doğurub.

Bu vəziyyəti 2013-cü ildə BMT TŞ-nin Suriyada kimyəvi silahların istifadəsi ilə bağlı yayımladığı bəyanatlarla müqayisə etmək olar. Həmin vaxt da BMT TŞ tərəflərə təcili tədbir görmək və beynəlxalq hüquqa əməl etmək barədə çağırışlar etmişdi. Ancaq nəticə etibarilə, təəssüf ki, bu çağırışlar Suriyada mülki şəxslərə qarşı olan zorakılıqları tamamilə dayandırmaqda yetərsiz qaldı. Keçmişdəki bu hadisələrdən çıxarılmalı olan əsas dərs, BMT Təhlükəsizlik Şurasının bəyanatlarının, effektiv icra mexanizmləri olmadıqda, yalnız siyasi bir ifadə olaraq qalmasıdır. Hazırkı vəziyyət isə, bu dəfə əyalət daxilindəki daxili toqquşmalara diqqət çəkməsi ilə fərqlənir. Lakin yenə də əsas məsələ, bu çağırışların kim tərəfindən və hansı mexanizmlə təmin olunacağıdır. Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvlərinin öz aralarındakı siyasi mövqeləri, bu cür məsələlərdə bəyanatların real təsirini məhdudlaşdıra bilər.

Bəyanatın "artmaqda olan zorakılıq halları" ifadəsini mübahisəli hesab edirəm. Bu, son dövrlərdə baş verən hadisələrin əvvəlki dövrlərə nisbətən daha intensiv olduğunu göstərirmi? Bu "artımın" xarakteri barədə əlavə məlumat və ya rəqəmlər mövcuddurmu? Məqalədə bu narahatlığın hansı konkret məlumatlara əsaslandığı barədə daha ətraflı məlumat olsaydı, fikirləri daha yaxşı anlamaq mümkün olardı.

Bəyanatda "artmaqda olan zorakılıq halları" barədə narahatlıq ifadə edildiyi qeyd olunur. Lakin bu narahatlığın məhz hansı spesifik hallara əsaslandığını, yəni zorakılığın əvvəlki dövrlə müqayisədə artdığını göstərən müqayisəli məlumatlar məqalədə yer almır. BMT Təhlükəsizlik Şurasının bu qiymətləndirməsinə gətirib çıxaran konkret fakt və ya hesabatlar varmı?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etməsi anlaşılandır, lakin bu kimi bəyanatların praktik təsirinin nə dərəcədə olduğu sual doğurur. Suriyadakı onillik münaqişə fonunda belə bir çağırışın konkret nəticələr doğurması üçün nə kimi mexanizmlər mövcuddur? Bəyanatlardan kənar, BMT-nin və ya digər beynəlxalq aktyorların bu böhranın həlli üçün daha əməli addımlar atmaq imkanları varmı? Digər münaqişə zonalarında, məsələn, Yəməndə və ya Myanmada BMT Təhlükəsizlik Şurasının verdiyi bəyanatların nəticələri ilə müqayisə etdikdə, Suriya üçün hansı spesifik fərqliliklərin nəzərə alınması vacibdir? Ümumilikdə, belə tənqidi anlarda beynəlxalq ictimaiyyətin rolunu necə qiymətləndirə bilərik?

Məqalədə Süveyda əyalətindəki humanitar vəziyyətin qəbuledilməzliyi və BMT Təhlükəsizlik Şurasının narahatlığı vurğulanır. Lakin, yalnız çağırışlar və bəyanatlar silahlı münaqişələrin həllində nə qədər təsirlidir? Təhlükəsizlik Şurasının özünün sanksiya tətbiq etmək və ya təcavüzkar tərəfə qarşı məcburi tədbirlər görmək səlahiyyətləri var. Niyə bu fürsətlərdən daha aktiv istifadə olunmur? Yoxsa bu, beynəlxalq ictimaiyyətin münaqişələrə qarşı yalnız ritorik cavab verməyə razılaşdığı bir dövrdür?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etməsi və tərəflərə atəşkəs çağırışı etməsi təəssüf doğurur. Bu məqam, digər regional münaqişələrdə də tanış olduğumuz bir dinamikanı xatırladır. Xüsusilə, 2018-ci ildə BMT-nin Suriya üzrə Xüsusi Nümayəndəsi Staffan de Mistura'nın Hama əyalətindəki humanitar böhranla bağlı etdiyi çağırışlarla müəyyən paralellər görmək mümkündür. O zaman da BMT, mülki əhalinin müdafiəsi və humanitar yardımların çatdırılmasının təmin edilməsi zərurətindən bəhs edirdi.

Keçmiş təcrübələrə nəzər saldıqda, belə çağırışların hər zaman effektiv olmadığını görürük. Məsələn, Suriyada bir çox dəfə elan edilmiş atəşkəs razılaşmalarının pozulması vəziyyətin daha da pisləşməsinə gətirib çıxarmışdır. Həmin dövrdə beynəlxalq ictimaiyyətin səylərinə baxmayaraq, münaqişə tərəflərinin müqavilələrə əməl etməkdə qeyri-məcburiyyəti problemi tam həll etməmişdi. Süveyda'dakı hazırkı gərginliklə bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasının mövqeyi, əslində, bu keçmiş təcrübələrin bir təkrarlaması kimi görünür. Bu vəziyyətdən çıxarılmalı əsas dərslərdən biri odur ki, təkcə bəyanatlar və çağırışlar kifayət deyil; real təsir üçün daha güclü diplomatik mexanizmlər və ya siyasi iradə tələb olunur. Ola bilsin ki, bu dəfə beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeyi daha qəti olacaq, lakin keçmişdəki oxşar vəziyyətlər bu məsələdə bir qədər şübhə yaradır.

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı bəyanatı, təbii ki, humanitar narahatlıqların ifadəsi kimi önəmlidir. Lakin, bu cür çağırışların Suriyada uzun illərdir davam edən, çoxşaxəli münaqişənin ümumi kontekstində nə qədər təsirli olduğu sual doğurur. Qeyd etmək lazımdır ki, Suriyada humanitar böhran təkcə Süveyda ilə məhdudlaşmır; ölkənin digər bölgələrində də eyni və ya daha ağır şərait mövcuddur. Bəyanatda "dərin narahatlıq" ifadə edilməsi müsbət addım olsa da, əvvəlki illərdə oxşar humanitar çağırışların konkret nəticələr gətirdiyini xatırlamaq yerinə düşər. Məsələn, beynəlxalq təşkilatların digər münaqişə zonalarındakı fəaliyyəti ilə müqayisədə, Suriyaya yönəlik səylərin hər zaman eyni dərəcədə effektiv olmadığı müşahidə olunur. Bəs, bu cür bəyanatlar nəticə etibarilə sadəcə beynəlxalq ictimaiyyətin vicdanını sakitləşdirməyə xidmət edirmi, yoxsa Suriyadakı siyasi və humanitar vəziyyətin yaxşılaşması üçün əsaslı tədbirlərə yol açırmı?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Suriyanın Süveyda bölgəsindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etməsi təəccüblü deyil. Bu, təşkilatın Suriya daxilindəki münaqişəyə, xüsusən də mülki əhalinin təhlükəsizliyinə dair uzun müddətdir davam edən narahatlıqlarının bir göstəricisidir. Bu cür bəyanatlar xatırladır ki, Suriya münaqişəsi beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini cəlb edən və humanitar böhranlarla müşayiət olunan bir problem olaraq qalır.

Bu vəziyyəti keçmişdə analoji, lakin fərqli bir kontekstdə baş vermiş hadisələrlə müqayisə etmək olar. Məsələn, Bosniya müharibəsi zamanı Srebrenitsa qətliamı kimi hadisələr beynəlxalq humanitar hüququn pozulmasının ən faciəvi nümunələrindən biridir. O zaman da beynəlxalq ictimaiyyət, o cümlədən BMT-nin müxtəlif orqanları, münaqişə tərəflərinə mülki əhalini qorumaq və atəşkəsə riayət etmək üçün çağırışlar etmişdi. Lakin bu çağırışlar zamanında və effektiv şəkildə həyata keçirilmədiyindən böyük insan tələfatının qarşısı alınmamışdı.

Süveyda'dakı hazırkı vəziyyətdə BMT TŞ-nin mövqeyi ilk baxışdan Srebrenitsa dövründəki beynəlxalq cavablarla müəyyən oxşarlıqlar göstərsə də, bəzi əsas fərqliliklər mövcuddur. Bu gün Suriya münaqişəsi artıq daha uzun müddətdir davam edir və onun dinamikaları dəyişib. Regionda müxtəlif aktorların, o cümlədən regional və beynəlxalq güclərin iştirakı vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Srebrenitsa hadisəsində əsasən bir humanitar fəlakətin və müharibə cinayətinin qarşısının alınmaması məsələsi ön planda idisə, Suriyada mülki əhalinin müdafiəsi çağırışları müxtəlif daxili və xarici təsirlərin fonunda səslənir.

Bu vəziyyətdən çıxarılacaq əsas dərslərdən biri odur ki, beynəlxalq çağırışlar və bəyanatlar öz-özlüyündə heç bir gücə malik deyil. Onların effektivliyi konkret icra mexanizmləri ilə dəstəklənməli və siyasi iradə ilə təmin olunmalıdır. Srebrenitsa təcrübəsi göstərdi ki, humanitar böhranların qarşısını almaq üçün təcili və qəti tədbirlər görmək lazımdır. Suriyada isə, təcrübəli oxucu olaraq, belə bir sual yaranır: BMT TŞ-nin bu çağırışları əvvəlki çağırışlardan hansı mənada fərqlənir və bu dəfə daha praktik, effektli addımlar atılacaqmı? Yoxsa bu, sadəcə baş verən faciəyə verilən reaksiyanın bir forması olaraq qalacaqmı? Bu sualların cavabı, əlbəttə ki, gələcək hadisələrin gedişatında aydınlaşacaq.

Bu məqalədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının Suriyadakı vəziyyətlə bağlı narahatlığını və mülki şəxslərin müdafiəsi çağırışını diqqət mərkəzinə çəkmək əhəmiyyətlidir. Lakin, bu cür beynəlxalq təşkilatların bəyanatlarının effektivliyi və praktik təsirləri haqqında düşünmək də vacibdir. Şuradan gələn çağırışlar qınama xarakteri daşısa da, Suriya kimi mürəkkəb konfliktdə real olaraq hansı konkret addımların atılacağı sualı cavabsız qalır. Bəyanatların özü zorakılıqları dayandırmaq üçün yetərli gücə malikdirmi, yoxsa bu, daha çox simvolik bir hərəkətdirmi?

Bəyanatda "artmaqda olan zorakılıq halları" barədə narahatlıq ifadə olunduğu qeyd edilir. Bu "zorakılıq halları"nın konkret mahiyyəti, yəni hansı tərəflər tərəfindən və hansı məqsədlə törədildiyi barədə əlavə məlumat varmı? Məqalədə təhlükəsizlik şurasının bu məsələdə hansı spesifik dəlillərə əsaslandığına dair hər hansı bir istinad edilibmi? Bu məqamların aydınlaşdırılması, vəziyyətin tam mənzərəsini anlamağımıza kömək edərdi.

Bəyanatın mətni tam olaraq təqdim edilmədiyi üçün, "artmaqda olan zorakılıq halları" ifadəsinin həqiqətən də BMT Təhlükəsizlik Şurasının rəsmi mövqeyini nə dərəcədə əks etdirdiyini dəqiq qiymətləndirmək çətindir. Bu ifadənin qeyri-müəyyənliyi, konkret faktlara deyil, ümumi bir narahatlığa əsaslanması mümkün ola bilərmi? Əgər mümkündürsə, bu narahatlığın arxasında duran xüsusi məlumatlar və ya Süveyda'dakı vəziyyətin təfərrüatlı analizi barədə əlavə məlumat verilməsi məqsədəuyğun olardı.

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əhalisinə qarşı artan zorakılıqla bağlı narahatlığı təqdirəlayiqdir. Lakin, bu cür bəyanatlar bir müddətdir ki, təkrarlanır və təəssüf ki, fəlakətli vəziyyəti dəyişməkdə çox az təsirli olur. Şuranın mövcud öhdəlikləri qeyd-şərtsiz yerinə yetirməyə razılaşmayan tərəflər üzərində faktiki təsir gücü yoxdur. Bəlkə də bu qərar qəbul edənlər, sanksiyaların və ya diplomatik təzyiqlərin öhdəlikləri pozanlara qarşı daha sərt tətbiqi kimi məsələləri müzakirəyə çıxarmalıdırlar?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı yayımladığı bəyanatda "artmaqda olan zorakılıq halları"ndan bəhs edilir. Lakin, məqalədə bu zorakılığın miqyası və ya tərəflərin kim olduğu barədə konkret məlumat verilmir. Şuranın bu narahatlığının hansı faktlara əsaslandığı, yoxsa yalnız şifahi məlumatlara söykənib-söykənmədiyi aydınlaşdırılmır. Bu məlumatın mənbəyi və ya daha ətraflı detalları barədə əlavə məlumat verilsə, məqalənin analitik dəyəri artardı.

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etməsi, Suriyadakı humanitar böhranın davam etdiyini göstərir. Lakin bu cür bəyanatların bölgədəki real vəziyyətə təsiri nə qədərdir? Ötən illərdə də oxşar çağırışlar edildiyi halda, niyə Suriyada mülki əhalinin təhlükəsizliyi təmin edilmədi? Digər münaqişəli bölgələrdə də BMT Təhlükəsizlik Şurasının analoji bəyanatları olubmu, onların fəaliyyəti daha uğurlu sayılırmı? Bu çağırışların siyasi və ya diplomatik bir təzyiq vasitəsi olaraq nə qədər effektli ola biləcəyini düşünürsünüz?

Bu məqalədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda bölgəsindəki gərginliklə bağlı səsləndirdiyi narahatlıqlar, həqiqətən də, aktualdır. Lakin, bu cür münaqişələrin kökündə yatan daha geniş iqtisadi və sosial dinamikalar da nəzərə alınmalıdır. Regiondakı gərginliyin artması, əslində, Suriyanın ümumi iqtisadi durğunluğunun və sosial bərabərsizliyin bir əlaməti ola bilər. Uzun illərdir davam edən müharibə və sanksiyalar ölkə daxilində əsas xidmətlərə, o cümlədə qida, su və səhiyyəyə çıxışı məhdudlaşdırıb, bu da öz növbəsində bölgələrarası sosial gərginliyin artmasına səbəb olur. Süveydada baş verən hadisələr də bu daha böyük mənzərənin bir parçasıdır. Belə bir şəraitdə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının atəşkəs çağırışları əhəmiyyətli olsa da, Suriyanın uzunmüddətli sosial-iqtisadi inkişafını təmin etmək üçün daha əhatəli strategiyalar olmadan, bu cür yerli münaqişələrin yenidən alovlanması qaçılmaz ola bilərmi?

Bəyanatda Suriyadakı "artmaqda olan zorakılıq halları" barədə narahatlıq ifadə olunması anlaşılandır. Lakin, bu "zorakılıq halları"nın miqyası və mənbəyi barədə ətraflı məlumat verilməmişdir. Məqalədə qeyd olunan "mülki şəxslərə qarşı çoxsaylı insan itkisi"nin məhz kim tərəfindən, hansı şəraitdə baş verdiyini dəqiqləşdirmək vacibdir. Bu barədə əlavə təfərrüatlı məlumat və ya istinad edilən mənbələr olsaydı, mövzunu daha obyektiv qiymətləndirmək mümkün olardı.

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etməsi və tərəflərə atəşkəs çağırışı etməsi, əlbəttə ki, diqqətəlayiqdir. Lakin, bu cür bəyanatların bölgədəki humanitar böhranın köklü səbəblərini nə qədər həll edə biləcəyi sual doğurur. Suriyada on ildən çoxdur davam edən münaqişə nəticəsində milyonlarla insan evindən didərgin düşüb və iqtisadiyyat tamamilə dağılıb. BMT-nin bu cür çağırışları tez-tez eşidilsə də, BMT Təhlükəsizlik Şurasının özünün daimi üzvləri arasındakı fikir ayrılıqları səbəbindən səmərəli tədbirlər görməsi çətinləşir. Məsələn, Yəməndəki münaqişə zamanı da analoji çağırışlar edilmişdi, lakin nəticə etibarilə humanitar fəlakətin qarşısı tam alınmadı. Əgər belə siyasi blokadalar davam edərsə, Suriyadakı "artmaqda olan zorakılıq halları"na son qoymaq üçün BMT-nin real təsir mexanizmləri nə qədər etibarlıdır?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etməsi anlaşılandır, lakin bu cür bəyanatların Suriyada uzun illərdir davam edən mürəkkəb humanitar və siyasi böhranın miqyası nəzərə alındıqda effektivliyi barədə düşünmək lazımdır. Məqalədə qeyd olunan "artmaqda olan zorakılıq halları" və mülki itkilər, əslində, ölkə daxilində mövcud olan iqtisadi çətinliklərin və sosial gərginliklərin bir təzahürüdür. Əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin pisləşməsi, işsizlik və qida təhlükəsizliyi kimi məsələlər, münaqişələrin daha da alovlanmasına və insan hüquqlarının pozulmasına zəmin yaradır. Belə bir şəraitdə, yalnız atəşkəs çağırışları kifayətdirmi, yoxsa BMT Təhlükəsizlik Şurası bu cür humanitar fəlakətlərin kökündə duran iqtisadi və sosial səbəblərə qarşı daha proaktiv strategiyalar hazırlamalıdırmı?

Bu məqalədə Təhlükəsizlik Şurasının Suriyanın Süveyda bölgəsindəki gərginliklə bağlı narahatlığı və atəşkəs çağırışı diqqət çəkir. Bu cür hərbi münaqişələrin qısa müddətli humanitar fəlakətlər yaratması aydındır. Lakin, bu cür lokal münaqişələrin regional və beynəlxalq miqyasda gedən humanitar böhranların, xüsusilə də aclıq və qida təhlükəsizliyi kimi geniş sosial tendensiyaların bir təzahürü olub-olmadığı barədə düşünmək lazımdır. Süveyda bölgəsindəki humanitar vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün atılan addımlar, bu böhranın daha geniş səbəblərinə, məsələn, davamlı iqtisadi repressiya və sosial bərabərsizliklərin aradan qaldırılmasına nə qədər təsir göstərə bilər?

Məqalədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda ilə bağlı narahatlığı və çağırışları yer alıb. Bu narahatlığın təsadüfi olmadığını, Suriyadakı uzunmüddətli qeyri-sabitliyin bir əlaməti olduğunu qəbul edirəm. Lakin, sadəcə "çağırış" etmək kimi ifadələr, əslində mövcud olan siyasi və humanitar böhranın həlli üçün yetərli görünmür. BMT Təhlükəsizlik Şurasının fəaliyyətinin nə qədər səmərəli olduğunu nəzərə alsaq, bu cür bəyanatların təkrar-təkrar verilməsi, əslində problemə kompleks bir yanaşmanın olmamasından <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> verir. Belə bir vəziyyətdə, yalnız təkrar-təkrar çağırışlar etmək əvəzinə, BMT-nin özündə regional münaqişələrin həlli mexanizmlərini gücləndirmək və ya Suriyada humanitar yardımların çatdırılmasını təmin etmək üçün qeyri-hərbi, lakin təsirli vasitələrdən istifadə etmək barədə düşünülməsi daha məqsədəuyğun olardı? Məsələn, humanitar koridorların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün BMT-nin öz üzv dövlətlərindən ibarət xüsusi bir qüvvə formalaşdırıla bilərdimi?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda regionundakı gərginliklə bağlı narahatlığını ifadə etməsi anlaşılandır. Lakin, bu cür çağırışlar çox vaxt qısamüddətli təsir göstərir. Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, Suriyada münaqişələrin kökündə yatan sosial-iqtisadi amillər, xüsusilə də davamlı iqtisadi tənəzzül və resursların qeyri-bərabər paylanması halları dərinləşməkdə davam edir. Regionda yaşanan bu qədər hadisə, Suriya iqtisadiyyatının uzun illərdir ki, davam edən böhranından və beynəlxalq icmanın bu böhranı həll etmək üçün kifayət qədər təsirli tədbirlər görməməsindən <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> verir. Belə bir vəziyyətdə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının yalnız "atəşkəsə əməl etmək" çağırışı etməsi, problemin yalnız simptomları ilə məşğul olmaq kimi görünür. Əsas səbəblərə, yəni Suriyanın iqtisadi dirçəlişinə və sosial ədalətin təmin olunmasına nə zaman diqqət yetiriləcəkdir?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı narahatlığını ifadə etməsi, təbii ki, diqqətəlayiqdir. Lakin, bu cür bəyanatların əsas məqsədi olan zorakılığın dayandırılması və mülki şəxslərin qorunması məsələsi, bir çox digər münaqişə zonalarında da qarşımıza çıxan köhnə bir problemdir. Suriyada, xüsusilə son illərdə baş verən hadisələr nəzərə alındıqda, beynəlxalq ictimaiyyətin bu cür çağırışlarının əslində nə qədər təsirli olduğu sual altındadır. Məsələn, bir çox analitik qeyd edir ki, bəyanatlar tez-tez konkret tədbirlərdən və ya sanksiyalardan məhrum olduğu üçün icra olunmaq imkanları məhduddur. Digər tərəfdən, bəzi ölkələrdə beynəlxalq təzyiq nəticəsində atəşkəslərin əldə olunduğu və ya humanitar yardımın çatdırılmasının asanlaşdırıldığı halları da görmüşük. Bu kontekstdə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda ilə bağlı bəyanatının, konkret nəticələr gətirməsində hansı mexanizmlərin daha effektiv ola biləcəyi barədə düşünmək vacibdir. Sadəcə bəyanatla kifayətlənmək, Suriyada əvvəlki illərdə baş verən insan faciələrinin təkrarlanmasının qarşısını almağa kifayətdirmi, yoxsa daha kəskin və konkret addımlar atılmalıdır?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətində artan zorakılıq halları ilə bağlı narahatlığını bildirməsi başa düşüləndir. Lakin, bəyanatın "mülki şəxslərə qarşı çoxsaylı insan itkisinə səbəb olan hadisələr" qınaması haqqında dediklərinin təfərrüatları maraq doğurur. Bu itkilərin məhz hansı hadisələr nəticəsində baş verdiyini və ya bu itkilərin məsuliyyətinin hansı tərəflərə aid edildiyini dəqiqləşdirmək olardı? Mümkün qədər bu barədə daha ətraflı məlumat və ya rəsmi mənbələrə istinad edilə bilərmi?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətində artan zorakılıqdan narahatlığını ifadə etməsi və tərəfləri atəşkəsə riayət etməyə çağırması müsbət addımdır. Mülki əhalinin qorunmasının vacibliyi də şübhəsiz ki, hər kəs tərəfindən qəbul edilməlidir. Lakin, bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: bu cür bəyanatların praktik təsiri nə dərəcədədir? Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri və ya bəyanatları əksər hallarda yalnız diplomatik və ya siyasi təsir gücünə malikdir. Əslində, BMT Təhlükəsizlik Şurası bir çox hallarda effektiv təsir göstərmək və ya təmin etmək üçün yetərli səlahiyyətlərə və ya təzyiq mexanizmlərinə malik deyildir. Belə vəziyyətlərdə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının mövqeyi, münaqişənin həlli istiqamətində real addımlar atılmadan yalnız bir "göstəriş" olaraq qalırmı?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Suriyada, xüsusilə də Süveyda əyalətində artan zorakılıq hallarından narahatlığını ifadə etməsi və tərəflərə atəşkəsə əməl etməyə çağırması təəssüf doğurur. Bu vəziyyət, bir müddət əvvəl Suriyanın cənubunda, Dəra əyalətində baş verən hadisələri xatırladır. Həmin dövrdə də mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin olunması və zorakılığın dayandırılması istiqamətində beynəlxalq ictimaiyyətin səyləri olmuşdu.

Keçmiş təcrübələr göstərir ki, bu cür "çağırışlar" özlüyündə yetərli olmur. Əsas məsələ, bu çağırışların hansı mexanizmlərin tətbiqi ilə dəstəklənməsidir. Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvləri arasında mövcud olan fikir ayrılıqları və ya milli maraqlar, bəzən effektiv qərarların qəbul edilməsinə mane olur. Süveyda əyalətindəki gərginliyin artması, yalnız beynəlxalq təşkilatların bəyanatları ilə deyil, eyni zamanda regionda fəaliyyət göstərən qüvvələrin məsuliyyəti ilə də birbaşa əlaqədardır. Bu mənada, keçmişdə olduğu kimi, hazırkı vəziyyətdə də önəmli olan, beynəlxalq səylərin qlobal siyasətin bir hissəsi olaraq təsirli şəkildə istifadə edilməsidir. Əks halda, sadəcə narahatlıq ifadə etmək, mülki əhalinin əzabının davam etməsinə yol açacaq.

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda əyalətindəki vəziyyətlə bağlı yaydığı bəyanatı və orada ifadə olunan narahatlıqlar, əlbəttə ki, humanitar nöqteyi-nəzərdən mühümdür. Mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi hər kəs üçün priorit olmalıdır.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: BMT TŞ-nin bu cür bəyanatları nə dərəcədə təsirli olur? Tarix göstərir ki, oxşar çağırışlar və narahatlıq ifadələri tez-tez baş verib, lakin münaqişələrin həlli yolunda əməli addımların atılması istiqamətində nəticə verməyib. Şuranın daimi üzvləri arasındakı siyasi və geosiyasi fərqliliklər, hər zaman belə bəyanatların icra mexanizmlərini zəiflədir. Bu mənada, Suriyada baş verən son hadisələr fonunda BMT TŞ-nin çağırışının reallıqda hansı konret nəticələr doğuracağını hələ də sual altında görmək mümkündür. Bəlkə də, məsələnin həlli üçün daha əhatəli və dövlətlərin birbaşa iştirakını tələb edən diplomatik və siyasi yollar axtarılmalıdır.

Bəyanatda "artmaqda olan zorakılıq halları" barədə dərin narahatlıq ifadə olunduğu qeyd olunur. Bu narahatlığın konkret hansı məlumatlara əsaslandığı və ya hansı mənbələrdən əldə edildiyi barədə əlavə məlumat verilə bilərdimi? Məsələn, humanitar təşkilatların hesabatları, monitorinq qruplarının kəşfiyyatı, yaxud da qonşu ölkələrdən daxil olan məlumatlar bu narahatlığı təsdiqləyirmi?

BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda bölgəsindəki "artmaqda olan zorakılıq halları"na dair narahatlığını ifadə etməsi, təəssüf ki, Suriyadakı uzun sürən münaqişənin və onun mülki əhali üzərindəki dağıdıcı təsirinin davam etdiyini göstərir. Bəyanatda qeyd olunan atəşkəsə əməl etmək və mülki şəxslərin mühafizəsini təmin etmək çağırışları, nəzəri cəhətdən vacib olsa da, praktikada nə qədər effektiv olacaq? Əvvəlki illərdə də oxşar bəyanatların verildiyini və münaqişənin şiddətinin azalıb-artması fərqi olmadan mülki itkilərin davam etdiyini nəzərə alsaq, bu yeni çağırışın regionda real dəyişikliklərə səbəb olub-olmayacağı sual doğurur. Məsələn, Yemen və ya Myanma kimi digər münaqişə bölgələrində də BMT Təhlükəsizlik Şurasının oxşar çağırışları səsləndirilmiş, lakin hərbi fəaliyyətlər və humanitar böhranlar davam etmişdir. Bu kontekstdə, Suriya hökumətinin və müxalif qrupların bu çağırışlara necə reaksiya verəcəyi və beynəlxalq təzyiqin miqyası, bu çağırışların təkcə kağız üzərində qalmayacağını təmin etmək üçün əsas amillər olacaq. Belə bir vəziyyətdə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının öz qətnamələrinin icrasını təmin etmək üçün daha konkret və icraedici mexanizmlər tətbiq etməsi, yoxsa bu cür çağırışlar tənqid olunan bir dövrəmi daxil olur?

Məqalədə qeyd olunan humanitar böhranla bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasının narahatlığı anlaşılır. Lakin, sadəcə atəşkəs çağırışları və ya şiddətin qınanması kimi addımlar, təəssüf ki, mövcud münaqişələrin köklü səbəblərini həll etməkdə yetərsiz qalır. Gərginliyin artdığı belə regionlarda, tərəfləri yalnız çağırışlarla deyil, eyni zamanda dayanıqlı siyasi həllər axtarmağa və bu prosesdə mülki cəmiyyətin, xüsusilə də yerli icmaların rolunu gücləndirməyə təşviq etmək daha effektiv olardı. Bu cür yanaşma, yalnız müvəqqəti sülhü deyil, uzunmüddətli sabitliyi təmin etməyə kömək edə bilər. Belə bir məsələdə, beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən yerli liderlərin və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin daxil edildiyi, mədəni və sosial amilləri nəzərə alan daha əhatəli dialoq mexanizmlərinin qurulması barədə düşünülürmü?

Bu <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a>, BMT Təhlükəsizlik Şurasının Süveyda'dakı hadisələrə reaksiyasını təsvir edir. Maraqlıdır ki, bu cür çağırışlar və narahatlıq ifadələri Suriya münaqişəsinin əvvəlki mərhələlərində də tez-tez eşidilirdi. Məsələn, 2012-2013-cü illərdə BMT TŞ-nin Suriyaya dair bir sıra bəyanatları və qətnamələri olmuşdu, burada da "mülki əhalinin mühafizəsi" və "zorakılığın dayandırılması" kimi məqamlara diqqət çəkilirdi. O dövrdə də Şura tərəfləri atəşkəsə riayət etməyə çağırdığı halda, münaqişənin gedişatında əsaslı bir dəyişiklik baş verməmişdi. Əgər bu cür bəyanatlar münaqişənin uzanmasından əvvəl qəti tədbirlərlə müşayiət olunmasaydı, bugünkü vəziyyətin Suriya münaqişəsinin digər dövrlərindən nə ilə fərqləndiyi sualı yaranır. Keçmiş təcrübə göstərir ki, bəyanatların effektivliyi, onların təsirli tətbiq olunma mexanizmlərindən asılıdır.